Lipoproteina – kluczowy czynnik ryzyka chorób krążeniowo-sercowych

Lipoproteina to cząsteczka o budowie podobnej do cząsteczek „złego cholesterolu” LDL. Stanowi jeden z głównych czynników powstawania blaszki miażdżycowej, a zatem jest kluczowym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia, w tym udaru mózgu czy zawału serca. Jej stężenie uwarunkowane jest genetycznie i trudne do modyfikacji za pomocą leków czy zmiany trybu życia. Zaleca się, aby każda osoba przynajmniej raz w życiu oznaczyła poziom lipoproteiny w ramach profilaktyki chorób serca i układu krążenia.

1. Czym jest lipoproteina?
2. Kiedy wykonać badanie lipoproteiny (a)? Wskazania do badania poziomu lipoproteiny
3. Lipoproteina (a) – normy, interpretacja wyników
4. Znaczenie badania lipoproteiny w chorobach sercowo-naczyniowych
5. Jak obniżyć poziom lipoproteiny A? Objawy i leczenie hiperlipidemii
6. Podsumowanie

Czym jest lipoproteina?

Lipoproteina to białkowo-tłuszczowa cząsteczka o budowie podobnej do cząsteczek „złego cholesterolu” LDL, która jest wytwarzana w wątrobie i występuje w osoczu. W odróżnieniu od LDL lipoproteina zawiera nie tylko cząsteczkę apoB100, ale także cząsteczkę apolipoproteiny (a). Jej właściwości prozapalne i aterogenne sprzyjają tworzeniu się blaszki miażdżycowej w naczyniach krwionośnych, co z kolei przyczynia się do zwiększenia ryzyka chorób układu krążenia, w tym m. in. choroby wieńcowej i zawału serca, miażdżycy tętnic obwodowych, udarów mózgu czy zwężenia i zwapnienia zastawek aorty.

Funkcje lipoproteiny w organizmie

Głównym zadaniem lipoproteiny w organizmie jest transport lipidów, w tym głównie cholesterolu i trójglicerydów, do komórek i tkanek.

Kiedy wykonać badanie lipoproteiny (a)? Wskazania do badania poziomu lipoproteiny

Badanie należy wykonać przynajmniej raz w ciągu całego życia, ponieważ poziom lipoproteiny zależy przede wszystkim od czynników genetycznych i ulega jedynie niewielkim zmianom pod wpływem czynników środowiskowych, takich jak przyjmowane leki, dieta czy aktywność fizyczna.

Badanie lipoproteiny wykonuje się w toku diagnostyki i monitorowania leczenia zaburzeń lipidowych u pacjentów obciążonych cukrzycą, chorobami serca, układu krążenia, wątroby i nerek. Głównym wskazaniem do oznaczenia poziomu lipoproteiny powinna być jednak profilaktyka chorób serca i układu krążenia. Badanie stężenia lipoproteiny wskazane jest także u wszystkich osób, u których w wywiadzie rodzinnym występowała hipercholesterolemia. W przypadku dzieci badanie należy wykonać w tej sytuacji jak najwcześniej.

Ponadto oznaczenie poziomu lipoproteiny wskazane jest u pacjentów, u których przedwcześnie wystąpiły objawy chorób układu krążenia, u osób z rozpoznanym podwyższonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, a także u niektórych pacjentek ciężarnych z obciążonym wywiadem położniczym.

Jak się przygotować do badania poziomu lipoproteiny?

Badanie poziomu lipoproteiny warto wykonać na czczo, czyli nie krócej niż 8–12 godzin od ostatniego posiłku. Przed pobraniem krwi do badania nie należy drastycznie zmieniać nawyków żywieniowych oraz podejmować intensywnego wysiłku fizycznego.

Lipoproteina (a) – normy, interpretacja wyników

Stężenie lipoproteiny jest uwarunkowane genetycznie oraz etnicznie. W większości populacji Afroamerykanów stwierdza się wyższe stężenie lipoproteiny, podczas gdy w większości populacji chińskiej stężenie lipoproteiny mieści się w dolnych granicach zakresu referencyjnego. Co istotne, stężenie lipoproteiny w osoczu normuje się ok. 5. roku życia i pozostaje niezmienne do końca życia pacjenta.

Za umiarkowane ryzyko chorób sercowo-naczyniowych przyjmuje się sytuację, w której poziom lipoproteiny mieści się w granicy 30–50 mg/dL (75–125 nmol/L), natomiast duże ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia wiąże się z poziomem lipoproteiny powyżej 50 mg/dL (125 nmol/L). Szczególną uwagę należy zwrócić na profilaktykę i wykonanie dodatkowych badań u pacjentów, u których poziom lipoproteiny przekracza 180 mg/dL (450 nmol/L), ponieważ są zagrożeni ogromnym ryzykiem choroby wieńcowej, zawału serca czy udaru mózgu.

Co oznacza niski poziom lipoproteiny A?

Bardzo niski poziom lipoproteiny często koreluje z występowaniem u pacjenta przewlekłej niewydolności nerek, nadczynności tarczycy lub cukrzycy typu II. Przyjmowanie hormonalnej terapii zastępczej u pacjentek w okresie menopauzy może obniżać stężenie lipoproteiny.

Co oznacza wysoki poziom lipoproteiny A?

Fizjologicznie stężenie lipoproteiny jest średnio wyższe u kobiet niż u mężczyzn (o ok. 10%), a różnica ta wzrasta nawet do ok. 30% w przypadku pacjentek po okresie menopauzy. Ciąża podwyższa poziom lipoproteiny u kobiet mniej więcej dwukrotnie, natomiast terapia lekami tyreostatycznymi lub leczenie radioaktywnym jodem wpływają na podwyższenie stężenia lipoproteiny o ok. 20–25%. Wzrost stężenia lipoproteiny ponad zakładane wartości referencyjne wiąże się ze zwiększeniem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Dochodzi do niego przede wszystkim u pacjentów z rodzinną hipercholesterolemią w wywiadzie, u osób z niekontrolowaną cukrzycą, niedoczynnością tarczycy, z uszkodzonymi nerkami i z niedoborem estrogenów.

Znaczenie badania lipoproteiny w chorobach sercowo-naczyniowych

Badanie poziomu lipoproteiny pomaga precyzyjnie oszacować ryzyko wystąpienia u pacjenta chorób serca i układu krążenia – przede wszystkim choroby wieńcowej, zawału bądź udaru mózgu. Podwyższone stężenie lipoproteiny koreluje również z możliwością wystąpienia zwapnienia i stenozy aortalnej oraz zwiększa ryzyko powikłań naczyniowych u pacjentów po przebytym przeszczepie serca.

Lipoproteina a cholesterol

W przeciwieństwie do poziomu cholesterolu, który jest zmienny i zależy m.in. od diety i aktywności fizycznej pacjenta, stężenie lipoproteiny jest uwarunkowane genetycznie i utrzymuje się na podobnym poziomie przez całe życie. Dzięki temu jednorazowe oznaczenie stężenia lipoproteiny pozwala oszacować ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.

Jak obniżyć poziom lipoproteiny A? Objawy i leczenie hiperlipidemii

W związku z tym, że stężenie lipoproteiny jest przede wszystkim uwarunkowane genetycznie, nie istnieją żadne sposoby na jego terapeutyczne obniżenie. Nie zatwierdzono żadnych celowanych leków obniżających poziom lipoproteiny, również aktywność fizyczna i zmiana przyzwyczajeń dietetycznych nie przyczyniają się w dużym stopniu do obniżenia poziomu lipoproteiny. Duże nieprawidłowości w stężeniu lipoproteiny można leczyć jedynie zabiegami aferezy osocza, które pozwalają usunąć nadmiar cząsteczek lipoproteiny z krążenia, jednak zabiegi należy powtarzać co kilka tygodni.

Podsumowanie

Lipoproteina to jeden z głównych markerów pozwalających oszacować ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego. Jej oznaczenie jest szczególnie istotne u pacjentów z dodatnim wywiadem w kierunku hipercholesterolemii rodzinnej, jednak warto, by badanie poziomu lipoproteiny wykonała każda osoba przynajmniej raz w ciągu całego życia. Wiedza o stężeniu lipoproteiny jest istotna, ponieważ pozwala dostosować odpowiednie działania profilaktyczne i w efekcie uchronić pacjenta przed konsekwencjami chorób układu krążenia.