Hemoglobina glikowana – kiedy wykonać badanie, co wykrywa i jakie są normy?

Oznaczenie poziomu HbA1c pomocne jest w ocenie średniego stężenia glukozy we krwi w okresie ok. 2–3 miesięcy poprzedzających pobranie krwi. Badanie poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c) wykorzystywane jest przede wszystkim w diagnostyce i monitorowaniu skuteczności leczenia cukrzycy. Prawidłowy poziom hemoglobiny glikowanej wpływa na zmniejszenie ryzyka rozwoju odległych powikłań cukrzycy u pacjentów.

1. Hemoglobina glikowana – co to jest?
2. Jak wygląda badanie hemoglobiny glikowanej i jak się do niego przygotować?
3. Normy hemoglobiny glikowanej. Tabela
4. Hemoglobina glikowana – jak obniżyć?
5. Przy jakich chorobach bada się hemoglobinę glikowaną? Wskazania do badania
6. Hemoglobina glikowana – podsumowanie
7. Badanie hemoglobiny glikowanej – najczęstsze pytania

Hemoglobina glikowana – co to jest?

Hemoglobina glikowana (HbA1c) powstaje w organizmie w efekcie procesu glikacji, który polega na przyłączaniu reszt cukrowych (węglowodanowych) do cząsteczek hemoglobiny obecnych we wnętrzu krwinek czerwonych. Ze względu na to, że krwinka czerwona żyje przeciętnie 120 dni, proces glikacji hemoglobiny bezpośrednio obrazuje średnie stężenie glukozy we krwi w ciągu 2–3 miesięcy poprzedzających pobranie krwi do badania. Zakłada się, że im więcej cukru (glukozy) obecne jest we krwi danej osoby, tym wyższy będzie u niej poziom hemoglobiny glikowanej.

Badanie pomocne jest w diagnostyce cukrzycy i monitorowaniu jej leczenia.

Jak wygląda badanie hemoglobiny glikowanej i jak się do niego przygotować?

Badanie poziomu HbA1c wymaga jedynie pobrania kilku mililitrów krwi z żyły łokciowej pacjenta. Nie wiąże się z żadnym innym dodatkowym przygotowaniem, należy jednak pamiętać, że u pacjentów z wybranymi stanami chorobowymi wyniki badania hemoglobiny glikowanej mogą nie być miarodajne. Problem może dotyczyć pacjentów z niektórymi typami niedokrwistości i hemoglobinopatii (tj. zaburzeń budowy hemoglobiny), pacjentów po transfuzjach koncentratów krwinek czerwonych, pacjentów z zaburzeniami lipidowymi i z zaburzeniami czynności wątroby i nerek, osób stosujących niektóre leki, w tym erytropoetynę czy salicylany bądź terapię antyretrowirusową w przypadku nosicieli wirusa HIV. Również u niektórych pacjentek w okresie ciąży i połogu wyniki oznaczeń HbA1c mogą nie być do końca miarodajne.

Hemoglobina glikowana – czy trzeba być na czczo?

Dużą zaletą badania poziomu hemoglobiny HbA1c jest to, że do badania niekoniecznie należy podchodzić na czczo. W związku z tym, że wyniki badania nie odzwierciedlają chwilowych wartości oznaczanego analitu, badanie można wykonać w dowolnym momencie dnia oraz po posiłku czy napiciu się płynu.

Hemoglobina glikowana a krzywa cukrowa

Badanie poziomu hemoglobiny glikowanej nie jest tym samym, co oznaczenie tzw. krzywej cukrowej (OGTT). Wyniki testu doustnego obciążenia glukozą pozwalają lekarzowi ocenić, jak organizm pacjenta metabolizuje jednorazową wysoką dawkę glukozy, natomiast wyniki badania HbA1c obrazują dane dotyczące poziomu glukozy u pacjenta z okresu 2–3 miesięcy przed pobraniem próbki krwi. Dodatkowym plusem oznaczenia poziomu HbA1c jest krótki czas samego badania. W przeciwieństwie do badania krzywej cukrowej pacjent nie jest zmuszony do kilkugodzinnej wizyty w laboratorium. Wynik badania HbA1c nie odzwierciedla również chwilowych wahań nastroju, stresu, wysiłku fizycznego, stanów zapalnych i chorobowych, nie jest też w większości przypadków powiązany z przyjmowanymi przez pacjenta lekami. U niektórych pacjentów – w uzasadnionych przypadkach – można zastąpić wykonanie krzywej cukrowej badaniem HbA1c.

Normy hemoglobiny glikowanej. Tabela

Obowiązujące w Polsce normy dotyczące stężenia hemoglobiny glikowanej zostały przedstawione przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w 2021 roku.

Zgodnie z zaleceniami PTD oczekiwane wartości stężenia HbA1c w monitorowaniu i leczeniu cukrzycy wynoszą odpowiednio:

Hemoglobina glikowana w ciąży

Kontrolowanie poziomu glukozy u kobiet ciężarnych ma bardzo duży wpływ na przebieg ciąży oraz zdrowie dziecka. Odpowiedni poziom hemoglobiny glikowanej powinien wynosić poniżej 6,5% w przypadku kobiet, które planują ciążę, oraz mniej niż 6% w drugim lub trzecim trymestrze ciąży. Nie ma dotychczas dowodów naukowych na przydatność monitorowania stężenia hemoglobiny glikowanej u pacjentek z cukrzycą ciążową.

Hemoglobina glikowana – jak obniżyć?

Prawidłowy poziom hemoglobiny glikowanej, podobnie jak prawidłowy poziom glukozy u pacjenta, wpływa na zmniejszenie ryzyka odległych powikłań cukrzycy. Obniżenie poziomu HbA1c już o 1 punkt procentowy sprzyja zatem zmniejszeniu ryzyka wystąpienia nefropatii, neuropatii i retinopatii nawet o 25%. U pacjentów, którzy obniżą stężenie HbA1c, zmniejsza się także ryzyko zawału serca. Najlepszym sposobem na obniżenie poziomu hemoglobiny glikowanej jest stosowanie zdrowej i zbilansowanej diety – niskotłuszczowej, niskosodowej i wysokobłonnikowej. Ważne jest również ograniczenie używek, w tym głównie alkoholu i nikotyny, oraz wdrożenie przez pacjenta aktywności fizycznej.

Przy jakich chorobach bada się hemoglobinę glikowaną? Wskazania do badania

Poziom HbA1c oznacza się przede wszystkim w diagnostyce i monitorowaniu leczenia cukrzycy oraz w kontrolowaniu wyrównania cukrzycy u pacjentów ze stwierdzoną chorobą czy przed zmianą leczenia. Oznaczenie stężenia hemoglobiny glikowanej przydatne jest również u pacjentów, którzy z uwagi na obciążenia innymi chorobami nie są w stanie samodzielnie na bieżąco monitorować poziomu glikemii lub nie mają możliwości prawidłowego oznaczania poziomu glukozy w warunkach domowych.

Hemoglobina glikowana – podsumowanie

Oznaczenie poziomu HbA1c stanowi łatwy i szeroko dostępny test, który może być skutecznym narzędziem w diagnostyce cukrzycy, zwłaszcza w połączeniu z oznaczeniem poziomu glukozy na czczo. Potencjał prognostyczny testu HbA1c wynika z jego wyjątkowej zdolności do retrospektywnej oceny kontroli glikemii, a także możliwości przewidywania profilu lipidowego u pacjentów z cukrzycą.

Badanie hemoglobiny glikowanej – najczęstsze pytania

Czy hemoglobina glikowana to to samo co glukoza?

Nie – oznaczenie poziomu glukozy pozwala na ocenę poziomu glukozy we krwi w danej chwili, natomiast ocena stężenia hemoglobiny glikowanej pozwala na szersze spojrzenie, ponieważ wynik badania odzwierciedla średni poziom glikemii z ostatnich 2–3 miesięcy.

Ile czasu czeka się na wynik hemoglobiny glikowanej?

Wynik jest zazwyczaj dostępny w ciągu kilku dni w zależności od lokalizacji laboratorium i stosowanej przez nie metody badawczej.

Czy można pić wodę przed badaniem hemoglobiny glikowanej?

Tak – można pić wodę i nie ma konieczności pozostawania na czczo przed badaniem.

Czy hemoglobina glikowana wykryje cukrzycę?

Tak, wykonanie pomiaru hemoglobiny glikowanej pozwala na wykrycie cukrzycy. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zamieściło badanie stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c) w swoich zaleceniach klinicznych dotyczących postępowania u chorych na cukrzycę na 2021 rok.

O czym świadczy wysoki poziom hemoglobiny glikowanej?

Wysoki poziom hemoglobiny glikowanej świadczy o występowaniu cukrzycy, a u pacjentów z już rozpoznaną chorobą wskazuje na jej nieodpowiednie wyrównanie.

Ile kosztuje badanie poziomu hemoglobiny glikowanej?

Cena badania hemoglobiny glikowanej waha się w przedziale 40–60 zł.