produkty żywnościowe bogate w żelazo
Karolina Dereń

Dieta w anemii z niedoboru żelaza

Anemia z niedoboru żelaza występuje w różnych okresach życia, zarówno u niemowląt, dzieci, jak i u dorosłych. Dowiedz się więcej, jakie są jej przyczyny oraz w jaki sposób dieta może pomóc w jej leczeniu.

Żelazo pełni w ludzkim organizmie wiele ważnych funkcji. W sytuacji gdy rezerwy tego składnika ulegają wyczerpaniu, dochodzi do niebezpiecznego, a zarazem dość powszechnego zaburzenia, jakim jest anemia. Odpowiednia dieta może nie tylko efektywnie wspomagać terapię anemii, ale również działać profilaktycznie. Jakie są najważniejsze zalecenia dietetyczne przy anemii? Co jeść, a czego unikać przy niedokrwistości z niedoboru żelaza? 

Dieta przy anemii – rola żywienia w niedokrwistości

Żelazo (Fe) pozyskiwane jest przez człowieka wraz z dostarczanym pokarmem. Stanowi ono podstawowy element składowy hemoglobiny, zapewniający prawidłowe działanie oraz budowę krwinki czerwonej. Niedokrwistość z niedoboru żelaza to najczęstsza postać niedokrwistości.  Dotyczy sytuacji, w której ze względu na zbyt małą ilość żelaza w organizmie doszło do upośledzenia syntezy hemu oraz powstawania mniejszych niż prawidłowe i zawierających mniejszą ilość hemoglobiny czerwonych krwinek. Do przyczyn anemii z niedoboru żelaza należą:

  • Utrata krwi (np. obfite miesiączki, urazy i operacje, krwawienia z przewodu pokarmowego)
  • Niedobór żelaza w diecie (nieprawidłowo zbilansowana dieta)
  • Upośledzone wchłanianie z przewodu pokarmowego (np. stan po usunięciu żołądka, zapalenie żołądka wywołane przez Helicobacter pylori)
  • Zwiększone zapotrzebowanie przy niedostatecznej podaży z dietą (grupami szczególnie narażonymi są m.in. wcześniaki, kobiety ciężarne)

Leczenie anemii obejmuje ustalenie przyczyny oraz uzupełnienie niedoborów żelaza w ustroju. Stosowane są preparaty żelaza według wskazań lekarza. Na szczególną uwagę zasługuje również rola diety przy anemii. Odpowiednia, dobrze dobrana dieta może nie tylko efektywnie wspomagać terapię i powrót do zdrowia, ale również działać profilaktycznie, stanowić skuteczną metodę w zapobieganiu anemii. 

Dieta przy anemii – najważniejsze zalecenia dla dzieci i dorosłych oraz kobiet w ciąży

Zadaniem diety przy anemii jest przede wszystkim dostarczenie odpowiedniej ilości żelaza, jak i wszystkich innych składników odżywczych, które mają znaczenie w erytropoezie (proces, w wyniku którego powstają krwinki czerwone). Postępowanie dietetyczne powinno być ściśle zindywidualizowane

Należy pamiętać, że normy na żelazo są różne – zapotrzebowanie zależy od płci, wieku i stanu fizjologicznego. Dla przykładu: jedną z grup najbardziej narażonych na niedobory żelaza są kobiety ciężarne, których zapotrzebowanie na ten składnik wzrasta z 18 mg/dobę (zapotrzebowanie dla kobiet w wieku 19–50 lat) do aż 27 mg/dobę.

Jadłospis przy anemii powinien uwzględniać podstawowe założenia zdrowej diety oraz być odpowiednio zbilansowany pod względem wszystkich niezbędnych składników (zaplanowany indywidualnie i spełniający zapotrzebowanie danej osoby na składniki takie jak, białko, węglowodany, tłuszcze, błonnik, witaminy i składniki mineralne).

W diecie powinno zadbać się o regularną podaż produktów, które są bogatym źródłem dobrze przyswajalnego żelaza hemowego (czyli żelaza znajdującego się w produktach pochodzenia zwierzęcego np. wołowina, ryby, jaja). Warto korzystać również z roślinnych źródeł żelaza (pamiętać jednak należy, że zawarte w nich jest żelazo niehemowe – trudniej przyswajalne niż żelazo hemowe).

Dania czy produkty obfitujące w żelazo warto spożywać w towarzystwie produktów bogatych w witaminę C, która znacznie podnosi jego przyswajalność (może to być np. dodatek natki pietruszki, papryki, surówki, soku z cytrusów). Oprócz tego czynnikami, które wspomagają wchłanianie żelaza, są również kwasy organiczne np. kwas mlekowy obecny w produktach kiszonych.

Należy unikać spożywania produktów bogatych w żelazo w połączeniu z żywnością, która zawiera składniki utrudniające wchłanianie tego pierwiastka. Do składników takich należą między innymi fityniany występujące np. w produktach zbożowych z pełnego przemiału i strączkach, teina znajdująca się w herbacie oraz kofeina w kawie, kwas szczawiowy obecny w szpinaku czy rabarbarze.  

Żeby dodatkowo zadbać o polepszenie wchłaniania żelaza, można obniżyć zawartość kwasu fitynowego w strączkach czy produktach zbożowych za pomocą odpowiednich metod przetwarzania żywności (np. fermentację, moczenie, kiełkowanie, obróbkę cieplną). Przykładem może być namaczanie strączków oraz wybieranie pieczywa na zakwasie.  

Anemia a suplementy diety z żelazem – kiedy należy je włączyć do menu?

Anemia to stan, którego nie powinno się bagatelizować. Gdy zauważamy u siebie niepokojące objawy, należy skonsultować się z lekarzem, przeprowadzić odpowiednie badania diagnostyczne oraz wdrożyć farmakoterapię zgodnie z zaleceniami lekarskimi. Lekarz dobiera odpowiedni preparat oraz indywidualną dawkę. Najczęściej jest to preparat doustny, w cięższych przypadkach stosuje się również preparaty dożylne i domięśniowe.

Sprawdź na DOZ.pl: Preparaty z żelazem.

Dużym błędem jest samodzielne zakładanie, bez konsultacji i diagnozy lekarskiej, że na pewno mamy anemię i włączanie łatwo dostępnych suplementów na własną rękę. Dlatego przed wdrożeniem suplementacji koniecznym elementem jest wykonanie badań krwi. W innym przypadku istnieje ryzyko dostarczania nadmiaru żelaza, z którego suplementacją łatwo przesadzić. Kumulacja żelaza w organizmie może doprowadzić m.in. do uszkodzeń tkanek i narządów.

Jeżeli decydujemy się na suplementację żelazem jako uzupełnienie codziennej diety, należy zrobić to z rozwagą. Najlepiej wykonać badanie przed oraz regularne badania w trakcie suplementacji, których ilość i częstotliwość warto ustalić z lekarzem. 

Polecane dla Ciebie

Niedobór żelaza – co jeść i pić? Które produkty są bogate w żelazo?

Żelazo, które dostarczamy razem z pokarmem, występuje w dwóch formach: hemowej i niehemowej. Formy te różnią się przede wszystkim biodostępnością i wchłanianiem. Żelazo hemowe jest lepiej przyswajalne, natomiast biodostępność oraz wchłanianie żelaza niehemowego są niższe.

Do głównych źródeł żelaza hemowego należą produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak podroby (np. wątróbka), mięso czerwone (wołowina, wieprzowina), a także drób (kurczak, indyk), ryby (np. tuńczyk, makrela, sardynki), owoce morza, jaja (głównie żółtka).

Formę niehemową znaleźć można w produktach pochodzenia roślinnego (np. w nasionach roślin strączkowych, produktach zbożowych i warzywach). Dużą zawartość żelaza znajdziemy m.in. w: soi, pestkach dyni, orzechach pistacjowych, kakao, natce pietruszki, grochu, fasoli białej, soczewicy, kaszy jaglanej, maku niebieskim, pestkach słonecznika.

W diecie przy anemii do picia można wybierać wodę, herbaty owocowe, słabe napary ziołowe, soki warzywne, soki owocowe. Pamiętać należy o tym, aby nie wypijać kawy czy herbaty do posiłku bogatego w żelazo. 

Czego unikać przy anemii?

W diecie przy anemii warto przede wszystkim uważać na te produkty i składniki, które utrudniają wchłaniane żelaza. Unikać należy połączenia posiłku czy też produktu będącego dobrym źródłem żelaza z żywnością, która będzie obniżała jego wchłanianie.  

Na obniżenie wchłaniania żelaza wpływają m.in.:

  • fityniany (zawarte m.in. w nasionach roślin strączkowych, otrębach, płatkach owsianych),
  • szczawiany (obecne w szpinaku, szczawiu, rabarbarze),
  • taniny (zawarte w kawie, herbacie).

Tak jak wspomniano wcześniej, nie należy tych produktów wykluczać z diety, ale pamiętać, aby nie łączyć ich bezpośrednio z posiłkiem bogatym w żelazo. Na przykład, nie należy do takiego posiłku oraz bezpośrednio po jego zakończeniu wypijać kawy czy herbaty. Podobnie jest z produktami bogatymi w wapń. Z produktów mlecznych oczywiście nie warto rezygnować, tylko uwzględniać je w innych posiłkach.

Oprócz tego warto uważać na nadmiar błonnika w diecie. Błonnik jest bardzo istotnym składnikiem naszej diety, ale jego nadmiar wpływa na gorsze wchłanianie żelaza. 

W diecie przy anemii warto unikać produktów bogatych w fosforany, do których należą napoje typu cola, a także wysoko przetworzone produkty mięsne (np. pasztety, parówki, kiełbasy, boczek. 

Dieta przy anemii – przykładowy jadłospis i przepisy w diecie przy niedokrwistości 

Przykładowy jadłospis zawierający wysoką ilość żelaza, a także innych składników odżywczych ważnych w procesie erytropoezy.

Śniadanie – Omlet warzywny

Składniki:

  • jaja kurze – 2 sztuki,
  • oliwa z oliwek – 1 łyżka,
  • pieczarki – 4 sztuki,
  • pomidor – 1 sztuka,
  • cebula – 0,25 sztuki,
  • rukola – 1 garść,
  • pieprz czarny (do smaku).

Przygotowanie: na patelni rozgrzać oliwę, dodać drobno posiekaną cebulę, pokrojone w plasterki pieczarki, chwilę podsmażać, dodać obranego i pokrojonego pomidora. Jajka wbić do miseczki, dodać pieprz, roztrzepać widelcem, a następnie wylać, rozprowadzając równomiernie na powierzchni patelni. Gdy wierzch lekko się zetnie, złożyć omlet na połowę i jeszcze chwilę dosmażyć. Posypać rukolą. Podawać z chlebem żytnim na zakwasie. Do śniadania wypić szklankę soku pomarańczowego.

II śniadanie – Kasza jaglana z malinami i borówkami

Składniki:

  • kasza jaglana – 3 łyżki,
  • borówki – 1 garść,
  • maliny – 1 garść,
  • napój roślinny – 0,75 szklanki,
  • pestki dyni – 1 łyżka..

Przygotowanie: Kaszę opłukać, przelać wrzątkiem, aby straciła charakterystyczną goryczkę. Ugotować w napoju roślinnym lub w mleku. Maliny i borówki opłukać, dodać do ugotowanej kaszy, posypać pestkami dyni.

Obiad – Rozgrzewający gulasz z papryką

Składniki:

  • bulion warzywny – 2 szklanki,
  • polędwica wołowa – 120 g,
  • cebula – 0,5 sztuki,
  • curry – 0,5 łyżeczki,
  • czosnek – 1 ząbek,
  • koncentrat pomidorowy – 1 łyżka,
  • oliwa z oliwek – 1 łyżka,
  • papryczka chili czerwona – 0,25 sztuki,
  • papryka czerwona – 0,5 sztuki,
  • papryka słodka w proszku – 1 łyżeczka,
  • pieprz czarny – 3 szczypty,
  • sól – szczypta.

Do podania: natka pietruszki, ugotowane ziemniaki, ogórki kiszone.

Przygotowanie: mięso umyć, osuszyć, a następnie pokroić w drobną kostkę. W garnku rozgrzać oliwę, przesmażyć na niej mięso. Cebulę wraz z czosnkiem obrać, pokroić w kostkę. Wrzucić cebulę z czosnkiem do garnka, przesmażyć. Po chwili dodać paprykę pokrojoną w kostkę i chili. Całość zalać bulionem, gotować na małym ogniu, do miękkości mięsa i warzyw. Pod koniec duszenia dodać przyprawy i koncentrat. Całość wymieszać. Przed podaniem obficie posypać natką pietruszki. 

Kolacja – Fasolka po bretońsku (2 porcje)

Składniki:

  • fasola biała – 50 g,
  • pomidor – 2 sztuki,
  • bulion warzywny – 1,5 szklanki,
  • papryka czerwona – 1 sztuka,
  • cebula – 2 sztuki,
  • oliwa z oliwek – 2 łyżki,
  • papryka ostra w proszku – 0,5 łyżeczki,
  • papryka słodka w proszku – 1 łyżeczka,
  • majeranek suszony – 2 łyżeczki,
  • kminek – 2 szczypty,
  • liść laurowy – 2 sztuki,
  • ziele angielskie – 2 sztuki,
  • czosnek – 2 ząbki,
  • natka pietruszki – 2–4 łyżki,
  • pieprz czarny, sól.

Przygotowanie: fasolę namoczyć przez noc w wodzie, następnie dokładnie wypłukać oraz wsypać do garnka z bulionem. Dodać liść laurowy, ziele angielskie i gotować na małym ogniu przez około 40 minut, aż fasola zmięknie. Na patelnię wlać oliwę, dodać drobno posiekaną cebulę oraz przeciśnięty przez praskę czosnek. Przyprawić solą i pieprzem oraz dodać paprykę w proszku. Do garnka z fasolą dodać pokrojone pomidory, pokrojoną świeżą paprykę oraz majeranek i kminek. Dusić jeszcze przez 10 minut. Podawać z chlebem żytnim na zakwasie. Przed podaniem posypać świeżą natką pietruszki.

  1. H. Ciborowska, A. Ciborowski, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Warszawa 2021.
  2. M. Jarosz, Normy żywienia dla populacji Polski ich zastosowanie, Warszawa 2020.
  3. P. Lipiński i in., Niedokrwistość na tle niedoboru żelaza w diecie, „Kosmos Problemy nauk biologicznych”, nr 3 (304) 2014.
  4. M. Wiercińska, Niedokrwistość z niedoboru żelaza - objawy, przyczyny i leczenie, „mp.pl", [online], https://www.mp.pl/pacjent/hematologia/choroby/170510,niedokrwistosc-z-niedoboru-zelaza, [dostęp:] 22.04.2022.
  5. D. Włodarek, Dietoterapia, Warszawa 2015.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Tłusty Czwartek na zdrowo. Co zamiast pączków?

    Pączek średniej wielkości dostarcza ok. 300 kalorii. W Tłusty Czwartek najczęściej zjadamy więcej niż jeden, często przy tej okazji kosztujemy również popularnych faworków, co w sumie daje bardzo dużą ilość dostarczanych kalorii. Niestety po zjedzeniu tłustych pączków możemy odczuwać nieprzyjemną zgagę lub niestrawność.

  • W Tłusty Czwartek nie zapomnij o zdrowiu

    Zjedzenie przynajmniej pączka w Tłusty Czwartek ma gwarantować pomyślność przez cały nadchodzący rok. W imię tradycji i zdrowia z ich liczbą lepiej nie przesadzać, bo obżarstwo nie przysporzy nam szczęścia, a tylko problemów z wątrobą bądź trzustką.

  • ABC biegania. Od czego zacząć przygodę z bieganiem?

    Bieganie wyszczupla sylwetkę, wzmacnia mięśnie, pozwala na trening w zasadzie w każdych warunkach i okolicznościach. Można biegać zarówno na siłowni (na bieżni), jak i pod gołym niebem. Na początku bieganie wymaga chwili przygotowania i dostosowania swojego organizmu do nowych warunków, jednak w miarę zdobywania doświadczenia i wiedzy staje się codziennym nawykiem. Od czego zacząć, aby nie zrobić sobie krzywdy?

  • Dlaczego warto biegać? Korzyści wynikające z treningów biegowych

    Do zalet biegania, poprawiających nasze zdrowie i możliwości fizyczne, chyba nie trzeba nikogo przekonywać. Regularnie wykonywana aktywność fizyczna przyczynia się do poprawy parametrów krwi, obniżenia odkładającego się w naczyniach cholesterolu, uregulowania glikemii i uwrażliwienia tkanek na insulinę. Zapobiega to rozwijaniu się chorób, takich jak cukrzyca, miażdżyca tętnic, choroby serca i układu krążenia. Jeśli należysz do osób, które bardziej niż zasadę „lepiej zapobiegać niż leczyć” cenią efektywność w pracy – tutaj również bieganie może okazać się czynnikiem wpływającym na Twoje lepsze wyniki. Dlaczego warto uwzględnić biegową terapię antystresową w naszym planie dnia?

  • Blue Monday – co to jest? Kiedy wypada? Czy Blue Monday to mit?

    Blue Monday to termin określający najbardziej depresyjny dzień w roku. Według wyliczeń twórcy tej teorii przypada on na trzeci poniedziałek stycznia. To właśnie w tym dniu we wszystkich mediach słyszymy o niebieskim poniedziałku. Wiele osób zastanawia się wówczas, ile jest prawdy w teorii Blue Monday.

  • Posiłek potreningowy – czy trzeba go jeść? Co najlepiej jeść po treningu?

    Posiłek potreningowy to jedzenie, które zazwyczaj jest spożywane po to, aby zapewnić organizmowi odpowiednie zasoby energetyczne i składniki odżywcze do prawidłowej regeneracji i rozwoju mięśni. Mogą to być na przykład jogurty, batony energetyczne lub specjalne suplementy diety. Co jeść po treningu na masę, a co podczas redukcji? Kto powinien uzupełniać „węgle” w trakcie treningu?  

  • Nunchi – na czym polega koreański przepis na relacje międzyludzkie?

    Czym jest tajemnicze nunchi – element koreańskiej kultury, który ma zapewnić zdrowe relacje międzyludzkie, a co za tym idzie również dobrostan psychiczny. Czy taka strategia ma szansę sprawdzić się także w Polsce?  

  • Jak się przygotować do maratonu?

    Przygotowania do maratonu należy rozpocząć jak najwcześniej. Specjaliści zalecają, aby stopniowo zwiększać dystans treningów biegowych. Poprawę wydolności organizmu można uzyskać również poprzez inne formy aktywności – pływanie czy jazdę na rowerze. W czasie treningów ważna jest także regeneracja i wykonywanie przerw w cyklach ćwiczeń. Dostępnych jest szereg zabiegów sprzyjających regeneracji powysiłkowej, np. pole magnetyczne i masaż pneumatyczny.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij