Szczelina odbytu – czym jest i jak wygląda jej leczenie?
Piotr Ziętek

Szczelina odbytu – czym jest i jak wygląda jej leczenie?

Szczelina odbytu jest ubytkiem błony śluzowej. Oznaką powstania rany jest silny ból przy defekacji, a także odruchowy skurcz zwieracza odbytu. Jak wygląda diagnostyka szczeliny w odbycie i w jaki sposób się ją leczy?  

Szczelina odbytu jest przyczyną bardzo nieprzyjemnych dolegliwości towarzyszących wypróżnianiu. Może ona wystąpić u każdego, jednak szczególnie narażone są osoby ze stanami zapalnymi w okolicy odbytu. Przy szczelinie odbytu stosuje się głównie leczenie zachowawcze, które niejednokrotnie jest długotrwałym procesem. W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie zabiegu chirurgicznego. 

Szczelina odbytu – co to takiego? 

Szczelina odbytu to nic innego jak ubytek błony śluzowej, czyli owrzodzenie w dolnej części kanału odbytu. Odsłonięcie tkanek położonych pod błoną śluzową jest przyczyną dużego bólu pojawiającego się przy oddawaniu stolca. Podrażnienie tych tkanek powoduje także odruchowy skurcz zwieracza wewnętrznego odbytu, co dodatkowo nasila dolegliwości i utrudnia defekację. 

Wyróżnia się dwa główne rodzaje szczeliny odbytu, ostrą i przewlekłą. Szczelina ostra powstaje w krótkim czasie i zwykle jest niewielka. Natomiast szczelina przewlekła powstaje na podłożu przewlekłego stanu zapalnego w okolicy kanału odbytu. Rozwija się najczęściej w ciągu kilku tygodni. Jest ona większa, a w jej wnętrzu mogą być widoczne włókna mięśnia zwieracza wewnętrznego odbytu. Na brzegu owrzodzenia tworzy się z kolei fałd pogrubiałej skóry, który wygląda jak brodawka. Jest to tzw. guzek wartowniczy. 

Przyczyny szczeliny odbytu 

Rana odbytu powstaje wskutek gwałtownego przejścia przez kanał odbytu dużego fragmentu twardego stolca. W takiej sytuacji tkanki kanału odbytu nie mają możliwości odpowiednio się zaadaptować, co prowadzi do ich uszkodzenia. Taki uraz może być też skutkiem podrażnienia odbytu podczas biegunki, zabiegu chirurgicznego, a także stosunku analnego.

Wystąpieniu przewlekłej szczeliny odbytu sprzyjają stany zapalne w tej okolicy. Rozwijają się one częściej przy braku zachowania odpowiedniej higieny okolic krocza i odbytu. Problem ten może dotyczyć m.in. małych dzieci, osób starszych, osób skrajnie otyłych, osób dotkniętych chorobami skóry predysponującymi do stanów zapalnych.

Na choroby okolic odbytu, takie jak szczelina odbytu i hemoroidy, narażone są również kobiety ciężarne. Dotyczy to szczególnie pań w trzecim trymestrze ciąży oraz samego porodu. Mają na to wpływ zaparcia pojawiające się w ciąży, jak również długotrwałe parcie podczas porodu. 

Powiązane produkty

Szczelina odbytu – objawy 

Głównym objawem szczeliny odbytu jest silny ból towarzyszący defekacji oraz odruchowy skurcz zwieracza wewnętrznego odbytu. Odruch ten jest właściwie niemożliwy do powstrzymania, ponieważ zwieracz ten jest unerwiony przez część układu nerwowego niezależną od naszej woli. Skurcz ten utrudnia oddanie stolca, co jeszcze bardziej komplikuje dolegliwości.

Większość chorych odczuwa ból jako kłujący lub rozrywający. Czasami występuje on tylko w czasie oddawania stolca, a innym razem utrzymuje się jeszcze przez jakiś czas po. Rana odbytu może być również źródłem niewielkiego krwawienia.

Szczelina odbytu może prowadzić do poważnych powikłań, jakimi są przetoka okołoodbytowa lub ropień okołoodbytowy.  

Diagnostyka i leczenie szczeliny odbytu 

Do zdiagnozowania szczeliny odbytu często wystarcza dokładne badanie fizykalne, przy czym duże znaczenie ma dokładne opisanie dolegliwości przez chorego. Problem może pojawić się natomiast wówczas, gdy ból i skurcz zwieracza odbytu są na tyle silne, że uniemożliwiają dokładne zbadanie pacjenta.

Szczelinę odbytu należy różnicować z innymi chorobami, takimi jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy nowotwór odbytu. W celu diagnostyki różnicowej lub diagnostyki powikłań lekarz może zdecydować o wykonaniu dodatkowych badań, takich jak anoskopia lub tomografia komputerowa. 

Leczenie szczeliny odbytu polega w głównej mierze na postępowaniu zachowawczym. Przeprowadza się je w trybie ambulatoryjnym, w ramach poradni proktologicznej lub chirurgicznej. Na samym początku duże znaczenie ma zmiana konsystencji stolca. W tym celu zaleca się pacjentowi dietę bogatą w błonnik, parafinę oraz odpowiednie spożycie płynów w ciągu doby. Można wykorzystać również lekkie działanie przeczyszczające niektórych roślin, np. owocu strączyńca.

Szczelina odbytu jest natomiast przeciwwskazaniem do stosowania leków przeczyszczających w formie czopków.

Zastosowanie mają różnego rodzaju maści i żele do stosowania miejscowego. Stosuje się również maści przyspieszające gojenie rany odbytu zawierające np. dwutlenek tytanu lub składniki krwi cielęcej.

Bardzo ważnym elementem leczenia szczeliny odbytu są nasiadówki w ciepłej wodzie z dodatkiem mydła. Miejscowo, bezpośrednio na ranę, stosuje się leki rozkurczowe. Najczęściej są to blokery kanału wapniowego lub pochodne azotanów. Dodatkowo można stosować leki przeciwbólowe. Po ok. 10 dniach takiego leczenia zachowawczego należy zgłosić się do poradni w celu oceny skuteczności leczenia. Cały proces może trwać nawet kilka tygodni. W razie potrzeby lekarz może zalecić kolejne metody leczenia. Czasami konieczne jest np. ostrzyknięcie zwieracza wewnętrznego odbytu toksyną botulinową. 

W przypadkach niepowodzenia leczenia zachowawczego lub przewlekłej szczeliny odbytu wskazane jest leczenie chirurgiczne. Operacja polega na wycięciu szczeliny odbytu oraz rozciągnięcie zwieracza wewnętrznego odbytu. Materiał pobrany podczas zabiegu należy koniecznie poddać badaniu histopatologicznemu, w celu wykluczenia chorób nowotworowych odbytu. Niektóre ośrodki prywatne oferują także laserowe usuwanie szczeliny odbytu z wykorzystaniem lasera CO2. Zabieg taki kosztuje ok. 500 zł. 

Zalecenia i wskazówki dla chorego ze szczeliną odbytu 

Znaczna część przypadków ostrej szczeliny odbytu goi się w wyniku leczenia zachowawczego. Jednak konieczne jest do tego ścisłe trzymanie się zaleceń lekarza. Nie warto próbować, czy szczelina odbytu zagoi się sama, ponieważ nieleczona może prowadzić do groźnych powikłań. Aby utrzymać prawidłowy rytm wypróżnień, zaleca się spożywanie ok. 30 g błonnika pokarmowego dziennie. Należy jednak zwiększać ilość błonnika w diecie stopniowo.

W trakcie oddawania stolca wskazane jest też unikanie zbyt nagłego i zbyt mocnego parcia. Nasiadówki można przeprowadzać z wykorzystaniem specjalnych, przeznaczonych do tego misek, ale również w wannie. Powinny one trwać przynajmniej kilkanaście minut. Po takim zabiegu należy delikatnie osuszyć krocze, aby okolice odbytu nie pozostały zbyt wilgotne.

Rekonwalescencja po leczeniu chirurgicznym szczeliny odbytu trwa około 6 tygodni. Mniej więcej tyle potrzebują tkanki w okolicy odbytu do całkowitego zagojenia. Powrót do normalnej aktywności jest jednak możliwy już wcześniej, bo nawet po dwóch tygodniach. 

  1. J. S. Beaty, M. Shashidharan, Anal Fissure „Clinics in Colon and Rectal Surgery”, nr 30-37 (29) 2016. 
  2. A. Kreuter, Proktologie - Erkrankungen der Analregion, „Journal of the German Society of Dermatology”, nr 352-375 (14) 2016. 
  3. W. Noszczyk (red.), Chirurgia. T. 2, Warszawa 2009, 912-913. 
  4. Ł. Strzeszyński, Postępowanie w nienowotworowych chorobach odbytnicy i odbytu: podsumowanie wytycznych American College of Gastroenterology 2014, „Medycyna Praktyczna, nr 26-34 (107) 2015. 
  5. T. Poskus, D. Buzinskiene, G. Drasutiene i in., Haemorrhoids and anal fissures during pregnancy and after childbirth: A prospective cohort study, „BJOG: An International Journal of Obstetrics and Gynaecology”, nr 1666-1671 (121) 2014. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Alergia kontaktowa – przyczyny, objawy i leczenie

    Alergia kontaktowa jest rodzajem nadwrażliwości, która występuje w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z substancjami wywołującymi reakcję alergiczną. Zjawisko to może powodować szereg nieprzyjemnych objawów – od łagodnych po ciężkie – i jest powszechnie spotykane wśród ludzi w różnym wieku.

  • Czym jest pokrzywka? Przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

    Pokrzywka jest niegroźnym schorzeniem skóry wywołanym najczęściej reakcją alergiczną. Objawia się swędzącymi bąblami na skórze, które przypominają ślady po poparzeniu pokrzywą. Jakie są jej przyczyny i co zrobić, gdy się pojawi? Na czym polega leczenie pokrzywki?

  • Zespół Dravet – objawy, diagnostyka, leczenie

    Zespół Dravet to rzadkie genetyczne schorzenie neurologiczne, które manifestuje się już we wczesnym dzieciństwie i znacząco wpływa na funkcjonowanie pacjentów przez całe życie. Charakteryzuje się opornymi na leczenie napadami padaczkowymi, które mogą prowadzić do licznych komplikacji, w tym do opóźnienia rozwoju i deficytów poznawczych.

  • Czy Tajlandia jest bezpieczna? Zagrożenia zdrowotne i najczęstsze choroby

    Tajlandia to kraj o egzotycznym uroku, przyciągający turystów z całego świata. Przed podróżą warto zapoznać się z potencjalnymi zagrożeniami zdrowotnymi występującymi w Azji Południowo-Wschodniej, żeby odpowiednio się przygotować i potrafić na nie reagować. Na co powinniśmy się zaszczepić przed wizytą w Tajlandii? Jakie choroby nam zagrażają? Co zrobić, jeśli ugryzie nas małpa?

  • Ośmiokrotny wzrost zachorowań na odrę w Polsce. Co jest powodem powrotu tej groźnej choroby?

    Liczba przypadków odry zarejestrowanych w 2024 roku w Polsce w systemie nadzoru epidemiologicznego wzrosła w porównaniu z rokiem 2023 ponad ośmiokrotnie – poinformował redakcję DOZ.pl Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB. Odra wraca do Polski i staje się realnym zagrożeniem zdrowotnym, szczególnie dla dzieci i osób nieszczepionych. Choć przez lata choroba ta była praktycznie wyeliminowana, dziś – w wyniku malejącej liczby szczepień – znów pojawiają się nowe ogniska. Czym jest odra, jak się przed nią chronić i kto jest najbardziej narażony?

  • Ból nerek – objawy, leczenie i przyczyny. Jak złagodzić ból nerek?

    Ból nerek jest dolegliwością, która może być spowodowana różnymi czynnikami – od infekcji po choroby przewlekłe. Jeśli wystąpi, warto skonsultować się z lekarzem, aby zdiagnozować przyczynę i podjąć odpowiednie leczenie. Jakie badania wykonać, gdy bolą nerki? Co przyniesie ulgę w bólu?

  • Odleżyny – rodzaje i stopnie odleżyn oraz ich klasyfikacja

    Odleżyny to jedno z najpoważniejszych powikłań długotrwałego unieruchomienia, stanowiące istotne wyzwanie w opiece medycznej. Ich powstawanie związane jest z długotrwałym uciskiem na tkanki, które prowadzi do niedokrwienia i martwicy. Czym są odleżyny i jak powstają? Jakie plastry należy stosować w leczeniu odleżyn?

  • Uczulenie na komary. Jakie są objawy i przyczyny alergii na komary?

    Komary mają zdolność do przenoszenia niebezpiecznych chorób, takich jak malaria, wirus Zachodniego Nilu, wirus chikungunya czy wirus dengi. Stanowią więc zagrożenie zarówno dla ludzi, jak i zwierząt, jednak złą sławę zyskały głównie z powodu nieprzyjemnych ukąszeń. Kąsają wyłącznie samice komarów, wabione do skóry człowieka przez ciepło ciała, pot, zapachy oraz dwutlenek węgla. Podczas ukłucia samica wprowadza ślinę do krwiobiegu, aby zapobiec krzepnięciu krwi i umożliwić pobranie pokarmu. Kontakt trwający minimum sześć sekund może wywołać reakcję miejscową — zaczerwienienie, świąd i obrzęk.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl