Foliany – właściwości i źródła folacyny i kwasu foliowego
Alicja Świątek

Foliany – właściwości i źródła folacyny i kwasu foliowego

Foliany, czyli folacyna i kwas foliowy stanowią szeroką grupę związków, będącymi pochodnymi pteryny, które różnią się stopniem utlenienia i charakteryzują się aktywnością biologiczną kwasu foliowego. Kwas foliowy nie ma toksycznego charakteru, niemniej jego zbyt duże dawki mogą utrudniać rozpoznanie niedokrwistości wywołanej niedoborem witaminy B12. Jakie są objawy niedoboru folianów, co stanowi najlepsze źródła tych związków w pożywieniu oraz jaka jest zalecana dawka dzienna folianów? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Foliany, do których należy kwas foliowy, wywierają wielokierunkowe działanie biologiczne. Jest ono kluczowe dla właściwego funkcjonowania organizmu, ponieważ związki te biorą udział m.in. w wytwarzaniu kwasów nukleinowych i aminokwasów. Foliany są niezbędne dla prawidłowego działania układu nerwowego, krwiotwórczego oraz krążenia, dlatego jego prawidłowe uzupełnienie, a w przypadku obniżonego poziomu – suplementacja, jest tak ważna dla utrzymania zdrowia. Ponadto niedobór folianów w organizmie może spowodować wystąpienie ciężkich chorób, takich jak anemia megaloblastyczna, hiperhomocysteinemia, a nawet nowotwory. Zbyt niski poziom folianów jest niebezpieczny zwłaszcza w okresie  ciąży. U ciężarnych z niedoborem tych związków może dojść do poronień, a w organizmie rozwijającego się płodu mogą wystąpić wady cewy nerwowej oraz upośledzenie dziecka.  Dlatego suplementacja folianów i utrzymanie ich prawidłowego poziomu w organizmie jest niezbędna dla kobiet w okresie ciąży, dla prawidłowego rozwoju płodu.

Co to są foliany?

Foliany stanowią dużą grupę związków kluczowych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, które należy dostarczać wraz z pożywieniem. Zalicza się do nich m.in. kwas foliowy zbudowany z kwasu p-aminobenzoesowego, kwasu glutaminowego i zasady pterydynowej. Substancje należące do folianów różnią się stopniem utlenowania pierścienia pterydyny oraz liczbą reszt kwasu glutaminowego.

Foliany wykazują podobną aktywność biologiczną, jednak kwas foliowy charakteryzuje się najwyższym stopniem stabilności oraz przyswajalności.

W organizmie człowieka aktywną biologicznie formą folianów jest kwas tetrahydrofoliowy, którego pochodne biorą udział w licznych przemianach biochemicznych, pełniąc funkcję koenzymów. W ten sposób foliany uczestniczą w podziale komórek (syntezie kwasów nukleinowych), wytwarzaniu białek, aminokwasów. Ponadto są niezbędne w procesach wytwarzania otoczki  mielinowej budującej komórki nerwowe. Dodatkowo zmniejszają ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu.

Źródła folianów

Kwas foliowy jedynie w niewielkim stopniu jest syntetyzowany przez bakterie jelitowe, dlatego musi być dostarczany z zewnątrz wraz z pożywieniem. Foliany występują zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Jednak głównym ich źródłem są warzywa. Największa zawartość folianów występuje w surowych lub krótko gotowanych warzywach liściastych (szpinak, sałata, szpinak), brokułach, brukselce. Znaczne ilości folianów występują w strączkach (groch, fasola, soja), drożdżach oraz warzywach i owocach (pietruszka, jarmuż, papryka, kiwi, maliny, pomarańcze). W produktach pochodzenia zwierzęcego bogate w foliany są podroby, a zwłaszcza wątróbka. Źródłem folianów jest także mąka pszenna, orzechy arachidowe i laskowe oraz pieczywo pszenne i żytnie.

W Polsce kwasem foliowym wzbogacane są produkty żywnościowe, które mogą utracić go w czasie przetwarzania technologicznego,  np. płatki zbożowe oraz soki warzywne i owocowe. Nie zmienia do faktu, że zwiększone zapotrzebowanie na kwas foliowy w poszczególnych grupach pacjentów wymaga dodatkowej suplementacji zgodnie z wytycznymi specjalistów.

Dowiedz się więcej o tym jakie są objawy niedoboru witaminy B9 (kwasu foliowego).

Polecane dla Ciebie

Niedobór folianów – przyczyny, objawy

Zbyt niski poziom folianów w organizmie daje szereg objawów zewnętrznych, które można łatwo zaobserwować. 

Objawy niedoboru kwasu foliowego:

  • nadmierna bladość skóry,
  • stany zapalne w obrębie języka i warg,
  • zaczerwienienie oraz owrzodzenie języka,
  • gwałtowne oraz przedwczesne siwienie włosów.

Objawy neurologiczne niedoboru kwasu foliowego:

  • zaburzenia koncentracji,
  • nadmierne zmęczenie,
  • problemy z zasypianiem i snem,
  • uczucie niepokoju i lęku,
  • depresja,
  • drażliwość,
  • pogorszenie samopoczucia.

W najcięższych przypadkach niedobór folianów może doprowadzić do: wad cewy nerwowej u płodu, niedokrwistości megaloblastycznej, zwiększenia poziomu homocysteiny (co w połączeniu z niedoborem witaminy B6 i kobalaminy, czyli witaminy B12 u osoby dorosłej może doprowadzić do rozwoju miażdżycy), a nawet do nowotworów. Jeśli ciężarna nie ma odpowiedniego poziomu folianów, wówczas u rozwijającego się nowo poczętego dziecka mogą wystąpić zaburzenia rozwoju układu nerwowego, które mogą prowadzić do rozszczepienia kręgosłupa, przepukliny mózgu i rdzenia kręgowego oraz bezmózgowia.

Ponadto, warto dodać, że wyniki niektórych badań naukowych potwierdzają, że niedobór folianów przyczynia się do rozwoju choroby Alzhaimera.

Nadmiar folianów – objawy

Zbyt duża ilość folianów dostarczanych do organizmu, np. w formie suplementów kwasu foliowego  i jego pochodnych (spożywanie powyżej 15 mg na dobę, jeśli brak jest stwierdzonych niedoborów), prowadząca do zwiększonego poziomu tych związków w organizmie, nie wywołuje zazwyczaj poważnych działań niepożądanych i nie powoduje efektu toksycznego. Niekiedy mogą wystąpić objawy alergiczne, takie jak odczyny skórne oraz łagodne zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego i układu nerwowego, a także szkodliwe kryształy folacyny w moczu.

Warto dodać, że nadmiar kwasu foliowego w organizmie maskuje początkowe objawy niedoboru witaminy B12, co może w konsekwencji doprowadzić do opóźnionej diagnozy i rozpoczęcia leczenia.

Istnieją również przypuszczenia, że nadmiar folianów może prowadzić do hipermetylacji DNA, co może spowodować inaktywację genów supresorowych, odpowiedzialnych za prawidłową kontrolą podziałów komórkowych.

Co suplementować z folianami, a co ogranicza ich przyswajalność?

Foliany są wrażliwe na działanie podwyższonej temperatury, światła, a także pH środowiska. W trakcie przechowywania żywności bogatej w kwas foliowy i jego pochodne, związki te ulegają procesowi utleniania do form słabiej przyswajalnych. Podczas gotowania oraz przetwarzania folianów następuje znaczna ich utrata, przy czym strata zawartości początkowej może sięgać 40–70%. Dlatego produkty będące źródłem folianów, jak owoce i warzywa najlepiej przechowywać w niskiej temperaturze, w zaciemnionym miejscu. Dodatkowo najkorzystniej spożywać je na surowo lub po łagodnej obróbce termicznej, np. gotowaniu na parze. Wchłanianie kwasu foliowego i jego pochodnych może poprawić jednoczesna podaż źródeł witamin z grupy B oraz witaminy C. Z kolei zmniejszenie wchłaniania folianów mogą spowodować alkohol lub hormonalne środki antykoncepcyjne. Zalecane dzienne spożycie folianów to 400 µg.

  1. Kapka-Skrzypczak L. i in., Kwas foliowy – skutki niedoboru i zasadność suplementacji, „researchgate.net”, [online], https://www.researchgate.net/publication/339273951_Kwas_foliowy_-skutki_niedoboru_i_zasadnosc_suplementacji, [dostęp:] 10.11.2021 r.
  2. Bomba-Opoń D. i in., Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, „perinatolo-gia.umed.pl”, [online], http://perinatologia.umed.pl/wp-content/uploads/2018/02/56597-143992-2-PB.pdf, [dostęp:] 10.11.2021 r.
  3. Cieślik E.  i in.m Ocena wiedzy i pobrania kwasu foliowego przez kobiety w wieku rozrodczym, „phie.pl”, [online], http://www.phie.pl/pdf/phe-2013/phe-2013-3-594.pdf, [dostęp:] 10.11.2021 r.
  4. Cieślik E. i in., Kwas foliowy – występowanie i znaczenie, „phie.pl”, [online],  http://www.phie.pl/pdf/phe-2012/phe-2012-1-001.pdf, [dostęp:] 10.11.2021 r.
  5. Sikorska-Zimny K., Występowanie oraz wpływ kwasu foliowego na organizm ludzki, „ptfarm.pl”, [online], https://www.ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2013/4/BR%204-2013%20s.%20496-501.pdf, [dostęp:] 10.11.2021 r.
  6. Cieślik E. i in., Skutki niedostatecznej podaży kwasu foliowego ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia dla kobiet w wieku rozrodczym, „h-ph.pl”, [online], http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2011/hyg-2011-4-431.pdf,   [dostęp:] 10.11.2021 r.
  7. Gaszyńska J., Kwas foliowy – rola i zasadność suplementacji u różnych grup pacjentów, „woia.pl”, [online], https://www.woia.pl/dat/attach/836_praca-specjalizycyjna---mgr-joanna-gaszynska.pdf,  [dostęp:] 10.11.2021 r.
  8. Czeczot H., Kwas foliowy w fizjologii i patologii, „phmd.pl”, [online], https://phmd.pl/api/files/view/2780.pdf, [dostęp:] 10.11.2021 r.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Witamina B2 (ryboflawina) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

    Pękające kąciki ust, chroniczne zmęczenie, pogorszony wzrok – to tylko kilka przykładów objawów, które niesie za sobą niedobór witaminy B2. Ryboflawina bierze udział w wielu procesach metabolicznych organizmu i jest rozpuszczalna w wodzie. Zażywana wraz z innymi witaminami aktywuje ich działanie w organizmie. Jakie produkty zawierają w sobie ryboflawinę? Kiedy i jak zażywać witaminę B2 w formie suplementów diety? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Czym jest i jak działa żeń-szeń? Zastosowanie i przeciwwskazania do stosowania Panax ginseng

    Żeń-szeń, nazywany również ginsengiem lub wszechlekiem, jest jednym z najlepiej opisanych adaptogenów. Według medycyny chińskiej powinno się go stosować jedynie w miesiącach zimowych. Żeń-szeń wpływa na poprawę funkcji kognitywnych (poznawczych), poprawia samopoczucie i pamięć, łagodzi stres oraz działa korzystnie na skórę i potencję seksualną. Na rynku można kupić wiele preparatów z żeń-szeniem, zarówno w formie tabletek czy kapsułek, jak i płynnych ekstraktów. Który preparat z żeń-szeniem wybrać, jaka jest dzienna zalecana dawka tego adaptogenu oraz w jakiej porze dnia należy zażywać ten suplement? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Gotu kola (wąkrotka azjatycka) – czym jest i jak działa? Właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania

    Sproszkowane ziele wąkrotki azjatyckiej, czyli adaptogenu nazywanego także gotu kola lub brahmi, zaleca się stosować u osób mających problemy z koncentracją i pamięcią. Wąkrotkę można przyjmować zarówno w formie kapsułek, czyli dojelitowo, jak i bezpośrednio na skórę w przypadku wystąpienia problemów dermatologicznych. Gotu kola działa także przeciwlękowo, łagodzi napięcie i niepokój. Jak dawkować gotu kola, ile kosztuje ten adaptogen i czy kobiety w ciąży mogą przyjmować wąkrotkę azjatycką? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Bacopa monnieri – działanie ekstraktu roślinnego eliksiru życia. Czy suplementowanie pomaga szybciej się uczyć?

    Bacopa monnieri, czyli bakopa drobnolistna, jest suplementem diety polecanym przed istotnymi egzaminami, jak matura czy sesja, ponieważ wspomaga pamięć i koncentrację. Korzystnie wpływa na kondycję skóry i włosów. Suplementowanie Bacopa zalecane jest także w trakcie terapii chorób neurodegradacyjnych, takich jak Alzhaimer lub Parkinson. Przez niektórych roślina nazywana jest „eliksirem życia”, ponieważ poprawia samopoczucie, łagodzi stres i napięcie. Dodatkowo ma także działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Jak suplementować Bacopa monnieri? Czy kobiety w ciąży mogą zażywać ten preparat? Na jaki procent standaryzacji suplementu zwrócić uwagę, kupując brahmi? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Tetracykliny na trądzik pospolity – jak zwiększyć skuteczność antybiotyków?

    Tetracykliny stosowane są zazwyczaj w leczeniu trądziku pospolitego (łac. acne vulgaris) o średnim i dużym nasileniu, ze zmianami zapalnymi w postaci grudek, krost, guzków, cyst, nacieków, a także trądziku różowatego (łac. acne rosacea). Podawane są w formie tabletek doustnych lub maści zewnętrznej. Zazwyczaj terapię przeciwtrądzikową z wykorzystaniem tetracyklin ordynuje dermatolog. Dzieje się tak wówczas, kiedy dotychczas zażywane produkty do stosowania zewnętrznego były nieskuteczne.

  • Zastrzyki antykoncepcyjne – czy są skuteczne? Na jak długo wystarcza i jakie są skutki uboczne?

    Według badań skuteczność zastrzyków antykoncepcyjnych wynosi około 99% w przypadku stosowania ich zgodnie z zaleceniami. Jednakże skuteczność ta może być niższa w przypadku nieregularnego stosowania lub gdy nastąpi opóźnienie w podaniu kolejnej dawki. Ważne jest, aby pamiętać, że zastrzyki antykoncepcyjne nie chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, więc w przypadku ryzyka infekcji należy stosować dodatkową ochronę, taką jak na przykład prezerwatywy.

  • Jakie właściwości ma olejek z drzewa herbacianego? Jak go stosować na skórę?

    Olejek z drzewa herbacianego pozyskuje się na drodze destylacji z parą wodną surowca z rośliny łac. Melaleuca alternifolia. Kolonizatorzy australijscy odkryli tę roślinę w 1770 r. i, naśladując zamieszkujących tamte tereny Aborygenów, zaczęli wykorzystywać jej liście do zaparzania esencjonalnego napoju na wzór herbaty. Stąd też wzięła się nazwa rośliny. Kiedy, jak i na co stosować olejek z drzewa herbacianego? Czy olejek z drzewa herbacianego powinna stosować osoba, która ma trądzik?

  • Na co stosować szafran? Właściwości lecznicze, dawkowanie

    Już w starożytności wykorzystywano szafran do poprawiania smaku jedzenia, do barwienia tkanin, a także w lecznictwie. Szafran stanowi najdroższą przyprawę świata. Posiada charakterystyczny smak oraz barwę. Jego walory smakowe doceniane są w kuchni, a ostatnimi czasy zainteresowanie wzbudzają jego właściwości lecznicze. Warto jednak podkreślić, że szafran można przyjmować doustnie jedynie w niewielkich ilościach, ponieważ jego nadmiar może być szkodliwy dla zdrowia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij