Krzywa cukrowa (test obciążenia glukozą) – wskazania i interpretacja wyników

Test obciążenia glukozą, nazywany inaczej krzywą cukrową, jest wykonywany u pacjentów z podejrzeniem cukrzycy typu 2 i u pacjentek pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży. Badanie jest testem przesiewowym i pozwala na szybkie i proste potwierdzenie cukrzycy lub cukrzycy ciążowej. Jest to badanie obowiązkowe dla kobiet w ciąży i podlega refundacji w ramach NFZ.

1. Badanie krzywej cukrowej – na czym polega?
2. Wskazania do badania krzywej cukrowej
3. Wyniki krzywej cukrowej – normy i interpretacja wyników
4. Jak przygotować się do badania poziomu glukozy we krwi?
5. Test tolerancji glukozy w ciąży
6. Krzywa cukrowa – najczęściej zadawane pytania
7. Krzywa cukrowa – podsumowanie

Badanie krzywej cukrowej – na czym polega?

Badanie krzywej cukrowej, inaczej nazywane też doustnym testem tolerancji glukozy lub doustnym testem obciążenia glukozą (OGTT, ang. Oral Glucose Tolerance Test), służy do diagnostyki przyczyn zaburzeń gospodarki węglowodanowej u pacjentów w przebiegu cukrzycy typu 2 lub będących w ciąży. U pacjentek w ciąży badanie umożliwia zdiagnozowanie cukrzycy ciążowej przed pojawieniem się jakichkolwiek objawów, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko wystąpienia powikłań okołoporodowych, wad wrodzonych i dużej masy urodzeniowej noworodka.

Test doustnego obciążenia glukozą można wykonać jako test dwupunktowy, w którym oznacza się poziom glukozy dwukrotnie – na czczo, zaraz po przybyciu pacjenta do laboratorium, a potem po 2 godzinach (120 minutach) od wypicia roztworu glukozy. Możliwe jest też przeprowadzenie tzw. testu trzypunktowego – krew pobiera się najpierw na czczo, potem po 1 godzinie (60 minutach), a następnie po 2 godzinach po wypiciu roztworu glukozy. U kobiet w ciąży zwykle wykonuje się test trzypunktowy. Badanie w teście dwupunktowym stosowane jest tylko wtedy, gdy u pacjentki przed 24. tygodniem ciąży stwierdzi się w badaniach laboratoryjnych podwyższony poziom glukozy, pacjentka we wcześniejszych ciążach borykała się z cukrzycą, jest wieloródką, osobą powyżej 35. roku życia, z PCOS, nadwagą, otyłością czy nadciśnieniem, a także gdy u jej poprzednich dzieci występowały wady wrodzone, zgony wewnątrzmaciczne lub wysoka waga urodzeniowa – we wszystkich tych sytuacjach występuje zwiększone ryzyko cukrzycy ciążowej. W takich przypadkach wyniki testu dwupunktowego interpretuje się zgodnie z normami dla pacjentek nieciężarnych.

Doustny test obciążenia glukozą – jak przebiega badanie?

Osoba zgłaszająca się na badanie krzywej cukrowej powinna dostarczyć odpowiednie skierowanie od lekarza prowadzącego lub wynik oznaczenia glukozy w surowicy nie starszy niż 30 dni. Pacjent powinien być na czczo. W przebiegu badania pobiera się z żyły łokciowej ok. 4 ml krwi do oznaczenia „zerowego”, tj. wyjściowego poziomu glukozy.

Jeśli osobą badaną jest dziecko, ilość glukozy przelicza się według wzoru 1,75 g glukozy/kg masy ciała, maksymalnie do 75 g glukozy.

Niektórym pacjentom przyjęcie tak dużej ilości słodzonego napoju w krótkim czasie sprawia wiele trudności, dlatego dla osób o specjalnych potrzebach dostępne są na rynku roztwory glukozy o smaku cytrynowym czy pomarańczowym, których zastosowanie nie ma wpływu na wynik oznaczenia. Nie należy natomiast rozcieńczać roztworu glukozy np. świeżym sokiem z cytryny, ponieważ może to zafałszować wyniki badań. Kolejnymi czynnikami, które mogą wpłynąć na wynik badań, są ruch, stres, jedzenie, picie i przyjmowanie leków, dlatego pacjenci oczekujący w poczekalni laboratorium na następne pobrania krwi nie powinni spacerować, biegać, poruszać się nadmiernie, denerwować, pić, jeść, palić papierosów i przyjmować żadnych lekarstw.

Wskazania do badania krzywej cukrowej

Do wskazań do wykonania krzywej cukrowej należy przede wszystkim podejrzenie cukrzycy typu 2, zwłaszcza u pacjentów z otyłością i nadwagą oraz zaburzeniami metabolicznymi. Wskazaniami do wykonania badania są też: poziom glukozy mieszczący się w granicach 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/L) przy oznaczeniu na czczo, podejrzenie hipoglikemii reaktywnej i podwyższony wskaźnik insulinooporności. Podstawowym wskazaniem do wykonania testu OGTT jest jednak okres pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży, ponieważ badanie wykonuje się u pacjentek w celu wykluczenia cukrzycy ciążowej.

Wyniki krzywej cukrowej – normy i interpretacja wyników

Interpretacja wyników badania krzywej cukrowej nie różni się znacząco w przypadku dzieci, młodzieży i dorosłych. Inne zakresy referencyjne stosowane są przy interpretacji wyników w przypadku kobiet w ciąży. W grupie dzieci, młodzieży i osób dorosłych (mężczyzn i kobiet niebędących w ciąży) poziom glukozy na czczo powinien mieścić się w zakresie 60–99 mg/dl (3,4–5,5 mmol/L). Stężenie glukozy w granicach 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/L) świadczy o upośledzeniu tolerancji glukozy i stanie przedcukrzycowym, natomiast gdy poziom glukozy przekracza 126 mg/dl (7,0 mmol/L) mamy do czynienia z hiperglikemią.

Cukrzycę można rozpoznać także u pacjentów, u których przy dwukrotnym oznaczeniu poziomu glukozy na czczo wynik badania przekracza 126 mg/dl (7,0 mmol/L).

W przypadku pacjentek w ciąży normy dla testu obciążenia glukozą są bardziej surowe. Za prawidłowy poziom glukozy przyjmuje się wartość poniżej 92 mg/dl (5,1 mmol/L). Po 60 minutach od wypicia roztworu glukozy wartość glikemii nie powinna być wyższa niż 180 mg/dl (10,0 mmol/L), a po 120 minutach poziom cukru we krwi nie powinien przekraczać 153 mg/dl (8,5 mmol/L). Jeśli któraś wartość stężenia glukozy przekracza przyjęty zakres referencyjny, lekarz kieruje pacjentkę na dodatkowe badania kontrolne oraz konsultację diabetologiczną i traktuje jak osobę z cukrzycą ciążową.

Jak przygotować się do badania poziomu glukozy we krwi?

W ramach przygotowania do wykonania krzywej cukrowej należy pozostać na czczo na co najmniej 8 do 12 godzin przed pobraniem krwi. W tym czasie można pić jedynie niewielkie ilości czystej, niegazowanej wody. Badanie diagnostyczne wykonywane jest w godzinach porannych, po odpowiednim odpoczynku nocnym i po około 3 dniach stosowania przez pacjenta standardowej diety, bez ograniczania węglowodanów. W trakcie badania pacjent przyjmuje roztwór 75 g glukozy, który należy wypić cały, nawet jeśli pojawi się uczucie mdłości związane z przyjmowaniem bardzo słodkiego napoju. Osoba przystępująca do testu OGTT powinna być zdrowa, nie powinna przyjmować leków wpływających na zmianę stężenia glukozy we krwi (m.in. kortykosteroidów, metforminy, niektórych antybiotyków) i nie powinna uprawiać intensywnego sportu.

Test tolerancji glukozy w ciąży

Test tolerancji glukozy w ciąży to niezwykle istotne badanie przesiewowe. Cukrzyca ciążowa, rozpoznawana u ok. 3–5% pacjentek, może prowadzić nie tylko do komplikacji zdrowotnych u samej pacjentki, poronień i innych zaburzeń w okresie ciąży i połogu, ale także do nieprawidłowości rozwojowych płodu, takich jak nadmierna masa urodzeniowa, niedotlenienie, hipoglikemia, hipokalcemia, hiperbilirubinemia, zaburzenia układu sercowo-naczyniowego i oddechowego, nieprawidłowości w układzie nerwowym i moczowym. U około 30% pacjentek cukrzyca może pojawić się w kolejnej ciąży, a u 30–45% pacjentek stanowi czynnik predykcyjny rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości – średnio po 15 latach od stwierdzenia cukrzycy ciążowej.

Pacjentki ciężarne mogą w okresie pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży wykonać test obciążenia glukozą nieodpłatnie, w ramach refundacji zapewnionej na mocy rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej. Rozpoznanie cukrzycy ciążowej może stanowić podstawę do wdrożenia przez lekarza prowadzącego odpowiedniej farmako- i dietoterapii oraz częstszej kontroli stanu zdrowia pacjentki.

Krzywa cukrowa – najczęściej zadawane pytania

Dlaczego nie można chodzić po wypiciu glukozy?

Chodzenie, stres i inny wysiłek fizyczny w czasie oczekiwania na kolejne pobranie krwi podczas testu OGTT nie są zalecane, ponieważ mogą wpłynąć na badanie i zafałszować jego wynik.

Czy można pić wodę w trakcie badania krzywej cukrowej?

W czasie oczekiwania na kolejne pobranie krwi nie zaleca się picia wody. Podobnie jak stres i wysiłek fizyczny może to wpłynąć niekorzystnie na uzyskane wyniki badań.

Czy można myć zęby przed badaniem glukozy?

Umycie zębów przed wykonaniem krzywej cukrowej i oznaczeniem stężenia glukozy nie jest zalecane, jeśli stosowana przez pacjenta pasta do zębów lub płyn do płukania jamy ustnej zawierają w swoim składzie cukier, który może zafałszować wyniki badania.

Czy po badaniu glukozy można źle się czuć?

Po wykonaniu testu OGTT, a konkretnie po wypiciu bardzo słodkiego roztworu glukozy, niektóre osoby mogą odczuwać pogorszenie samopoczucia, mdłości czy niepokój. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do wymiotów u pacjenta poddawanego badaniu.

Czy można powtórzyć badanie krzywej cukrowej?

Badanie krzywej cukrowej można powtarzać w zależności od potrzeb. Powtórzenie badania jest konieczne, jeśli pacjent zbyt długo pił roztwór glukozy lub nie przyjął całości roztworu. W przypadku zwymiotowania roztworu glukozy badanie również należy powtórzyć.

Krzywa cukrowa – podsumowanie

Wyniki badania krzywej cukrowej są pomocne w ustaleniu rozpoznania cukrzycy typu 2 i cukrzycy ciężarnych. Zawsze należy interpretować je z uwzględnieniem stanu i wywiadu klinicznego pacjenta oraz w odniesieniu do wyników innych badań laboratoryjnych i diagnostycznych.