Rak odbytu – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania
Olaf Bąk

Rak odbytu – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Rak odbytu jest jednym z najrzadszych nowotworów jelita grubego – stanowi około 2% wszystkich przypadków. Ze względu na wstydliwą dla wielu osób okolicę oraz mylną ocenę zmian okołoodbytowych jako łagodnych rozpoznaje się go najczęściej w wysokim stadium zaawansowania, w którym rokowanie jest niepomyślne. Wiele odmian raka odbytu jest trudnych do wyleczenia. Wiążą się one z wysoką śmiertelnością, dlatego warto konsultować każdą zmianę tej okolicy. Czym jest rak odbytu? Jak go zdiagnozować?

Odbyt jest końcowym otworem układu pokarmowego. Składa się z brzegu i kanału odbytu, który w obrębie nabłonka jest zbudowany podobnie jak szyjka macicy – częściowo z komórek walcowatych, oddzielonych strefą przejściową od strefy komórek płaskonabłonkowych. Wewnętrzny i zewnętrzny zwieracz odbytu odpowiada za podstawową funkcję odbytu, jaką jest trzymanie kału oraz defekacja. Choroby tej okolicy bywają zaniedbaną i odwlekaną w czasie kwestią ze względu na narażenie na infekcje oraz niedostępne wzrokowi umiejscowienie. Przez to rak odbytu bywa wykrywany zbyt późno.

Rak odbytu – charakterystyka, ryzyko zachorowania

Rak odbytu to złośliwy nowotwór okolicy odbytu, który jest nie tylko rzadkim nowotworem jelita grubego, ale również rzadkim nowotworem w ogóle. W Polsce rocznie wykrywa się około 200–300 przypadków.

Według WHO rak odbytu dzieli się na nowotwory – kanału odbytu, okołoodbytowe i strefy przejściowej. Klasyczny podział obejmuje raka brzegu odbytu (zlokalizowany bardziej na zewnątrz) oraz raka kanału odbytu (zlokalizowany bardziej do wewnątrz). Ta klasyfikacja jest istotna nie tylko do oceny rokowania, ale też odpowiedniego leczenia.

Nowotwory kanału odbytu dzielą się na:

  • płaskonabłonkowe (63%),
  • gruczołowe,
  • drobnokomórkowe,
  • czerniaki odbytu – mają najgorsze rokowania.

Nowotwory brzegu odbytu są oceniane jak nowotwory skóry i na wstępie mają lepsze rokowanie niż zmiany kanału odbytu, a możemy podzielić je na:

  • raka płaskonabłonkowego odbytu,
  • raka brodawkowatego,
  • chorobę Bowena,
  • chorobę Pageta.

Rak odbytu przybiera różne formy, może przypominać zarówno polipy, jak i długo gojące się owrzodzenia. Nawet przez lekarzy bywa mylony z guzkiem z wypadającymi hemoroidami i w ten sposób jest leczony przez wiele miesięcy. Czasem przywodzi też na myśl szczelinę odbytu, która przewlekle nie poddaje się leczeniu, a także żylaki oraz ropień odbytu. Dlatego powierzchowna diagnostyka i szybka diagnoza nie wystarcza do wykluczenia raka odbytu.

Rak odbyt – przyczyny

Rak odbytu jest często kompilacją wielu czynników ryzyka, które – nakładając się – zwiększają szanse na nowotworzenie tej okolicy.

Pewnym jest, że wirus HPV pełni najważniejszą rolę w etiologii raka odbytu – dlatego warto zapytać swojego lekarza POZ o działania prewencyjne, czyli czterowalentną szczepionkę na wirusa brodawczaka ludzkiego. Obecnie zalecana jest również osobom dorosłym bez względu na płeć (szczególnie, że w przypadku kobiet HPV jest też czynnikiem ryzyka dla raka szyjki macicy).

Do wspomnianych czynników ryzyka raka odbytu zaliczamy:

  • infekcję wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) – to najistotniejszy czynnik rozwoju raka odbytu, obecność wirusa HPV wykrywa się aż w 80% biopsji tej okolicy, najbardziej onkogennymi typami wirusa HPV są typy 16, 18, 33, 34, 45, 52, 56,
  • infekcję wirusem HIV i następowe AIDS – osłabienie układu odpornościowego nie tylko zwiększa ryzyko raka, ale utrudnia efektywne wyleczenie raka odbytu,
  • leczenie immunosupresyjne,
  • choroby przenoszone drogą płciową,
  • przetoki i szczeliny odbytu,
  • okołoodbytowe zmiany ropne,
  • radioterapię tej okolicy,
  • wiek (najwięcej raków odbytu stwierdza się u osób 50+),
  • palenie papierosów,
  • raka lub dysplazję szyjki macicy (ze względu na bliskość tej okolicy).

Powiązane produkty

Objawy raka odbytu

Objawy raka odbytu są niecharakterystyczne i przypominają łagodne schorzenia odbytu – np. szczelinę odbytu, dlatego najczęściej mogą być przyczyną pomyłki diagnostycznej.

Co ważne, rak odbytu może nie dawać w ogóle żadnych objawów. I jedyną możliwością jego stwierdzenia jest badanie lekarskie.

Jeśli jednak występują, to do najczęstszych objawów raka odbytu zaliczymy:

  • pieczenie (objaw wczesny),
  • świąd (objaw wczesny),
  • kał ze śladami krwi i śluzu (objaw wczesny),
  • ból okolicy odbytu (objaw późny),
  • ból promieniujący do pachwin (objaw późny),
  • wyczuwalne stwardnienie w okolicy odbytu (objaw późny),
  • zmianę w okolicy odbytu przypominającą polip lub kłykcinę (objaw późny),
  • ból w miednicy (objaw bardzo późny),
  • parcie na stolec (objaw bardzo późny),
  • upośledzenie trzymania stolca (objaw bardzo późny),
  • niedrożność jelit (w zaawansowanej postaci choroby).
Rak odbytu może być stwierdzony tylko na podstawie pełnego badania lekarskiego – wywiadu, badania przedmiotowego (szczególnie oglądanie okolicy odbytu i badanie per rectum) oraz biopsji z oceną histopatologiczną.

Odpowiednim lekarzem dla oceny raka odbytu jest lekarz proktolog.

Dodatkowo specjalista może zalecić wykonanie anoskopii, która pozwoli na ocenę zmian w kanale odbytu. Kolonoskopia wykonywana przy podejrzeniu krwawienia z układu pokarmowego może nie wykryć raka odbytu ze względu na to, że endoskopiści zaczynają ocenę jelita najczęściej na poziomie odbytnicy z pominięciem odbytu.

W diagnostyce raka odbytu dodatkowo robi się USG jamy brzusznej i pachwin, RTG klatki piersiowej i ewentualnie tomografię komputerową w celu oceny zaawansowania choroby – zmian w węzłach chłonnych oraz przerzutów do innych narządów.

Im wcześniej wykryjemy raka odbytu i podejmiemy leczenie, tym lepiej. Wczesny rak odbytu jest wyleczalny.

Rak odbytu – leczenie

Leczenie raka brzegu i kanału odbytu zależy oczywiście od jego klasyfikacji TNM (T – wielkość guza, N – obecność przerzutów w węzłach chłonnych, M – obecność przerzutów odległych), jego ruchomości względem podłoża oraz klasyfikacji z badań histopatologicznych.

Do lat 80. najczęstszą metodą leczenia raka kanału odbytu była brzuszno-kroczowa amputacja odbytnicy. Obecnie wiadomo, że rak odbytu jest bardzo chemio- i promienioczuły, dlatego podstawowym sposobem leczenia na początku są chemio-i radioterapia okolic pachwin.

Czasami stosowana jest również brachyterapia, czyli miejscowa radioterapia z wykorzystaniem promieniotwórczego materiału wprowadzanego do odbytu.

Jeśli rak nie przekracza 2 cm i nie ma zmian w węzłach chłonnych, stosuje się wycięcie miejscowe nowotworu. Całkowita odpowiedź na leczenie skojarzone chemio- i radioterapią u chorych z rakiem kanału odbytu wynosi 80–90%, a przeżycie 5-letnie ocenia się na 82%.

Amputacja odbytnicy jest aktualnie sposobem na leczenie przetrwałej choroby nowotworowej lub wznowy tego samego nowotworu. Ma ona również zapobiec kolejnej wznowie. Amputacja polega na wycięciu całej odbytnicy, odbytu oraz wyprowadzenia przetoki jelitowej na brzuch w formie stomii.

Niewyleczenie raka odbytu pierwszym rzutem chemio- i radioterapii jest niekorzystnym czynnikiem rokowniczym.

Oczywiście zarówno chemioterapia, jak i radioterapia mogą nieść ze sobą przykre i niebezpieczne powikłania, jak:

  • zmiany skórne okolicy odbytu,
  • łuszczenie naskórka,
  • zapalenie śluzówek,
  • biegunka,
  • wymioty,
  • owrzodzenia odbytu,
  • zwężenia kanału odbytu,
  • szczeliny odbytu,
  • nietrzymanie stolca,
  • martwica okolicy odbytu.

Istotne jest, by po leczeniu regularnie się badać i odbywać wizyty lekarskie. Przez pierwsze dwa lata od wyleczenia co trzy miesiące należy mieć wykonane: badanie per rectum, anoskopię oraz ocenę węzłów chłonnych pachwin. Co roku konieczne jest TK klatki piersiowej, miednicy i jamy brzusznej, a u kobiet dodatkowo badanie cytologiczne pod kątem raka szyjki macicy.

Dieta po operacji raka odbytu

Dieta zarówno w trakcie leczenie raka odbytu, jak i po operacji jest bardzo zindywidualizowana. Warto w trakcie hospitalizacji zapytać lekarza prowadzącego o możliwość konsultacji ze szpitalnym dietetykiem lub samodzielnie umówić się na konsultację dietetyczną.

Oczywiście – jak w przypadku każdego nowotworu – wykluczone jest palenie papierosów oraz spożywanie alkoholu. Dodatkowo zabronione jest spożycie surowych ryb, jaj czy surowego mięsa ze względu na możliwość infekcji chorobotwórczą bakterią lub zarażenia się niebezpiecznym pasożytem, co utrudniałoby leczenie.

Radioterapia brzucha wiąże się z możliwym wykluczeniem nabiału i wszystkich produktów mlecznych, co oznacza konieczność uzupełnienia białka inną drogą. Chemioterapia może powodować nudności, wymioty oraz utratę apetytu. Dlatego też najbardziej wskazana jest dieta lekkostrawna i odpowiednio zrównoważona.

W momencie utraty wagi czy niemożności uzupełnienia odpowiedniej ilości kalorii z pomocą przychodzą napoje białkowe czy wysokoenergetyczne, o które warto zapytać lekarza lub farmaceutę.

  1. S. H. Ralston, M. W. J. Strachan, I. Penman, R. Hobson, red. wyd. pol. J. Różański, Choroby wewnętrzne Davidson t. 2, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2020.
  2. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2019/20, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020, wyd. 11.
  3. Zarys chirurgii. Podręcznik dla studentów i lekarzy w trakcie specjalizacji, pod red. prof. A. Żyluka, Wydawnictwo Medipage, Warszawa 2016.
  4. M. Kołodziejczak, A. Kosim, I. Sudoł-Szopińska, Rak odbytu – epidemiologia, objawy kliniczne i metody leczenia, „Onkologia po Dyplomie” nr 6 2013 [online] https://podyplomie.pl/onkologia/15941,rak-odbytu-epidemiologia-objawy-kliniczne-i-metody-leczenia [dostęp:] 01.10.2022.
  5. J. Szumiło, Rak odbytu, „Polish Journal of Pathology” nr 65 2014.
  6. L. Portia Gattoc, L. Flowers, K. Ault i in., Śródnabłonkowa neoplazja odbytu i rak odbytu: Kogo należy badać?, „Ginekologia po dyplomie” nr 3 2012.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij