Testy na HIV dostępne bezpłatnie w POZ. Jak przebiega badanie?

Od 5 maja 2025 roku testy na HIV można wykonać w ramach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) – bez skierowania do specjalisty i bez dodatkowych kosztów. To ważna zmiana w profilaktyce zdrowotnej, zwłaszcza że aż 17% osób zakażonych HIV nie jest świadomych swojej choroby. Warto pamiętać, że z HIV można dziś żyć normalnie i skutecznie kontrolować przebieg choroby.

1. Nowy standard diagnostyki HIV – badanie dostępne bezpłatnie w POZ
2. Jak przebiega badanie na HIV w POZ?
3. Jak wygląda badanie na HIV w POZ od 5 maja?
4. Kto powinien wykonać test na HIV? Wskazania
5. Dlaczego warto wykonać test na HIV?
6. Nowoczesne leczenie zakażenia HIV
7. Rosnąca liczba zakażeń HIV w Polsce
8. Podsumowanie

Nowy standard diagnostyki HIV – badanie dostępne bezpłatnie w POZ

Jeszcze do niedawna test na HIV w Polsce można było wykonać bezpłatnie i anonimowo w wybranych Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych, które nie były dostępne we wszystkich miejscowościach, a wiele osób nawet nie wiedziało o ich istnieniu. Ponadto lekarze POZ nie mieli możliwości zlecania takiego badania w ramach publicznej opieki zdrowotnej.

Testy na HIV w Polsce były refundowane głównie w następujących przypadkach:

1. Pacjenci kierowani przez specjalistów – np. chorób zakaźnych, ginekologów, onkologów.
2. Kobiety w ciąży – obowiązkowe badanie w ramach opieki prenatalnej.
3. Osoby przyjmowane do szpitala – w niektórych przypadkach, jeśli istniało podejrzenie ryzyka zakażenia.
4. Dawcy krwi i narządów – obowiązkowe testy.
5. Grupy wysokiego ryzyka – osoby kierowane przez instytucje zdrowotne.

To ogromny krok w stronę powszechnej profilaktyki, wcześniejszego wykrywania zakażeń i skuteczniejszej walki z epidemią HIV w Polsce. Zlecanie testów odbywa się w ramach programu „Moje zdrowie – bilans zdrowia osoby dorosłej”.

Jak przebiega badanie na HIV w POZ?

W poradniach POZ będą wykonywane testy przesiewowe na HIV IV generacji, które umożliwiają wcześniejsze wykrycie zakażenia w porównaniu do testów III generacji. Dzięki zastosowaniu testów IV generacji okienko serologiczne, czyli czas, w którym można wykryć infekcję, jest krótsze o około siedem dni, co pozwala na szybsze rozpoczęcie leczenia i zmniejsza ryzyko przeniesienia wirusa na inne osoby. Test charakteryzuje się wysoką czułością (99,4–100%) i swoistością (98,3–99,94%), co minimalizuje ryzyko wyników fałszywie dodatnich i fałszywie ujemnych.

Jak wygląda badanie na HIV w POZ od 5 maja?

1. Konsultacja z lekarzem – podczas wizyty lekarz oceni potrzebę wykonania testu na HIV i (jeśli uzna to za zasadne) zleci badanie.
2. Pobranie próbki – test polega na pobraniu próbki krwi, która następnie jest analizowana w laboratorium diagnostycznym. Aby oddać próbkę krwi do badania, nie trzeba być na czczo.
3. Odbiór wyniku – wynik testu jest dostępny po kilku dniach. W przypadku wyniku pozytywnego konieczne jest potwierdzenie diagnozy np. za pomocą testu molekularnego (NAAT).

Kto powinien wykonać test na HIV? Wskazania

Wczesne wykrycie HIV pozwala na szybkie rozpoczęcie leczenia, poprawia jakość życia i minimalizuje ryzyko przenoszenia wirusa na innych.

Test na HIV powinien wykonać każdy, kto:

• miał ryzykowne kontakty seksualne – np. bez zabezpieczenia, z nowym lub nieznanym partnerem, z osobą, której stan zdrowia (w tym status serologiczny) jest nieznany;
• przeszedł  zakażenie chorobą weneryczną (przenoszoną drogą płciową);
• przyjmował jakiekolwiek substancje (narkotyki, anaboliki) w iniekcjach i używał do tego sprzętu, z którego korzystały inne osoby;
• planuje ciążę lub jest w ciąży – test na HIV jest zalecany w ramach opieki prenatalnej, co pozwala na skuteczne leczenie matki i zapobieganie przeniesieniu wirusa na dziecko;
• przyjmuje leki immunosupresyjne – np. po przeszczepieniach lub w leczeniu nowotworów;
• wykonywał tatuaż lub piercing przy użyciu niesterylnego sprzętu;
• ma objawy wskazujące na infekcję HIV – np. przewlekłe zmęczenie, gorączkę, powiększenie węzłów chłonnych;
• należy do grup ryzyka – np. osoby aktywne seksualnie, osoby z wieloma partnerami, osoby pracujące w branży, która może narażać na kontakt z krwią (np. pracownicy służby zdrowia);
• chce po prostu wykluczyć zakażenie – nawet w przypadku braku objawów regularne testowanie zaleca się wszystkim aktywnym seksualnie dorosłym.

W zależności od rodzaju użytego testu badanie należy wykonać nie wcześniej niż po 2 a nawet 6 tygodniach od sytuacji ryzykownej.

Dlaczego warto wykonać test na HIV?

To oznacza, że osoby te nie leczą się i mogą nieświadomie zakażać innych. Wczesne wykrycie HIV pozwala na szybkie rozpoczęcie terapii antyretrowirusowej, która znacząco poprawia jakość i długość życia pacjenta oraz minimalizuje ryzyko przeniesienia wirusa na innych.

Nowoczesne leczenie zakażenia HIV

Współczesna terapia antyretrowirusowa (ARV) polega na stosowaniu kombinacji leków, które hamują rozwój wirusa HIV w organizmie. Celem terapii jest obniżenie poziomu wirusa do poziomu nieoznaczalnego (tzw. undetectable), co pozwala na utrzymanie zdrowia pacjenta i zapobiega przekazywaniu HIV innym osobom.

Najczęściej stosowana jest terapia skojarzona, obejmująca 3 lub więcej leków z różnych grup, takich jak inhibitory odwrotnej transkryptazy, inhibitory proteazy oraz inhibitory integrazy. Dzięki nowoczesnym lekom terapia jest skuteczna, bezpieczna i dobrze tolerowana przez pacjentów. Leki przyjmuje się zwykle raz dziennie, co ułatwia ich stosowanie i poprawia jakość życia osób zakażonych HIV.

Nowoczesna terapia antyretrowirusowa ma znaczący wpływ na długość życia osób żyjących z HIV. Badania pokazują, że odpowiednio stosowana terapia może niemal całkowicie zniwelować ryzyko przedwczesnej śmierci spowodowanej HIV. Dzięki jej skuteczności osoby, które rozpoczynają leczenie na wczesnym etapie zakażenia, mogą osiągnąć normalną długość życia, porównywalną z osobami, które nie są zakażone. Współczesne terapie skutkują bardzo małym ryzykiem progresji choroby do etapu AIDS, co w przeszłości stanowiło główną przyczynę zgonów.

Rosnąca liczba zakażeń HIV w Polsce

W ciągu ostatnich pięciu lat (2020–2024) w Polsce odnotowano istotny wzrost liczby nowych zakażeń HIV. W 2020 roku zarejestrowano 934 przypadki, a w 2023 roku już 2879, co stanowi ponad trzykrotny wzrost w ciągu trzech lat. Wzrost ten może być częściowo wynikiem opóźnionych zgłoszeń z okresu pandemii COVID-19 oraz fali migracji uchodźców z Ukrainy, gdzie przed wojną szacowano, że nawet 1% populacji był zakażony HIV.

W obliczu rosnącej liczby zakażeń kluczowe staje się zwiększenie świadomości społecznej, promowanie regularnych testów na HIV oraz kontynuacja działań edukacyjnych, szczególnie wśród młodszych pokoleń.

Podsumowanie

Bezpłatny test na HIV w POZ – od 5 maja 2025 roku testy na HIV są dostępne bezpłatnie w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, co umożliwia szybkie wykrycie zakażenia i skuteczną profilaktykę.

Testy na HIV IV generacji – w POZ wykonywane są testy IV generacji, które wykrywają HIV szybciej niż tradycyjne testy III generacji, dzięki czemu przyspieszają rozpoczęcie leczenia i zmniejszają ryzyko transmisji wirusa.

Wzrost liczby zakażeń HIV w Polsce – liczba nowych zakażeń HIV w Polsce rośnie, dlatego tak ważne jest zwiększenie świadomości społecznej i regularne testowanie w grupach ryzyka.