Cholesterol LDL – badanie, normy, podwyższony. Jak obniżyć zbyt wysoki poziom „złego cholesterolu"?

Oznaczenie stężenia cholesterolu LDL we krwi wchodzi w skład tzw. lipidogramu, czyli pakietu badań, oceniających stan gospodarki tłuszczowej organizmu. Regularne badanie poziomu LDL jest jednym z ważniejszych badań profilaktycznych, które każda dorosła osoba powinna wykonywać regularnie, najlepiej co najmniej raz w roku. Porównanie poziomów wolnego cholesterolu i innych jego frakcji – LDL, HDL i poziomu triglicerydów (TG), pozwala ocenić ryzyko wystąpienia u pacjenta chorób, takich jak miażdżyca, zawał serca czy udar niedokrwienny mózgu. Wyniki lipidogramu pomagają również lekarzowi prowadzącemu w podjęciu decyzji o wprowadzeniu terapii farmakologicznej, obniżającej stężenie cholesterolu, a także do monitorowania jej skuteczności.

Co to jest cholesterol LDL?

Cholesterol LDL obok cholesterolu HDL i vLDL (tzw. małych lipoprotein) stanowi jedną z frakcji składających się na cholesterol całkowity. W związku z tym, że zarówno cholesterol, jak i triglicerydy są związkami nierozpuszczalnymi w wodzie, aby mogły być one transportowane we krwi, tworzą kompleksy z białkami, zwane lipoproteinami. Frakcja LDL, czyli cholesterol zawarty w lipoproteinach o małej gęstości, stanowi ok. 70% z całkowitej puli cholesterolu w organizmie i odpowiada za transport wolnego cholesterolu do komórek, gdzie jest on następnie wykorzystywany do budowy błon komórkowych, naprawy uszkodzonych komórek, syntezy hormonów i kwasów żółciowych oraz produkcji witaminy D.

Za usuwanie nadmiaru LDL odpowiada frakcja „dobrego cholesterolu”, czyli HDL. Kiedy jednak poziom HDL jest obniżony, a cholesterol LDL jest wciąż dostarczany do organizmu wraz z pożywieniem, dolegliwości związane z miażdżycą naczyń nasilają się i mogą prowadzić do groźnych dla zdrowia i życia konsekwencji.

Kiedy należy wykonać oznaczenie poziomu cholesterolu LDL?

Oznaczenie poziomu cholesterolu LDL wykonywane jest najczęściej w ramach lipidogramu, wraz z oznaczeniem stężenia cholesterolu całkowitego, frakcji HDL i triglicerydów (TG). Stężenie frakcji LDL we krwi jest najważniejszym czynnikiem wpływającym na ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, a obniżenie jego podwyższonego poziomu jest głównym celem stosowania terapii farmakologicznych obniżających stężenie lipidów.

Badanie poziomu LDL powinno wchodzić w skład podstawowych badań profilaktycznych, wykonywanych u osób zdrowych minimum raz na 4–5 lat, a najlepiej co roku. U osób ze zwiększonym ryzykiem choroby niedokrwiennej serca badanie powinno być wykonywane częściej, zgodnie z zaleceniami lekarza.

Do najważniejszych czynników, wpływających na zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych należą:

• nadczynność i niedoczynność tarczycy,
• cukrzyca,
• choroby nerek,
• choroby o podłożu zapalnym, np. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
• genetyczne predyspozycje do podwyższonego poziomu cholesterolu, tzw. hipercholesterolemie rodzinne,
• wiek powyżej 40 r.ż u mężczyzn i 50 r.ż. u kobiet,
• nieprawidłowa dieta,
• palenie papierosów,
• nadużywanie alkoholu,
• brak aktywności fizycznej,
• przewlekły stres,
• nadwaga,
• otyłość,
• zespół metaboliczny.

Oznaczenie stężenia LDL może być także pomocne dla osób, chcących sprawdzić efektywność stosowanej diety lub wykonywanych ćwiczeń fizycznych, ponadto kobiet przyjmujących tabletki antykoncepcyjne lub osób będących w trakcie terapii retinoidami, ponadto wśród tych pacjentów, u których w badaniu przesiewowym wykryto podwyższony poziom cholesterolu całkowitego i dla skarżących się na dolegliwości sugerujące chorobę niedokrwienną: bóle w okolicy mostka, gniecenie i ucisk w klatce piersiowej (występujące zwłaszcza przy wysiłku fizycznym), osłabienie, zawroty głowy, uczucie duszności, kołatanie serca, pocenie się lub nudności.

Jak przygotować się do badania LDL? Jak wygląda badanie LDL?

Oznaczenie poziomu cholesterolu LDL, podobnie jak cały lipidogram, wykonywane jest w próbce krwi żylnej, pobieranej zazwyczaj z żyły łokciowej. W ciągu dwóch tygodni poprzedzających badanie należy stosować swoją zwyczajową dietę, unikać odchudzania i wprowadzania zmian w standardowym jadłospisie. Na 2.–3. dni przed udaniem się do punktu pobrań warto natomiast ograniczyć spożywanie alkoholu oraz unikać stresu. Na badanie LDL należy zgłosić się na czczo, tj. po co najmniej 8-godzinnej przerwie w spożywaniu posiłków. Jeżeli pacjent stosuje leki obniżające poziom cholesterolu we krwi, powinien zgłosić ten fakt lekarzowi w momencie kierowania go na badanie oraz ustalić, czy konieczna jest przerwa w ich przyjmowaniu.

Cholesterol LDL – normy dla kobiet, mężczyzn i dzieci. Przyczyny i skutki za wysokiego cholesterolu LDL

Cholesterol LDL jest jednym z nielicznych parametrów, dla którego zakresy referencyjne nie są ustalane względem określonej płci lub wieku, a w zależności od tego, czy pacjent poddający się badaniu jest osobą zdrową, czy też jest obciążony ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych lub już na nie choruje. Dla osób nieobciążonych ryzykiem rozwoju miażdżycy uznaje się, że prawidłowe wartości LDL nie przekraczają 135 mg/dl, wartości graniczne to 135-155 mg/dl, a każdy wynik powyżej 155 mg/dl uznawany jest za nieprawidłowy. U pacjentów obciążonych zwiększonym ryzykiem sercowo-naczyniowym poziom LDL nie powinien przekraczać 115 mg/dl, a u osób chorujących na schorzenia układu sercowo-naczyniowego nie powinien być wyższy niż 100 mg/dl, a według niektórych lekarzy nawet 75 mg/dl.

Do najczęstszych przyczyn podwyższonego poziomu LDL należą: nieodpowiednia, bogata w cholesterol i nasycone kwasy tłuszczowe (NKT) dieta, która prowadzi do nadwagi i otyłości, ponadto palenie papierosów, nadmierne spożywanie alkoholu, brak lub zbyt mała aktywność fizyczna, cukrzyca, zespół metaboliczny oraz czynniki genetyczne, w wyniku których dochodzi do rozwoju wrodzonych hipercholesterolemii. Konsekwencją podwyższonego stężenia LDL we krwi są zmiany miażdżycowe tętnic wieńcowych, mózgowych i tętnic kończyn dolnych, które mogą prowadzić do udarów mózgu, czy zawałów serca.  Aby uchronić się przed nimi konieczne jest kontrolowanie i właściwe leczenie dyslipidemii, czyli nieprawidłowego stężenia lipidów we krwi.

Której frakcji cholesterolu i dlaczego powinno być więcej HDL czy LDL?

Cholesterol HDL, w przeciwieństwie do LDL, przyczynia się do zapobiegania miażdżycy i ma działanie antyoksydacyjne, dlatego nazywany jest „dobrym cholesterolem”. HDL usuwa nadmiar cholesterolu z naczyń krwionośnych, działa regeneracyjnie na śródbłonek naczyń i obniża poziom cholesterolu LDL we krwi. Z tego względu, najlepszym stanem dla ludzkiego organizmu jest wysoki poziom HDL i niski LDL. Im niższy jest po „dobrego cholesterolu” we krwi, tym wyższe ryzyko rozwoju chorób układu krążenia i zawału serca.

Jak obniżyć podwyższony poziom LDL?

Decyzja o tym, czy podwyższony poziom LDL wymaga wprowadzenia leczenia farmakologicznego, jest podejmowana przez lekarza, który oprócz analizy kompletu wyników badań laboratoryjnych bierze także pod uwagę ogólny stan zdrowia pacjenta, jego wiek, wagę, tryb życia i obciążenie rodzinne. Oprócz farmakoterapii istnieje jednak cały szereg czynników wpływających na obniżenie poziomu cholesterolu, które można modyfikować samodzielnie. Przede wszystkim warto zacząć od wprowadzenia zmian w codziennym jadłospisie: ograniczyć produkty zawierające nasycone kwasy tłuszczowe i tłuszcze trans (nabiał, mięso, smalec, jedzenie typu fast food, gotowe produkty cukiernicze), zamieniając je na posiłki bogate w jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, a także wzbogacić dietę w żywność funkcjonalną, zawierającą fitosterole roślinne oraz błonnik pokarmowy ograniczający wchłanianie tłuszczów w jelicie. Korzystnie na profil lipidowy wpływa także zrzucenie nadwagi oraz aktywność fizyczna, ograniczenie palenia tytoniu i nadużywania alkoholu. Dodatkowo warto popracować nad umiejętnością radzenia sobie ze stresem i życiowymi wyzwaniami, ponieważ zasoby te pozwalają na znaczne ograniczenie ryzyka wystąpienia wszystkich chorób układu krążenia.

Cholesterol LDL – cena/refundacja i skierowanie na badania

Na oznaczenie stężenia cholesterolu LDL pacjenta może skierować zarówno lekarz rodzinny, jak również specjalista. Osoby posiadające skierowanie wykonują badanie bezpłatnie, w ramach refundacji przez NFZ. Jeżeli natomiast jest ono realizowane w ramach prywatnej inicjatywy, jego koszt nie przekracza zazwyczaj 25 zł.