Szczepienia przeciwko HPV dla dorosłych. Kto powinien się zaszczepić?

Wirus brodawczaka ludzkiego, znany powszechnie jako HPV, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, zwłaszcza w kontekście nowotworów narządów płciowych oraz innych poważnych schorzeń. Coraz częściej pojawia się pytanie, czy oraz kto spośród dorosłych powinien rozważyć ochronę poprzez szczepienie przeciwko HPV. W artykule tym dokonujemy szczegółowej analizy dotyczącej zakresu szczepień HPV skierowanych do osób dorosłych, omawiając zarówno korzyści, możliwości, jak i ewentualne ograniczenia związane z tym procesem.

1. Wirus HPV – dlaczego jest niebezpieczny?
2. Czy osoba dorosła może zaszczepić się przeciw HPV?
3. Przeciwwskazania do szczepienia na HPV
4. Szczepionka przeciw HPV dla dorosłych – najczęściej zadawane pytania
5. Szczepienie przeciwko HPV – podsumowanie

Wirus HPV – dlaczego jest niebezpieczny?

HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego, to patogen odpowiedzialny za rozwój różnego rodzaju zmian skórnych i błon śluzowych, w tym brodawek narządów płciowych oraz zmian przednowotworowych i nowotworowych. Wyróżnia się blisko 200 typów HPV – nieonkogenne i onkogenne. Największym zagrożeniem są typy wirusa związane z wysokim ryzykiem onkogennym, które mogą wywoływać nowotwory szyjki macicy, odbytu, prącia, sromu, a także jamy ustnej i gardła. Zakażenie tym wirusem jest wyjątkowo powszechne, głównie przenoszone drogą płciową, a wiele zakażeń przebiega bezobjawowo, co utrudnia wczesne zdiagnozowanie. Ze względu na mutagenny potencjał HPV, długotrwała infekcja tym patogenem może prowadzić do rozwoju zmian dysplastycznych i nowotworowych, które wymagają specjalistycznej opieki medycznej i leczenia.

Czy osoba dorosła może zaszczepić się przeciw HPV?

Chociaż szczepienia przeciwko HPV tradycyjnie były adresowane przede wszystkim do młodzieży przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, obecne rekomendacje medyczne coraz częściej podkreślają sens szczepień również w grupie dorosłych. Zaszczepienie w późniejszym wieku nadal może istotnie zmniejszyć ryzyko nowych zakażeń wirusem HPV oraz ich powikłań. Szczepienia dla dorosłych dedykowane są przede wszystkim osobom, które nie były wcześniej szczepione, a także tym, którzy chcą poszerzyć swoją ochronę immunologiczną, szczególnie jeśli pozostają aktywni seksualnie lub mają wielu partnerów. Każdy przypadek powinien być jednak rozpatrywany indywidualnie, biorąc pod uwagę kwestie zdrowotne i ryzyko ekspozycji na HPV.

Schemat szczepienia przeciw HPV u osoby dorosłej

Szczepionka przeciwko HPV jest jedną z najskuteczniejszych metod profilaktyki nowotworów wywoływanych przez ten wirus, w tym przede wszystkim raka szyjki macicy, ale również raka odbytu, prącia, sromu, pochwy oraz nowotworów głowy i szyi. Choć największą skuteczność osiąga się, podając szczepionkę dzieciom i młodzieży przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, szczepienie jest również zalecane i korzystne dla osób dorosłych.

Dostępne szczepionki

W Polsce dostępne są dwie szczepionki różniące się liczbą typów wirusa, przed którymi chronią. Szczepionka 9-walentna, zapewnia ochronę przed 9 typami wirusa HPV – siedmioma onkogennymi (typy 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58) oraz dwoma odpowiedzialnymi za powstawanie brodawek płciowych (kłykcin kończystych) (typy 6 i 11). Szczepionka 2-walentna chroni przed dwoma najgroźniejszymi onkogennymi typami wirusa 16 i 18. Te dwa typy odpowiadają łącznie za ok. 70% przypadków raka szyjki macicy na świecie. Obecnie w wielu krajach (w tym w Polsce) preferowaną szczepionką jest szczepionka 9-walentna), ponieważ obejmuje więcej typów HPV i dodatkowo zabezpiecza przed kłykcinami.

Szczegółowy schemat dawkowania:

Schemat szczepienia zależy przede wszystkim od wieku osoby w momencie podania pierwszej dawki  i rodzaju preparatu.

1. Schemat 2-dawkowy (zalecany dla młodszych osób). Grupa wiekowa: zazwyczaj od 9. do ukończenia 14. lub - 15. roku życia.

 Dawkowanie:

• pierwsza dawka: w dowolnie wybranym terminie,
• druga dawka: podawana 6-12 miesięcy po pierwszej dawce,
• uzasadnienie: młodszy organizm wykazuje silniejszą odpowiedź immunologiczną, dzięki czemu dwie dawki są wystarczające do wytworzenia trwałej i wysokiej ochrony.

2.   Schemat 3-dawkowy (standard dla osób dorosłych i starszej młodzieży)

Grupa wiekowa: Osoby, które rozpoczynają szczepienie po ukończeniu 15. roku życia. Rejestracja szczepionki 9-walentnej obejmuje osoby do 26. roku życia, ale coraz częściej zaleca się ją również w starszych grupach wiekowych (nawet do 45 lat i więcej) po indywidualnej konsultacji z lekarzem.

Standardowy schemat dawkowania (0-2-6 miesięcy):

• pierwsza dawka: w dowolnie wybranym terminie.
• druga dawka: podawana 2 miesiące po pierwszej dawce.
• trzecia dawka: podawana 6 miesięcy po pierwszej dawce.
• uzasadnienie: u osób starszych odpowiedź immunologiczna na szczepienie jest nieco słabsza, dlatego do osiągnięcia optymalnego i długotrwałego poziomu przeciwciał konieczne jest podanie trzech dawek.

Ważne!

• Elastyczność schematu: chociaż kluczowe jest przestrzeganie zalecanych odstępów, istnieją minimalne interwały, których nie należy skracać (zazwyczaj 1 miesiąc między pierwszą a drugą dawką oraz 3 miesiące między drugą a trzecią). Jeśli odstępy między dawkami ulegną wydłużeniu, nie ma potrzeby powtarzania całego cyklu od początku – należy po prostu podać brakujące dawki.
• Osoby z obniżoną odpornością: pacjenci z niedoborami odporności (np. zakażeni HIV, po przeszczepach narządów) powinni być zawsze szczepieni w schemacie 3-dawkowym, niezależnie od wieku, w którym rozpoczynają szczepienie.
• Szczepienie po 26. roku życia: decyzja o szczepieniu osób starszych jest podejmowana indywidualnie. Choć skuteczność może być niższa u osób, które miały już kontakt z wirusem, szczepienie wciąż może chronić przed tymi typami HPV, z którymi dana osoba jeszcze się nie zetknęła. Jest to szczególnie ważne dla osób zmieniających partnerów seksualnych.
• Konieczność ukończenia cyklu: aby uzyskać pełną i długotrwałą ochronę, niezbędne jest przyjęcie wszystkich zalecanych dawek. Pominięcie którejkolwiek z nich znacząco obniża skuteczność szczepienia.

Szczepienie przeciw HPV u dorosłych jest bezpieczną i skuteczną inwestycją w zdrowie, która znacząco redukuje ryzyko zachorowania na groźne choroby nowotworowe w przyszłości. Nawet jeśli dana osoba jest już aktywna seksualnie, szczepienie wciąż ma sens i jest rekomendowane przez organizacje zdrowotne na całym świecie.

Przeciwwskazania do szczepienia na HPV

Szczepienie przeciwko HPV, jak każde inne szczepienie, ma określone przeciwwskazania, które powinny być starannie uwzględnione przed wykonaniem szczepienia. Z reguły do najważniejszych przeciwwskazań zalicza się ostre stany chorobowe przebiegające z gorączką, zaburzenia układu odpornościowego, a także reakcje uczuleniowe na którykolwiek ze składników szczepionki. Szczególną ostrożność należy zachować u kobiet w ciąży – choć szczepienie nie jest zalecane w trakcie ciąży, to jednak nie wykazano szczególnych zagrożeń dla kobiet, które zostaną zaszczepione przypadkowo w tym okresie. W przypadku wątpliwości zdrowotnych zawsze powinno się zasięgnąć opinii lekarza, który oceni ryzyko i korzyści wynikające z podania szczepionki przeciwko wirusowi HPV.

Szczepionka przeciw HPV dla dorosłych – najczęściej zadawane pytania

Czy szczepionka HPV chroni przez całe życie?

Ochrona immunologiczna uzyskana dzięki szczepieniu jest długotrwała, ale na chwilę obecną badania nad odpornością wywołaną przez szczepionkę jeszcze trwają, by jednoznacznie określić, czy daje ona ochronę przez całe życie. Na podstawie dostępnych danych sugeruje się, że skuteczność utrzymuje się przez wiele lat, jednak w przyszłości może być potrzebne stosowanie dawek przypominających.

Czy osoba aktywna seksualnie może zaszczepić się przeciw HPV?

Tak, osoby aktywne seksualnie mogą i powinny rozważyć szczepienie, zwłaszcza jeśli nie były wcześniej zaszczepione lub nie miały kontaktu z wszystkimi typami wirusa objętymi ochroną szczepionki. Choć szczepienie nie eliminuje istniejących zakażeń, pomaga chronić przed nowymi infekcjami i ich powikłaniami.

Czy można się zaszczepić na HPV mając wirusa?

Szczepienie nie leczy istniejącej infekcji HPV, ale może chronić przed zakażeniem innymi typami wirusa zawartymi w szczepionce, które dana osoba może jeszcze nie mieć. Dlatego nawet osoby, u których wykryto zakażenie HPV, mogą odnieść korzyść ze szczepienia.

Do jakiego wieku można szczepić się na HPV?

Choć najczęściej szczepienia ochronne rekomendowane są dla młodzieży i młodych dorosłych do około 26. roku życia, w wielu krajach możliwe jest szczepienie także później, nawet do 45 roku życia. Decyzja o szczepieniu w starszym wieku powinna uwzględniać indywidualne ryzyko oraz konsultację z lekarzem.

Czy szczepionka na HPV jest refundowana dla dorosłych?

Refundacja szczepień przeciw HPV dla dorosłych bywa ograniczona i różni się w zależności od kraju oraz systemu opieki zdrowotnej. W wielu miejscach szczepienie dorosłych może wymagać pokrycia kosztów przez nich samych, choć niektóre programy zdrowotne oraz ubezpieczenia częściowo lub całkowicie finansują ten zabieg. Obecnie w Polsce pacjentom dorosłym przysługuje 50% refundacja na 2-walentną szczepionkę przeciwko HPV w zarejestrowanych wskazaniach na dzień wydania decyzji refundacyjnej.

Szczepienie przeciwko HPV – podsumowanie

W świetle dotychczasowych badań oraz praktyki medycznej szczepienia przeciw wirusowi HPV są istotnym narzędziem profilaktycznym także w grupie dorosłych, zapewniając dodatkową ochronę przed wieloma groźnymi schorzeniami, w tym nowotworami. Pomimo pewnych ograniczeń i konieczności indywidualnej oceny stanu zdrowia, szczepienie pozostaje efektywnym sposobem minimalizacji ryzyka infekcji oraz powikłań wirusowych. Zachęta do podjęcia decyzji o szczepieniu powinna opierać się na rzetelnej konsultacji medycznej oraz świadomości znaczenia profilaktyki zakażeń wirusem HPV w każdym wieku.