Hipercholesterolemia – przyczyny, objawy i leczenie. Czy jest groźna?
Małgorzata Kuberska-Kędzierska

Hipercholesterolemia – przyczyny, objawy i leczenie. Czy jest groźna?

Choroby układu sercowo-naczyniowego są odpowiedzialne za ponad kilka milionów zgonów każdego roku w Europie. Profilaktyka tych schorzeń jest istotna dla zdrowia całej populacji i musi obejmować działania na wszystkie czynniki ryzyka. Wśród nich wymienia się redukcję zwiększonego stężenia cholesterolu LDL, który jest częścią hipercholesterolemii. Na czym dokładnie polega to zaburzenia? Jak można je leczyć?  

Hipercholesterolemia – czym jest? 

Czym jest hipercholesterolemia? Hipercholesterolemia (łac. Hypercholesterolemia) należy do zaburzeń gospodarki lipidowej organizmu i oznacza podwyższony poziom cholesterolu (całkowitego oraz frakcji LDL) we krwi. Zaburzenie to zalicza się do chorób cywilizacyjnych, ze względu na to, że LDL cholesterol stanowi główny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, w tym miażdżycy

Hipercholesterolemia dotyczy około 200 tys. dorosłych w Polsce i około 3 mln na świecie.  

Jakie są rodzaje hipercholesterolemii? Ze względu na przyczyny hipercholesterolemii możemy mówić o dwóch typach: 

  • Hipercholesterolemia pierwotna – ten rodzaj zaburzenia jest związany z przyczynami dziedzicznymi (uwarunkowany genetycznie). Wyróżnia się: hipercholesterolemię rodzinną (HeFH, ang. heterozygous familial hypercholesterolemia), odpowiedzialne za nią są pojedyncze geny, dotyczy 1 na 250 osób w Polsce) lub hipercholesterolemię wielogenową (mutacja wielu genów z dużym udziałem czynników środowiskowych).  
  • Hipercholesterolemia wtórna – do różnych chorób takich jak niedoczynność tarczycy, przewlekła niewydolność nerek, przewlekłe choroby wątroby, zespół Cushinga, cukrzyca
Możemy także mówić o hipercholesterolemii mieszanej, którą definiujemy jako podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL oraz triglicerydów.  

Hipercholesterolemia w ciąży 

W okresie ciąży wartości cholesterolu całkowitego oraz jego frakcji spadają, a następnie od 3. miesiąca rosną aż do momentu porodu. Na zmiany lipidowe w okresie ciąży mają wpływ hormony progesteron i estrogen, a także insulinooporność i wtórna hiperinsulinemia występujące fizjologicznie. Zmiany lipidowe u matki są potrzebne do prawidłowego rozwoju i wzrostu płodu, do syntezy błon komórkowych, hormonów sterydowych oraz kwasów żółciowych.  

Statyny nie są wskazane w ciąży i należy unikać stosowania ich u kobiet, które planują ciążę i są w ciąży, a także w okresie laktacji.  

Ciężka hipercholesterolemia u matki może doprowadzić do przyspieszonego rozwoju miażdżycy u matki i dziecka, a także stanu przedrzucawkowego. W przypadku ciężkiej hipertriglicerydemii może dojść do ostrego zapalenia trzustki. Podstawą leczenia zaburzeń lipidowych w ciąży jest postepowanie dietetyczne. 

Hipercholesterolemia u dzieci 

U dzieci hipercholesterolemia jest związana najczęściej z dziedzicznymi defektami metabolizmu cholesterolu lub wtórna do innych chorób.  

Hipercholesterolemię rodzinną u dzieci rozpoznaje się na podstawie kryteriów obejmujących zwiększone stężenie LDL cholesterolu, przedwczesną chorobę wieńcową w wywiadzie rodzinnym i/lub dodatni wynik badań genetycznych. Diagnostyka powinna być przeprowadzona w dzieciństwie. 

U dzieci z hipercholesterolemią akceptowalne jest nieco wyższe stężenie LDL cholesterolu niż u osób dorosłych. Jeżeli u rodzica występuje znany defekt genetyczny, diagnostyczne stężenie LDLC u dziecka wynosi ≥3,5 mmol/l (≥130 mg/dl).  

Wczesne leczenie może zmniejszyć obciążenie wynikające z dużego stężenia LDL, spowolnić rozwój zmian miażdżycowych i poprawić rokowanie.  

Leczenie dzieci z rodzinną hipercholesterolemią obejmuje zdrowy styl życia oraz stosowanie statyn. Dieta zdrowa dla serca powinna zostać wprowadzona we wczesnym okresie życia, a leczenie statyną należy rozważyć w wieku 6–10 lat. Leczenie statyną należy rozpoczynać od małych dawek, które później się zwiększa w celu osiągnięcia celów terapeutycznych. U dzieci w wieku >10 lat docelowe stężenie frakcji LDL wynosi <3,5 mmol/l (135 mg/dl), a w młodszym wieku należy dążyć do zmniejszenia stężenia LDL o ≥50%. 

Hipercholesterolemia – przyczyny i czynniki ryzyka 

Przyczynami hipercholesterolemii są czynniki genetyczne i środowiskowe, takie jak niewłaściwa dieta, brak aktywności fizycznej, otyłość, a także choroby takie jak cukrzyca, niedoczynność tarczycy, choroby nerek czy wątroby (wtórna hipercholesterolemia). 

Badania w kierunku hipercholesterolemii należy przeprowadzić u osób z klinicznymi objawami choroby sercowo-naczyniowej, z blaszkami miażdżycowymi w tętnicach wieńcowych i/lub szyjnych, u chorych na cukrzycę, przewlekłą chorobę nerek, nadciśnienie tętnicze, otyłość, przewlekłe autoimmunologiczne choroby zapalne, potomków osób z ciężką dyslipidemią, członków rodzin osób z przedwczesną chorobą niedokrwienną serca, u dorosłych mężczyzn w wieku ≥40 lat i kobiet w wieku ≥50 lat lub po menopauzie, zwłaszcza jeśli występują inne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego. 

Polecane dla Ciebie

Hipercholesterolemia – objawy 

Hipercholesterolemia najczęściej nie daje żadnych objawów, dopiero jej powikłania w postaci miażdżycy różnych narządów dają objawy, w zależności od zajętego narządu (np. bóle dławicowe przy miażdżycy tętnic wieńcowych, bóle kończyn dolnych przy ich miażdżycy czy zawroty głowy przy miażdżycy naczyń szyjnych). 

Objawy hipercholesterolemii występują tylko w hipercholesterolemii rodzinnej. 

Należą do nich: 

  • żółtaki, inaczej zwane kępkami żółtymi – żółte, grudkowe zmiany skórne, które najczęściej występują na powiekach w pobliżu kąta wewnętrznego oka, często symetryczne, mogą zajmować wszystkie cztery powieki, choć częściej zdarzają się w powiekach górnych niż dolnych. Mogą również dotyczyć ścięgna Achillesa lub pojawiać się na powierzchni stawów kolanowych, łokciowych, a czasem nawet na pośladkach.  
  • rąbek starczy rogówki (pierścień rogówki) – to biała obwódka wokół tęczówki, którą bardzo wyraźnie widać. Jest objawem przedwczesnej (<55. r.ż. u mężczyzn i <60. r.ż. u kobiet) miażdżycy. 

Dieta w hipercholesterolemii 

Czynnikiem żywieniowym, który najsilniej wpływa na stężenie cholesterolu LDL, są nasycone kwasy tłuszczowe oraz tłuszcze trans. Głównym źródłem kwasów tłuszczowych nasyconych w pożywieniu są masło, słonina, smalec, olej palmowy, kokosowy, margaryny twarde, a tłuszczów trans wyroby cukiernicze. Źródłem tłuszczu w diecie powinny być przede wszystkim produkty bogate w jednonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-6 i omega-3.  

Bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe są oleje z krokosza barwierskiego, słonecznika, rzepaku, siemienia lnianego, kukurydzy, oliwek i soi.  

Nadmierna podaż węglowodanów powoduje nie tylko przyrost masy ciała, ale także oddziałuje niekorzystnie na stężenie trójglicerydów i frakcji HDL cholesterolu w osoczu.  

Istotne jest również włączenie do diety błonnika pokarmowego (szczególnie rozpuszczalnego), który występuje w roślinach strączkowych, owocach, warzywach i pełnoziarnistych produktach zbożowych (np. owsianych i jęczmiennych), gdyż zmniejsza on stężenie cholesterolu.  

Nadwaga i otyłość, a w szczególności otyłość brzuszna, często przyczyniają się do dyslipidemii, dlatego wskazane będzie zmniejszenie spożycia kalorii i zwiększenie wydatku energetycznego u tych osób.  

Przy zmianie stylu żywienia ważna będzie również wyeliminowanie czynników ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych. Umiarkowane spożycie alkoholu jest dopuszczalne, natomiast bezwzględnie należy zaprzestać palenia tytoniu. 

Hipercholesterolemia – diagnostyka i rozpoznanie

Do oznaczanie lipidów zaleca się pobieranie krwi na czczo. W praktyce klinicznej bada się profil lipidowy (lipidogram) surowicy obejmujący stężenia TC (cholesterolu całkowitego) i HDLC (tak zwany dobry cholesterol), a także TG (triglicerydy).  

Stężenie cholesterolu całkowitego powinno wynosić <190 mg/dl, natomiast frakcji LDL <115 mg/dl. Dla osób obciążonych dużym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych lub z cukrzycą normy są inne – LDL <100 mg/dl i cholesterol całkowity <175 mg/dl. Najlepiej jednak, aby wynosiły one odpowiednio 80 mg/dl i 155 mg/dl. 

Hipercholesterolemia – leczenie 

Leczenie jest wskazane u wszystkich pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi (prewencja wtórna) oraz w prewencji pierwotnej u tych osób, które mają dużo czynników ryzyka tychże chorób.  

Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) skupiają się przede wszystkim na obniżeniu podwyższonego stężenia frakcji LDL, następnie TG, a także na podwyższeniu cholesterolu HDL. 

W niewielkiej hipercholesterolemii możemy stosować zmiany dotyczące stylu życia (dieta, aktywność fizyczna) oraz suplementy przez okres 3–6 miesięcy.  

W diecie wskazane będzie zwiększenie podaży fitosteroli, które występują naturalnie w olejach roślinnych, warzywach, świeżych owocach, orzechach, zbożach i roślinach strączkowych. Suplementy na cholesterol mogą stanowić uzupełnienie diety dzięki ich właściwościom wspierającym stabilizację poziomu lipidów we krwi. W preparatach tego typu zwykle znajdują się ekstrakty roślinne (np. monakolina K, berberyna) oraz nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 (np. olej z czarnuszki).  

Jeśli modyfikacja stylu życia jest niewystarczająca, kolejnym etapem leczenia są leki. Wówczas stosowane są: statyny, zmniejszające syntezę cholesterolu w wątrobie, ezetymib hamujący wychwyt cholesterolu z pożywienia i żółci na poziomie jelita oraz leki wiążące kwasy żółciowe, a także fibraty zmniejszające stężenie TG. 

Dla chorych z ciężką hiperlipidemią, oporną na leczenie, zarezerwowane jest postępowanie zabiegowe. Możliwości terapeutyczne obejmują aferezę, w czasie której LDL jest usuwany poprzez pozaustrojową wymianę osocza, a także jelitowy bypass (blokuje wchłanianie zwrotne kwasów tłuszczowych). 

Wiele obiecujących leków jest też w fazie badań klinicznych. 

Hipercholesterolemia – powikłania i rokowania 

Hipercholesterolemia może się przyczyniać do zwiększonego ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych. Obejmują one: miażdżycowe zmiany w tętnicach wieńcowych (doprowadzające do choroby niedokrwiennej i zawału serca), szyjnych (doprowadzających do udaru mózgu), kończyn dolnych (doprowadzające do niedokrwienia kończyn dolnych, a nawet amputacji). 

Rokowania w hipercholesterolemii różnią się zależnie od stężenia lipidów oraz współistnienia czynników ryzyka.  

Zmniejszenie stężenia LDL cholesterolu jest głównym celem terapeutycznym, który przyczynia się do zmniejszenia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Jest on różny w zależności od ryzyka – im większe (więcej chorób współistniejących), tym jego wartość powinna być docelowo niższa. 

Hipercholesterolemia – jak zapobiegać? 

Do zasad zapobiegania hipercholesterolemii należą przede wszystkim: regularna aktywność fizyczna, eliminacja czynników ryzyka oraz stosowanie zasad zdrowej diety, w tym także utrzymanie prawidłowej masy ciała. 

W profilaktyce hipercholesterolemii bardzo ważna jest kontrola poziomu cholesterolu we krwi, którą należy wykonywać przynajmniej raz do roku.
  1. F. Mach, C. Baigent, A. L. Catapano i in., 2019 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: lipid modification to reduce cardiovascular risk, „European Heart Journal”, nr 41 2020. 
  2. A. L. Catapano, I. Graham , G. De Backer i in, ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias, „Atherosclerosis”, nr 253 2016. 
  3. B. G. Nordestgaard, A. Langsted, Lipoproteina(a) as a cause of cardiovascular disease: insight from epidemiology, genetics and biology, „J. Lipid. Res.”, nr 57 2016. 
  4. C. Lamina, F. Kronenberg, Estimation of required lipoprotein(a) lowering therapeutic effect size for reduction in coronary heart disease outcomes, „JAMA Cardiology”, nr 4 2019. 
  5. A. Singh, A. Gupta, B. L. Collins i in., Familial hypercholesterolemia among young adults with myocardial infarction, „J. Am. Coll. Cardiol.”, nr 73 2019. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak powstaje nowotwór?

    Nowotwory są główną przyczyną zgonów na świecie. Szacuje się, że w Polsce choruje na nie ponad milion osób, a ok. 100 tys. umiera. Niestety, statystyki te z roku na rok są coraz mniej optymistyczne. Jak powstaje nowotwór? Czy da się zapobiec jego rozwojowi?

  • Gorączka plamista Gór Skalistych – przyczyny, objawy, leczenie

    Dla przeciętnego Polaka gorączka plamista Gór Skalistych brzmi niezwykle egzotycznie. Nie da się ukryć, że choroba w Polsce jest bardzo rzadko spotykana. Zagrożenie jest jednak realne, zwłaszcza dla osób, które podróżują do Stanów Zjednoczonych.

  • Zatrucie nikotynowe – objawy, leczenie przedawkowania

    Objawy zatrucia nikotyną zależne są głównie od liczby wypalonych papierosów. Uznaje się, że aby doszło do wystąpienia zatrucia nikotynowego, konieczne jest przyjęcie w krótkim czasie ok. 4-8 mg nikotyny. Podstawą oczyszczania organizmu z nikotyny jest oczywiście rzucenie palenia papierosów. Większość nikotyny dostarczanej wraz z wypalanym papierosem wydalana jest niemal natychmiastowo przez nerki.

  • WZW C – przyczyny, objawy, czynniki ryzyka wirusowego zapalenia wątroby typu C

    Wirusowe zapalenie wątroby typu C (HCV) to choroba wywołana przez wirusa zapalenia wątroby typu C. Choroba ta jest często nazywana „cichym zabójcą”, ponieważ wczesne stadium infekcji często nie daje objawów, a osoba zakażona może przez wiele lat nie wiedzieć, że jest chora. Wirusowe zapalenie wątroby typu C może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak marskość wątroby, rak wątrobowokomórkowy i niewydolność wątroby, jeśli nie zostanie zdiagnozowane i leczone na czas. Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu C mogą obejmować zmęczenie, utratę apetytu, nudności i wymioty, bóle brzucha, ciemny mocz, żółtaczkę, świąd skóry czy bóle stawów.

  • Perforacja jelita – przyczyny, objawy, leczenie

    Perforacja jelita to bardzo poważne schorzenie, które wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Nieleczone może doprowadzić do śmierci. Jak rozpoznać przedziurawione jelito i co jest jego przyczyną? Jak wygląda leczenie i czy może się objeść bez interwencji chirurga?

  • Chłoniak – objawy, leczenie, rokowania i rodzaje nowotworu układu chłonnego

    Chłoniakiem określa się nieprawidłowy rozrost tkanki limfatycznej. Jednoznaczne wyjaśnienie pochodzenia chłoniaków i przyczyn ich występowania nadal pozostaje wyzwaniem dla współczesnej medycyny. Podstawą leczenia wszystkich rodzajów chłoniaków jest chemioterapia.

  • By-passy, czyli pomostowanie aortalno-wieńcowe – na czym polega ten zabieg?

    Pojęcie by-passów, używane często w środowisku medycznym, nadal nie jest do końca jasne dla reszty społeczeństwa. Pomostowanie aortalno-wieńcowe umożliwia doprowadzenie krwi do serca, co jest szczególnie istotne w przypadku m.in. zablokowania tętnic wieńcowych przez blaszki miażdżycowe.

  • Jak odchudzić dziecko? Praktyczne porady dietetyka

    Statystyki w kwestii nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży pogarszają się z roku na rok. Coraz więcej dzieci w Polsce boryka się ze zbyt wysoką masą ciała. Jako rodzice chcemy jak najlepiej dla swoich pociech, dlatego zaczynamy wyszukiwać informacje dotyczące odchudzania dzieci. Jak poradzić sobie z nadwagą lub otyłością dziecka? Jakie kroki warto podjąć w tym kierunku? I ostatnie – czy dzieci powinno się odchudzać?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij