produkty żywnościowe bogate w żelazo
Karolina Dereń

Dieta w anemii z niedoboru żelaza

Anemia z niedoboru żelaza występuje w różnych okresach życia, zarówno u niemowląt, dzieci, jak i u dorosłych. Dowiedz się więcej, jakie są jej przyczyny oraz w jaki sposób dieta może pomóc w jej leczeniu.

Żelazo pełni w ludzkim organizmie wiele ważnych funkcji. W sytuacji gdy rezerwy tego składnika ulegają wyczerpaniu, dochodzi do niebezpiecznego, a zarazem dość powszechnego zaburzenia, jakim jest anemia. Odpowiednia dieta może nie tylko efektywnie wspomagać terapię anemii, ale również działać profilaktycznie. Jakie są najważniejsze zalecenia dietetyczne przy anemii? Co jeść, a czego unikać przy niedokrwistości z niedoboru żelaza? 

Dieta przy anemii – rola żywienia w niedokrwistości

Żelazo (Fe) pozyskiwane jest przez człowieka wraz z dostarczanym pokarmem. Stanowi ono podstawowy element składowy hemoglobiny, zapewniający prawidłowe działanie oraz budowę krwinki czerwonej. Niedokrwistość z niedoboru żelaza to najczęstsza postać niedokrwistości.  Dotyczy sytuacji, w której ze względu na zbyt małą ilość żelaza w organizmie doszło do upośledzenia syntezy hemu oraz powstawania mniejszych niż prawidłowe i zawierających mniejszą ilość hemoglobiny czerwonych krwinek. Do przyczyn anemii z niedoboru żelaza należą:

  • Utrata krwi (np. obfite miesiączki, urazy i operacje, krwawienia z przewodu pokarmowego)
  • Niedobór żelaza w diecie (nieprawidłowo zbilansowana dieta)
  • Upośledzone wchłanianie z przewodu pokarmowego (np. stan po usunięciu żołądka, zapalenie żołądka wywołane przez Helicobacter pylori)
  • Zwiększone zapotrzebowanie przy niedostatecznej podaży z dietą (grupami szczególnie narażonymi są m.in. wcześniaki, kobiety ciężarne)

Leczenie anemii obejmuje ustalenie przyczyny oraz uzupełnienie niedoborów żelaza w ustroju. Stosowane są preparaty żelaza według wskazań lekarza. Na szczególną uwagę zasługuje również rola diety przy anemii. Odpowiednia, dobrze dobrana dieta może nie tylko efektywnie wspomagać terapię i powrót do zdrowia, ale również działać profilaktycznie, stanowić skuteczną metodę w zapobieganiu anemii. 

Dieta przy anemii – najważniejsze zalecenia dla dzieci i dorosłych oraz kobiet w ciąży

Zadaniem diety przy anemii jest przede wszystkim dostarczenie odpowiedniej ilości żelaza, jak i wszystkich innych składników odżywczych, które mają znaczenie w erytropoezie (proces, w wyniku którego powstają krwinki czerwone). Postępowanie dietetyczne powinno być ściśle zindywidualizowane

Należy pamiętać, że normy na żelazo są różne – zapotrzebowanie zależy od płci, wieku i stanu fizjologicznego. Dla przykładu: jedną z grup najbardziej narażonych na niedobory żelaza są kobiety ciężarne, których zapotrzebowanie na ten składnik wzrasta z 18 mg/dobę (zapotrzebowanie dla kobiet w wieku 19–50 lat) do aż 27 mg/dobę.

Jadłospis przy anemii powinien uwzględniać podstawowe założenia zdrowej diety oraz być odpowiednio zbilansowany pod względem wszystkich niezbędnych składników (zaplanowany indywidualnie i spełniający zapotrzebowanie danej osoby na składniki takie jak, białko, węglowodany, tłuszcze, błonnik, witaminy i składniki mineralne).

W diecie powinno zadbać się o regularną podaż produktów, które są bogatym źródłem dobrze przyswajalnego żelaza hemowego (czyli żelaza znajdującego się w produktach pochodzenia zwierzęcego np. wołowina, ryby, jaja). Warto korzystać również z roślinnych źródeł żelaza (pamiętać jednak należy, że zawarte w nich jest żelazo niehemowe – trudniej przyswajalne niż żelazo hemowe).

Dania czy produkty obfitujące w żelazo warto spożywać w towarzystwie produktów bogatych w witaminę C, która znacznie podnosi jego przyswajalność (może to być np. dodatek natki pietruszki, papryki, surówki, soku z cytrusów). Oprócz tego czynnikami, które wspomagają wchłanianie żelaza, są również kwasy organiczne np. kwas mlekowy obecny w produktach kiszonych.

Należy unikać spożywania produktów bogatych w żelazo w połączeniu z żywnością, która zawiera składniki utrudniające wchłanianie tego pierwiastka. Do składników takich należą między innymi fityniany występujące np. w produktach zbożowych z pełnego przemiału i strączkach, teina znajdująca się w herbacie oraz kofeina w kawie, kwas szczawiowy obecny w szpinaku czy rabarbarze.  

Żeby dodatkowo zadbać o polepszenie wchłaniania żelaza, można obniżyć zawartość kwasu fitynowego w strączkach czy produktach zbożowych za pomocą odpowiednich metod przetwarzania żywności (np. fermentację, moczenie, kiełkowanie, obróbkę cieplną). Przykładem może być namaczanie strączków oraz wybieranie pieczywa na zakwasie.  

Anemia a suplementy diety z żelazem – kiedy należy je włączyć do menu?

Anemia to stan, którego nie powinno się bagatelizować. Gdy zauważamy u siebie niepokojące objawy, należy skonsultować się z lekarzem, przeprowadzić odpowiednie badania diagnostyczne oraz wdrożyć farmakoterapię zgodnie z zaleceniami lekarskimi. Lekarz dobiera odpowiedni preparat oraz indywidualną dawkę. Najczęściej jest to preparat doustny, w cięższych przypadkach stosuje się również preparaty dożylne i domięśniowe.

Sprawdź na DOZ.pl: Preparaty z żelazem.

Dużym błędem jest samodzielne zakładanie, bez konsultacji i diagnozy lekarskiej, że na pewno mamy anemię i włączanie łatwo dostępnych suplementów na własną rękę. Dlatego przed wdrożeniem suplementacji koniecznym elementem jest wykonanie badań krwi. W innym przypadku istnieje ryzyko dostarczania nadmiaru żelaza, z którego suplementacją łatwo przesadzić. Kumulacja żelaza w organizmie może doprowadzić m.in. do uszkodzeń tkanek i narządów.

Jeżeli decydujemy się na suplementację żelazem jako uzupełnienie codziennej diety, należy zrobić to z rozwagą. Najlepiej wykonać badanie przed oraz regularne badania w trakcie suplementacji, których ilość i częstotliwość warto ustalić z lekarzem. 

Powiązane produkty

Niedobór żelaza – co jeść i pić? Które produkty są bogate w żelazo?

Żelazo, które dostarczamy razem z pokarmem, występuje w dwóch formach: hemowej i niehemowej. Formy te różnią się przede wszystkim biodostępnością i wchłanianiem. Żelazo hemowe jest lepiej przyswajalne, natomiast biodostępność oraz wchłanianie żelaza niehemowego są niższe.

Do głównych źródeł żelaza hemowego należą produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak podroby (np. wątróbka), mięso czerwone (wołowina, wieprzowina), a także drób (kurczak, indyk), ryby (np. tuńczyk, makrela, sardynki), owoce morza, jaja (głównie żółtka).

Formę niehemową znaleźć można w produktach pochodzenia roślinnego (np. w nasionach roślin strączkowych, produktach zbożowych i warzywach). Dużą zawartość żelaza znajdziemy m.in. w: soi, pestkach dyni, orzechach pistacjowych, kakao, natce pietruszki, grochu, fasoli białej, soczewicy, kaszy jaglanej, maku niebieskim, pestkach słonecznika.

W diecie przy anemii do picia można wybierać wodę, herbaty owocowe, słabe napary ziołowe, soki warzywne, soki owocowe. Pamiętać należy o tym, aby nie wypijać kawy czy herbaty do posiłku bogatego w żelazo. 

Czego unikać przy anemii?

W diecie przy anemii warto przede wszystkim uważać na te produkty i składniki, które utrudniają wchłaniane żelaza. Unikać należy połączenia posiłku czy też produktu będącego dobrym źródłem żelaza z żywnością, która będzie obniżała jego wchłanianie.  

Na obniżenie wchłaniania żelaza wpływają m.in.:

  • fityniany (zawarte m.in. w nasionach roślin strączkowych, otrębach, płatkach owsianych),
  • szczawiany (obecne w szpinaku, szczawiu, rabarbarze),
  • taniny (zawarte w kawie, herbacie).

Tak jak wspomniano wcześniej, nie należy tych produktów wykluczać z diety, ale pamiętać, aby nie łączyć ich bezpośrednio z posiłkiem bogatym w żelazo. Na przykład, nie należy do takiego posiłku oraz bezpośrednio po jego zakończeniu wypijać kawy czy herbaty. Podobnie jest z produktami bogatymi w wapń. Z produktów mlecznych oczywiście nie warto rezygnować, tylko uwzględniać je w innych posiłkach.

Oprócz tego warto uważać na nadmiar błonnika w diecie. Błonnik jest bardzo istotnym składnikiem naszej diety, ale jego nadmiar wpływa na gorsze wchłanianie żelaza. 

W diecie przy anemii warto unikać produktów bogatych w fosforany, do których należą napoje typu cola, a także wysoko przetworzone produkty mięsne (np. pasztety, parówki, kiełbasy, boczek. 

Dieta przy anemii – przykładowy jadłospis i przepisy w diecie przy niedokrwistości 

Przykładowy jadłospis zawierający wysoką ilość żelaza, a także innych składników odżywczych ważnych w procesie erytropoezy.

Śniadanie – Omlet warzywny

Składniki:

  • jaja kurze – 2 sztuki,
  • oliwa z oliwek – 1 łyżka,
  • pieczarki – 4 sztuki,
  • pomidor – 1 sztuka,
  • cebula – 0,25 sztuki,
  • rukola – 1 garść,
  • pieprz czarny (do smaku).

Przygotowanie: na patelni rozgrzać oliwę, dodać drobno posiekaną cebulę, pokrojone w plasterki pieczarki, chwilę podsmażać, dodać obranego i pokrojonego pomidora. Jajka wbić do miseczki, dodać pieprz, roztrzepać widelcem, a następnie wylać, rozprowadzając równomiernie na powierzchni patelni. Gdy wierzch lekko się zetnie, złożyć omlet na połowę i jeszcze chwilę dosmażyć. Posypać rukolą. Podawać z chlebem żytnim na zakwasie. Do śniadania wypić szklankę soku pomarańczowego.

II śniadanie – Kasza jaglana z malinami i borówkami

Składniki:

  • kasza jaglana – 3 łyżki,
  • borówki – 1 garść,
  • maliny – 1 garść,
  • napój roślinny – 0,75 szklanki,
  • pestki dyni – 1 łyżka..

Przygotowanie: Kaszę opłukać, przelać wrzątkiem, aby straciła charakterystyczną goryczkę. Ugotować w napoju roślinnym lub w mleku. Maliny i borówki opłukać, dodać do ugotowanej kaszy, posypać pestkami dyni.

Obiad – Rozgrzewający gulasz z papryką

Składniki:

  • bulion warzywny – 2 szklanki,
  • polędwica wołowa – 120 g,
  • cebula – 0,5 sztuki,
  • curry – 0,5 łyżeczki,
  • czosnek – 1 ząbek,
  • koncentrat pomidorowy – 1 łyżka,
  • oliwa z oliwek – 1 łyżka,
  • papryczka chili czerwona – 0,25 sztuki,
  • papryka czerwona – 0,5 sztuki,
  • papryka słodka w proszku – 1 łyżeczka,
  • pieprz czarny – 3 szczypty,
  • sól – szczypta.

Do podania: natka pietruszki, ugotowane ziemniaki, ogórki kiszone.

Przygotowanie: mięso umyć, osuszyć, a następnie pokroić w drobną kostkę. W garnku rozgrzać oliwę, przesmażyć na niej mięso. Cebulę wraz z czosnkiem obrać, pokroić w kostkę. Wrzucić cebulę z czosnkiem do garnka, przesmażyć. Po chwili dodać paprykę pokrojoną w kostkę i chili. Całość zalać bulionem, gotować na małym ogniu, do miękkości mięsa i warzyw. Pod koniec duszenia dodać przyprawy i koncentrat. Całość wymieszać. Przed podaniem obficie posypać natką pietruszki. 

Kolacja – Fasolka po bretońsku (2 porcje)

Składniki:

  • fasola biała – 50 g,
  • pomidor – 2 sztuki,
  • bulion warzywny – 1,5 szklanki,
  • papryka czerwona – 1 sztuka,
  • cebula – 2 sztuki,
  • oliwa z oliwek – 2 łyżki,
  • papryka ostra w proszku – 0,5 łyżeczki,
  • papryka słodka w proszku – 1 łyżeczka,
  • majeranek suszony – 2 łyżeczki,
  • kminek – 2 szczypty,
  • liść laurowy – 2 sztuki,
  • ziele angielskie – 2 sztuki,
  • czosnek – 2 ząbki,
  • natka pietruszki – 2–4 łyżki,
  • pieprz czarny, sól.

Przygotowanie: fasolę namoczyć przez noc w wodzie, następnie dokładnie wypłukać oraz wsypać do garnka z bulionem. Dodać liść laurowy, ziele angielskie i gotować na małym ogniu przez około 40 minut, aż fasola zmięknie. Na patelnię wlać oliwę, dodać drobno posiekaną cebulę oraz przeciśnięty przez praskę czosnek. Przyprawić solą i pieprzem oraz dodać paprykę w proszku. Do garnka z fasolą dodać pokrojone pomidory, pokrojoną świeżą paprykę oraz majeranek i kminek. Dusić jeszcze przez 10 minut. Podawać z chlebem żytnim na zakwasie. Przed podaniem posypać świeżą natką pietruszki.

  1. H. Ciborowska, A. Ciborowski, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Warszawa 2021.
  2. M. Jarosz, Normy żywienia dla populacji Polski ich zastosowanie, Warszawa 2020.
  3. P. Lipiński i in., Niedokrwistość na tle niedoboru żelaza w diecie, „Kosmos Problemy nauk biologicznych”, nr 3 (304) 2014.
  4. M. Wiercińska, Niedokrwistość z niedoboru żelaza - objawy, przyczyny i leczenie, „mp.pl", [online], https://www.mp.pl/pacjent/hematologia/choroby/170510,niedokrwistosc-z-niedoboru-zelaza, [dostęp:] 22.04.2022.
  5. D. Włodarek, Dietoterapia, Warszawa 2015.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Błonnik pokarmowy – gdzie i czym jest? Jak wpływa na zdrowie?

    Błonnik pokarmowy, zwany włóknem pokarmowym, to grupa substancji, która odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu układu pokarmowego człowieka. Wyróżnia się dwie frakcje błonnika pokarmowego: rozpuszczalną i nierozpuszczalną w wodzie. Każda wywiera określony wpływ na organizm. W jakich produktach można znaleźć błonnik pokarmowy i jakie są jego właściwości?

  • Dynia – wartości odżywcze i właściwości lecznicze. Dietetyczne przepisy z dynią

    Dynia jest warzywem bogatym w witaminy i minerały – m.in. w magnez, selen, potas i cynk. Stanowi także źródło białka i błonnika pokarmowego. Kto powinien włączyć ją do swojej diety? Jakie właściwości mają pestki z dyni i olej z dyni? Czy to warzywo będzie odpowiednie dla cukrzyków?

  • Mleko kokosowe – wartości odżywcze, właściwości, zastosowanie. Jak zrobić je w domu?

    Mleko kokosowe stanowi smaczną alternatywę dla mleka krowiego, dzięki czemu może znaleźć miejsce m.in. w diecie osób chorujących na celiakię, cukrzycę czy nietolerancję laktozy. Jakie właściwości i zastosowanie ma mleko kokosowe? Jak w łatwy sposób przygotować je samodzielnie w domu?

  • Gruszka – właściwości, wartości odżywcze, przepisy

    Jej dodatek do diety może pomóc przy uciążliwych zaparciach. Świetnie sprawdzi się jako element maseczki na przetłuszczającą się cerę. W dodatku pysznie smakuje zarówno w daniach na słodko, jak i na wytrawnie. Gruszka – jakimi wartościami odżywczymi się charakteryzuje? Czy jedzenie jej może zaszkodzić? Co dobrego przygotować z gruszek?

  • Czym jest układ odpornościowy i jak skutecznie go wspierać?

    Po z natury ciepłym lecie przychodzi sezon jesienny, który wystawia na ciężką próbę nie tylko nasz nastrój, ale również układ odpornościowy, który w tym czasie jest wyjątkowo obciążony. Jest to okres infekcji, często nawracających lub przewlekłych. Istnieją jednak sposoby, aby sobie skutecznie pomóc i zniwelować ryzyko uciążliwych i osłabiających przeziębień, na tle których mogą rozwinąć się dużo poważniejsze choroby, jak zapalenie płuc czy oskrzeli. Spośród czynników mających wpływ na prawidłowo funkcjonujący układ immunologiczny, niewątpliwie ogromne znaczenie ma zdrowa dieta.

  • Kapary – smak, właściwości i zastosowanie w kuchni

    Kapary to roślina krzewiasta naturalnie występująca w strefie tropikalnej i w basenie Morza Śródziemnego. Pąki kwiatowe kaparów są znane już od wielu lat ze względu na swój charakterystyczny smak oraz działanie wspomagające trawienie i leczenie infekcji górnych dróg oddechowych. Kapary są ważnym źródłem wielu różnych biologicznie aktywnych substancji chemicznych, których właściwości terapeutyczne były już dobrze znane i cenione przez starożytnych Rzymian.

  • Blue Monday – co to jest? Kiedy wypada? Czy Blue Monday to mit?

    Blue Monday to termin określający rzekomo najbardziej depresyjny dzień w roku. Według wyliczeń twórcy tej teorii przypada on na trzeci poniedziałek stycznia. To właśnie w tym dniu we wszystkich mediach słyszymy o niebieskim poniedziałku. Wiele osób zastanawia się wówczas, ile jest prawdy w teorii Blue Monday.

  • Żele energetyczne – jak używać? Czy są tylko dla sportowców?

    Podczas długotrwałej, zwiększonej aktywności fizycznej, jak udział w maratonie, intensywny trening czy wyścig kolarski, organizm potrzebuje dużej ilości energii, którą czerpie z glukozy i glikogenu. W celu utrzymania wydolności na tym samym poziomie oraz niedopuszczenia do uczucia zmęczenia dobrym rozwiązaniem jest stosowanie żeli energetycznych, które w prosty sposób dostarczają łatwo przyswajalne węglowodany i pozwalają utrzymać cukier na odpowiednim poziomie.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij