Holotranskobalamina – badanie wczesnych niedoborów witaminy B12

Istnieje pula badań, które regularnie powinien wykonać każdy weganin lub wegetarianin, a także osoby, które mają wszelkie objawy niedokrwistości lub zauważają u siebie niedobory witaminy B12, do których należy, chociażby mrowienie i pieczenie skóry, drętwienie kończyn lub zaburzenia snu. Postawienie diagnozy dotyczącej groźnego niedoboru wit. B12 jest możliwe już na jego wczesnym etapie, dzięki wykonaniu oznaczenia poziomu holoTC, czyli holotranskobalaminy. Jak się przygotować do badania poziomu holoTC, czy trzeba być na czczo i jakie są objawy obniżonego poziomu witaminy B12? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Holotranskobalamina, nazywana również aktywną formą witaminy B12 lub holoTC, powstaje na skutek wiązania transkobalaminy (białka transportowego) z obecną we krwi witaminą B12. Dzięki temu połączeniu wiamina B12 może być transportowana do wszystkich komórek ciała, gdzie pełni swoje fizjologiczne funkcje. HoloTC jest specyficznym markerem niedoboru witaminy B12 w organizmie na jego wczesnym etapie, jeszcze zanim we krwi widoczny będzie spadek stężenia całkowitej puli tej witaminy. Dzięki temu, badanie poziomu holotranskobalaminy znajduje zastosowanie w wykrywaniu niedoborów witaminy B12 i związanych z tym schorzeń, m.in. w diagnostyce chorób zwyrodnieniowych układu nerwowego.

Czym jest holotranskobalamina?

Witamina B12, nazywana również kobalaminą lub cyjanokobalaminą, jest złożonym związkiem chemicznym, zbudowanym m.in. z jonu kobaltu połączonego z grupą cyjanową. Aby mogła ona trafić do wnętrza komórek docelowych, musi połączyć się z białkiem transportującym, czyli transkobalaminą II i stworzyć kompleks nazywany holotranskobalaminą. Kompleks ten jest aktywną biologicznie formą witaminy B12 i stanowi ok. 10–30% całkowitej puli tej witaminy w organizmie. Dzięki holotranskobalaminie wit. B12 może przeniknąć do wnętrza komórki i pełnić tam swoje biologiczne funkcje.

Rola witaminy B12 w organizmie

Witamina B12 jest jednym z koenzymów, czyli cząsteczek, które przyłączając się do enzymów, sprawiają, że stają się one aktywne i mogą zacząć regulować przebieg reakcji chemicznych w komórce. Odpowiedni poziom wit. B12 pozwala na prawidłową produkcję energii i chroni komórki przed stresem oksydacyjnym.

Witamina B12 jest niezbędna do procesu powstawania erytrocytów, czyli krwinek czerwonych, a jej niedobór może prowadzić do anemii. Ponadto bierze udział w przemianach składników odżywczych – cukrów, białek i tłuszczów, ponadto w powstawaniu kwasów nukleinowych (DNA i RNA) oraz regulowaniu rytmu snu i czuwania. Dzięki temu, że witamina B12 uczestniczy w obniżaniu poziomu homocysteiny, wpływa korzystnie na zdrowie układu sercowo-naczyniowego, obniżając ryzyko udaru mózgu i zawału serca. Kobalamina jest także konieczna dla prawidłowego funkcjonowaniu układu nerwowego, ponieważ bierze udział w syntezie substancji chroniących neurony – mieliny i neuroprzekaźników – zwiększających szybkość przekaźnictwa nerwowego oraz odpowiadających za właściwą pracę komórek nerwowych i poprawiających wydajność pracy mózgu.

Holotranskobalamina – wskazania do badania

Oznaczenie poziomu holotranskobalaminy powinny wykonać osoby, u których występuje podejrzenie niedoborów witaminy B12:

• pacjenci z objawami niedokrwistości, zgłaszający m.in.: bladość skóry i błon śluzowych, osłabienie, problemy z koncentracją, bóle głowy pacjenci z objawami ze strony układu nerwowego: zmianami nastrojów, przygnębieniem, zawrotami i bólami głowy, brakiem koordynacji ruchowej, upośledzeniem zdolności poznawczych, czy drażliwością
• osoby zgłaszające inne objawy, sugerujące niedobory witaminy B12: mrowienie i pieczenie skóry, drętwienie kończyn, uczucie gorąca lub zimna na skórze, urojenia, halucynacje i inne symptomy psychiatryczne, zaburzenia snu, ból, pieczenie i występowanie aft w jamie ustnej, krwawienia dziąseł lub przyspieszoną akcję serca.

Profilaktyczne oznaczenie poziomu holotranskobalaminy zalecane jest również osobom starszym, borykającym się ze brakiem apetytu, a także pacjentom po resekcji żołądka lub jelita cienkiego oraz u wszystkim osobom chorującym na schorzenia przewodu pokarmowego, w szczególności na zespół złego wchłaniania, celiakię, SIBO (zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego), zgagę i nadkwaśność żołądka,  u osób nadużywających alkoholu i stosujących leki, takie jak: inhibitory pompy protonowej, blokery histaminy, metformina, aspiryna (kwas acetylosalicylowy), czy sulfasalazyna.

Badanie poziomu holotranskobalaminy – przygotowanie i przebieg

W ramach badania konieczne jest pobranie próbki krwi, najczęściej z żyły łokciowej, podobnie jak w wypadku większości oznaczeń laboratoryjnych. Do badania należy zgłosić się na czczo, pamiętając także, aby na 72 godziny przed pobraniem krwi i najlepiej za zgodą lekarza, odstawić wszystkie leki i suplementy zawierające w swoim składzie witaminę B12. 

Holotranskobalamina – normy, niedobór, nadmiar

Prawidłowy poziom holotranskobalaminy powinien znajdować się powyżej 60 pmol/l, chociaż zakresy referencyjne mogą nieco się różnić w zależności od laboratorium diagnostycznego. Każdy wynik znajdujący się poniżej zakresu referencyjnego powinien zostać omówiony z lekarzem.

Nadmiar holoTC we krwi raczej się nie zdarza, ponieważ organizm osoby przyjmującej duże ilości wit. B12, pozbywa się jej nadmiaru wraz z moczem. Jedynie w przypadku osób długotrwale stosujących duże dawki preparatów z wit. B12 może dojść do jej przedawkowania, objawiającego się zaczerwieniem i zwiększoną wrażliwością skóry, przyspieszeniem rytmu bicia serca i bólem w klatce piersiowej, a także skurczami mięśni. W takim wypadku należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Obniżony poziom holotranskobalaminy świadczy o niedoborze wit. B12, który może być skutkiem:

• nieprawidłowej diety, ubogiej w produkty zawierające kobalaminę lub wynikającej z nietolerancji pokarmowych;
• upośledzonego wchłaniania w przewodzie pokarmowym, np. w wyniku zaniku błony śluzowej żołądka, chorób autoimmunologicznych, celiakii, zespołu Zollingera-Ellisona, resekcji lub operacji w obrębie jelit i żołądka, chorób trzustki, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy;
• zakażenia tasiemcem lub zakażeń bakteryjnych;
• przyjmowania leków z grupy inhibitorów pompy protonowej, metforminy, kwasu acetylosalicylowego (popularnej aspiryny), leków przeciwhistaminowych, czy doustnych preparatów hormonalnych i antykoncepcyjnych;
• nadużywania alkoholu;
• stresu;
• ekspozycji na podtlenek azotu (stosowany podczas znieczulenia np. przed operacją).

Holotranskobalamina – cena/refundacja, skierowanie

Skierowanie na badanie poziomu holotranskobalaminy może zostać zlecone wyłącznie przez lekarza specjalistę, np. hematologa lub onkologa. Jeżeli jednak pacjent nie posiada skierowania na badanie, wówczas pokrywa koszty badania samodzielni. Cena badania holotranskobalaminy jest różna i zależy od miejsca, w którym wykonujemy oznaczenie. Mieści się w przedziale 150–300 zł.