Dysplazja szyjki macicy – przyczyny, rozpoznanie, leczenie

Dysplazja szyjki macicy (CIN, cervical intraepithelial neoplasia) to nieprawidłowa budowa tkanek szyjki macicy. Zmiany dotyczą komórek nabłonka i są wynikiem przewlekłego zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), można je wykryć w badaniu cytologicznym. Postępowanie jest uzależnione od typu dysplazji, wyróżnia się: CIN I (niewielkie zmiany), CIN II (neoplazja średniego  stopnia) oraz CIN III (zmiany zaawansowane).

Dysplazja szyjki macicy – czym jest? 

Dysplazja szyjki macicy jest najczęstszym zjawiskiem będącym przyczyną nieprawidłowych wyników cytologii, bywa również określana jako wewnątrznabłonkowa neoplazja szyjki macicy. Jak sama nazwa wskazuje, dysplazja jest zaburzeniem w obrębie komórek nabłonka, a zatem powierzchownej warstwy wyściełającej szyjkę macicy. 

Wyróżniamy zmiany o nasileniu I stopnia (mała dysplazja), II stopnia (średnia dysplazja) oraz III stopnia (duża dysplazja). Warto podkreślić, że dysplazja jest stanem przedrakowym i może prowadzić do rozwinięcia się raka szyjki macicy. Im wyższy stopień dysplazji, tym zwykle większa szansa na rozwój raka i mniejsze prawdopodobieństwo cofnięcia się zmian. Stadium CIN III obejmuje również raka przedinwazyjnego szyjki macicy CIS (carcinoma in situ). 

Dysplazja szyjki macicy – przyczyny

Wirusem HPV można zakazić się również podczas seksu analnego i oralnego, a nawet przez sam kontakt skóra–-skóra między narządami płciowymi. Dlatego nie można jednoznacznie określić, że stosowanie prezerwatyw chroni przed zakażeniem. Wg niektórych badań wirus może również być obecny na akcesoriach erotycznych. 

Dysplazja szyjki macicy – objawy

W początkowych stadiach dysplazja zwykle nie daje objawów i są one zauważalne dopiero wraz z rozwojem raka szyjki macicy. Jednakże nawet wówczas są one niecharakterystyczne i mogą zostać zlekceważone przez kobietę. Zaliczamy do nich m.in.: krwiste upławy o przykrym zapachu, krwawienia międzymiesiączkowe, krwawienia kontaktowe (np. po stosunku płciowym), bóle podbrzusza i okolicy krzyżowo-lędźwiowej. W bardzo zaawansowanym stadium dołączają się typowe dla nowotworu objawy, takie jak: wyniszczenie, obrzęki kończyn dolnych, narastająca niewydolność nerek, bolesne oddawanie moczu i stolca. 

Dysplazja szyjki macicy – rozpoznanie

Dysplazje małego stopnia dość często ustępują samoistnie w ciągu kilku miesięcy i może to dotyczyć nawet 80% przypadków. Zwykle dysplazja szyjki macicy może trwać wiele lat i przeciętnie upływa ok. 3-10 lat zanim na jej podłożu rozwinie jej rak szyjki macicy. 

Warto również wspomnieć, że obecnie dysponujemy alternatywą dla klasycznej cytologii – jest nią cytologia płynna. Materiał z szyjki macicy również pobieramy za pomocą szczoteczki, a następnie zostaje on przeniesiony do specjalnego pojemnika z płynem utrwalającym. Cytologia płynna charakteryzuje się większą wykrywalnością nieprawidłowych komórek i lepszą jakością preparatów, co ułatwia ocenę i możliwością dalszego rozszerzenia diagnostyki. 

Dysplazja szyjki macicy – leczenie

Obecnie opracowano bardzo szczegółowe wytyczne dotyczące postępowania w zależności od wyniku badania cytologicznego i histopatologicznego. W przypadku zmian CIN III zawsze zalecane jest leczenie polegające na wycięciu zmiany, a postępowanie wyczekujące i obserwacja są nieakceptowalne, jako że zmiany te są uważane za bezpośredni prekursor raka. Wyjątkiem jest okres ciąży. Z kolei w przypadku CIN II obserwacja jest dopuszczalna w przypadku, gdy kobieta ma szczególne obawy dotyczące ewentualnego prowadzenia przyszłej ciąży, jednakże zalecane jest wdrożenie leczenia. Wskazane jest postępowanie polegające na wycięciu zmiany, pod warunkiem spełnienia pewnych szczególnych wytycznych, dopuszczalne jest leczenie ablacyjne, polegające na laseroterapii i krioterapii. 

Warto wspomnieć, że postępowanie polegające na histerektomii wyłącznie z powodu stwierdzenia zmian CIN II lub CIN III jest niedopuszczalne. Wycięcie zmiany to nie tylko czysto chirurgiczny zabieg konizacji, ale także jego alternatywa w postaci wykorzystania pętli elektrycznej (LEEP), która statystycznie niesie za sobą mniejszą liczbą działań niepożądanych. 

Dysplazja szyjki macicy a planowanie ciąży

Jak wspomniano, u pacjentek z wynikiem CIN II obawiających się o ewentualny wpływ leczenia na przyszłą ciążę dopuszczalny jest okres monitorowania przed wdrożeniem właściwego leczenia. Okres ten obejmuje wykonywanie kolposkopii oraz testów opartych na oznaczaniu HPV przeprowadzanych w odstępach 6-miesięcznych. W dalszym okresie, o ile wyniki badań ulegną poprawie, monitorowanie obejmuje powtarzanie wspomnianych badań, ale w rzadszych odstępach czasu. 

U pacjentek, których wynik badania cytologicznego to CIN I, przez co najmniej 2 lata zalecane jest monitorowanie stanu zdrowia (chociaż wdrożenie postępowania leczniczego także jest dozwolone i powinno być wspólną decyzją lekarza oraz pacjentki). 

Dysplazja szyjki macicy – kobiety w ciąży

Okres ciąży nie jest przeciwskazaniem do przeprowadzania badania cytologicznego i powinno być ono wykonywane tak samo, jak u pozostałych kobiet. Nieleczona dysplazja szyjki macicy jest jedynym z czynników ryzyka porodu przedwczesnego, a częstość progresji dysplazji do raka jest podobna, jak u kobiet nieciężarnych. Jeśli zachodzi potrzeba, dopuszczalne jest również wykonanie badania kolposkopowego wraz z pobraniem wycinków i jest to uważane za postępowanie bezpieczne. 

Warto jednak wspomnieć, że szczególne uwarunkowania, jakie niesie za sobą ciążą wpływają na nieco większą trudność wzrokowej oceny szyjki macicy, dlatego u kobiet ciężarnych kolposkopia powinna być przeprowadzana przed doświadczonego lekarza. Dalsza diagnostyka zmian w szyjce macicy, w tym diagnostyczne wycięcie zmiany, jest zalecane jedynie w przypadku podejrzenia raka. Wówczas należy również ustalić wskazania do porodu operacyjnego. W pozostałych przypadkach rekomendowany jest poród siłami natury.