Wkładka domaciczna (hormonalna i niehormonalna) – zalety i wady spirali antykoncepcyjnej

Wkładka domaciczna jest dziś często wybieraną metodą antykoncepcji. Jest to łatwo odwracalna, długoterminowa forma antykoncepcji o wysokiej skuteczności, która nie wymaga regularnych czynności związanych z zachowaniem jej działania. Dostępność w dwóch wariantach umożliwia jej stosowanie także u kobiet, które nie mogą przyjmować środków hormonalnych na stałe ze względu na swoiste przeciwskazania. 

Spis treści:

1. Jak działa wkładka domaciczna?
2. Zalety i wady stosowania spirali
3. Rodzaje spirali antykoncepcyjnych
4. Spirala domaciczna niehormonalna
5. Spirala domaciczna hormonalna
6. Przeciwskazania do stosowania spirali
7. Jak zakłada się wkładkę antykoncepcyjną?
8. Ile kosztuje spirala antykoncepcyjna?

Jak działa wkładka domaciczna?

Wkładka wewnątrzmaciczna lub domaciczna, powszechnie nazywana również spiralą antykoncepcyjną, to jedna z najbardziej skutecznych metod zapobiegania ciąży. Jest niewielka i elastyczna, wykonana z tworzywa sztucznego o kształcie litery T, który ginekolog wprowadza do macicy pod warunkiem wykonania niezbędnych badań oraz po wykluczeniu przeciwskazań. Jej użytkowanie nie wymaga od kobiety regularnych czynności związanych z zachowaniem ciągłości działania antykoncepcyjnego. Spirala antykoncepcyjna jest metodą o bardzo wysokim wskaźniku Pearla.

Zalety i wady stosowania spirali

Największą zaletą spirali antykoncepcyjnej jest fakt, że wykazuje ona długotrwałe działanie. Jest to nie tylko bardzo skuteczna metoda antykoncepcyjna, ale również ekonomiczna, jeśli przeliczyć jej koszt na czas działania (sam zabieg założenia spirali jest finansowany przez NFZ). Przy wyborze spirali antykoncepcyjnej, kobieta nie musi także pamiętać o regularności tak, jak w przypadku tabletek, plastrów czy krążków dopochwowych.

Za główną wadę spirali antykoncepcyjnej uznaje się konieczność ingerencji ginekologa związana z założeniem spirali. Wkładka domaciczna nie chroni także przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. U niektórych pacjentek wkładka może także powodować infekcje miednicy czy bóle pleców. Skutki uboczne założenia wkładki antykoncepcyjnej są jednak dosyć rzadkie.

Rodzaje spirali antykoncepcyjnych

Wyróżniamy dwa rodzaje wkładek: miedzianą oraz hormonalną – uwalniającą progestagen w formie lewonorgestrelu. 

W przypadku wkładki miedzianej skuteczność antykoncepcyjna przekracza 99%. Jej działanie polega na uwalnianiu jonów miedzi, które wywołują miejscowy odczyn zapalny – powodują obrzęk i przekrwienie śluzówki jamy macicy, co zmniejsza możliwość zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej. Jony miedzi sprawiają także, śluz szyjkowy staje się gęstszy i utrudnia plemnikom poruszanie się, a ponadto mają same w sobie działanie plemnikobójcze. Ponadto uniemożliwiają prawidłowy ruch plemników i ich przemieszczanie do jajowodów, a uwalniana miedź wydaje się mieć także wpływ na same komórki jajowe, zmniejszając ich zdolność do zapłodnienia. W trakcie stosowania spirali miedzianej dochodzi również do zagęszczenia śluzu szyjki macicy, co spowalnia ruch plemników. 

Wkładka hormonalna powoduje zanikanie nabłonka gruczołowego wewnątrz jamy macicy oraz zahamowanie tworzenia się naczyń, co prowadzi do utrzymywania się cienkiej śluzówki wyściełającej macicę. Dochodzi również do zagęszczenia śluzu szyjki macicy, jak w przypadku wkładki niehormonalnej.

Spirala domaciczna niehormonalna

Wkładkę miedzianą można stosować, w zależności od producenta, przez nawet 5-10 lat, bez konieczności jej wymiany. Taka wkładka nie zawiera hormonów, a ryzyko zajścia w ciążę w pierwszym roku od jej założenia nie przekracza 0.8%. Po jej aplikacji u kobiety występują krwawienia miesiączkowe, tak samo jak wcześniej, ale może wiązać się to z bardziej bolesnymi, obfitymi i przedłużonymi miesiączkami w porównaniu z okresem sprzed jej założenia. Dlatego też metoda ta nie jest zalecana kobietom cierpiącym na uciążliwe i intensywne krwawienia. O ile nie występują nowe przeciwskazania, to nie ma konieczności zachowania przerwy pomiędzy wymianą starej wkładki na nową, a ewentualny powrót płodności występuje natychmiast po jej usunięciu. 

Spirala hormonalna

Wkładka hormonalna (uwalniająca lewonorgestrel, tak samo jak implant antykoncepcyjny) posiada skuteczność ok. 99.8% i utrzymuje swoje działanie, w zależności od producenta, przez 3 lub 5 lat. W przypadku hormonalnej wkładki antykoncepcyjnej, rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania systemu wewnątrzmacicznego z lewonorgestrelem (szczególnie tego o mniejszych wymiarach), jasno wskazują, że może on być aplikowany także u nieródek¹. 

Dla wielu kobiet dużą zaletą spirali antykoncepcyjnej hormonalnej są rzadsze, bardziej skąpe miesiączki, a nawet możliwość niemal całkowitego zahamowania występowania miesiączek. Jeśli chodzi o odwracalność metody, płodność po wyjęciu wkładki wraca już w kolejnym cyklu miesiączkowym. Spirala hormonalna może być więc nie tylko metodą antykoncepcyjną, ale także środkiem terapeutycznym np. przy hormonalnej terapii zastępczej czy nadmiernych krwawieniach miesiączkowych.

Wkładka antykoncepcyjna – przeciwwskazania do stosowania spirali

Najważniejszym oraz koniecznym do wykluczenia w pierwszej kolejności przeciwskazaniem do stosowania spirali antykoncepcyjnej jest podejrzenie ciąży (i oczywiście ciąża). Pamiętajmy, że wkładka zawierająca miedź stanowi jedną z form antykoncepcji awaryjnej, uniemożliwiając zapłodnienie i zagnieżdżenie komórki jajowej. W tym celu może zostać założona do 5 dni po stosunku, a dalej również utrzymana w celach antykoncepcyjnych. 

Ponadto, ważne przeciwskazania obejmują również:

• choroby nowotworowe w obrębie narządu rodnego, a także wątroby i piersi, 
• zaburzenia zakrzepowo-zatorowe,
• rozpoznana lub podejrzewana alergia na miedź,
• ostra porfiria,
• nieustabilizowane nadciśnienie tętnicze, 
• ostre i przewlekłe choroby wątroby,
• wady wrodzone macicy i wady w budowie macicy, a także dużych rozmiarów mięśniaki zniekształcające macicę, 
• stany zapalne w obrębie narządów miednicy mniejszej,
• choroby przenoszone drogą płciową,
• nieprawidłowy wynik cytologii, 
• niewyjaśnione krwawienia z dróg rodnych,
• odstęp od ciąży mniejszy niż 6 tygodni.

W przypadku wystąpienia przeciwwskazań do założenia wkładki, warto spytać lekarza ginekologa o możliwość zastosowania innych środków antykoncepcji hormonalnej.

Wkładka domaciczna – jak przebiega jej założenie? Czy jest bolesne?

Zarówno wkładkę domaciczną zawierającą miedź, jak i hormonalną, można założyć w dowolnym momencie cyklu miesiączkowego. Działanie wkładki niehormonalnej rozpoczyna się zaraz po jej założeniu, jednak w przypadku spirali hormonalnej, natychmiastowej skuteczności możemy oczekiwać jedynie w przypadku założenia jej w ciągu pierwszych 7 dni cyklu (czyli 7 dni od wystąpienia krwawienia miesiączkowego). Jeśli wkładka zostanie umieszczona w jamie macicy poza tym okresem, przez pierwsze 7 dni należy stosować dodatkowe zabezpieczenie, np. w postaci prezerwatyw.  Każdorazowo przed założeniem wkładki należy bezwzględnie wykluczyć wszystkie przeciwskazania (wymienione wyżej). Jest to również wskazane podczas kontrolnych wizyt ginekologicznych.

Ponadto postępowanie przez założeniem wkładki obejmuje wykonanie następujących badań:

• przeprowadzenie wywiadu personalnego i rodzinnego przez lekarza, także w kwestii skłonności do występowania żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (zakrzepicy) i innych przeciwskazań, 
• badania ginekologicznego, 
• cytologii, 
• USG dopochwowego, 
• badania piersi, 
• pomiaru ciśnienia tętniczego.

Sam zabieg aplikacji wkładki zwykle przebiega bez potrzeby znieczulenia i wywołuje jedynie chwilowy dyskomfort. Lekarz ginekolog za pomocą specjalnego aplikatora-prowadnicy umieszcza wkładkę we właściwym miejscu wewnątrz jamy macicy. Po upewnieniu się, że znajduje się ona w prawidłowym położeniu, uwalnia ją z aplikatora, odczekuje 5-10 sekund i usuwa prowadnicę z dróg rodnych. Konieczne jest jeszcze przycięcie nitki przymocowanej do wkładki, która pozostaje wyczuwalna w pochwie i pozwala kontrolować jej położenie. 

Ile kosztuje spirala antykoncepcyjna?

Cena spirali antykoncepcyjnej waha się przeciętnie od 40 do nawet 900 zł (tańsze są te miedziane). Jest to koszt samej wkładki, którą można dostać w aptekach, a ostateczna cena wraz z kosztem założenia będzie się różnić w zależności od miasta oraz miejsca. Wbrew wielu fałszywym opiniom, które pojawiają się w sieci, założenie spirali antykoncepcyjnej jest refundowane przez NFZ. W prywatnych gabinetach w dużych miastach całkowity koszt założenia wkładki domacicznej to kwoty rzędu 1000-1500 zł.

Zabieg wprowadzenia oraz usunięcia antykoncepcyjnej wkładki wewnątrzmacicznej to świadczenie gwarantowane na mocy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 6 listopada 2013 w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej.