Wkładka domaciczna (hormonalna i niehormonalna) – działanie, rodzaje, skuteczność

Jak działa wkładka domaciczna?

Wkładka wewnątrzmaciczna, powszechnie nazywana również spiralą domaciczną, to jedna z najbardziej skutecznych form antykoncepcji. Jest niewielka i elastyczna. Jest wykonana z tworzywa sztucznego o kształcie litery T, który ginekolog wprowadza do macicy pod warunkiem wykonania niezbędnych badań oraz po wykluczeniu przeciwskazań. Jej użytkowanie nie wymaga od kobiety regularnych czynności związanych z zachowaniem ciągłości działania antykoncepcyjnego, jak w przypadku tabletek antykoncepcyjnych czy krążków dopochwowych. 

Wyróżniamy dwa rodzaje wkładek wewnątrzmacicznych: miedzianą oraz hormonalną – uwalniającą progestagen. W przypadku wkładki miedzianej skuteczność antykoncepcyjna przekracza 99%. Jej działanie polega na uwalnianiu jonów miedzi, które wywołują miejscowy odczyn zapalny – powodują obrzęk i przekrwienie śluzówki jamy macicy. Ponadto uniemożliwiają prawidłowy ruch plemników i ich przemieszczanie do jajowodów, a uwalniana miedź wydaje się mieć także wpływ na same komórki jajowe, zmniejszając ich zdolność do zapłodnienia. W trakcie stosowania wkładki miedzianej dochodzi również do zagęszczenia śluzu szyjki macicy, co spowalnia ruch plemników. 

Wkładka hormonalna wiąże ze sobą właściwości antykoncepcyjne wkładki miedzianej i działania hormonów. Powoduje ona zanikanie nabłonka gruczołowego wewnątrz jamy macicy oraz zahamowanie tworzenia się naczyń, co prowadzi do utrzymywania się cienkiej śluzówki wyściełającej macicę. Dochodzi również do zagęszczenia śluzu szyjki macicy, jak w przypadku wkładki miedzianej. 

Jakie są rodzaje wkładek wewnątrzmacicznych?

Wkładka domaciczna niehormonalna

Wkładkę miedzianą można stosować, w zależności od producenta, przez nawet 5-10 lat, bez konieczności jej wymiany. Nie zawiera ona hormonów, a ryzyko zajścia w ciążę w pierwszym roku jej stosowania nie przekracza 0.8%. Pomimo wielu mitów krążących na ten temat, spirala może być zakładana zarówno u kobiet, które już rodziły, jak i u nieródek. Przez czas jej stosowania u kobiety występują krwawienia, tak samo jak wcześniej, ale może wiązać się to z bardziej bolesnymi, obfitymi i przedłużonymi miesiączkami w porównaniu z okresem sprzed jej założenia. Pamiętajmy, że o ile nie występują nowe przeciwskazania, to nie ma konieczności zachowania przerwy pomiędzy wymianą starej wkładki na nową, a ewentualny powrót płodności występuje natychmiast po jej usunięciu. 

Wkładka domaciczna hormonalna 

Wkładka hormonalna (uwalniająca progestagen) posiada skuteczność ok. 99.8% i może być stosowana, w zależności od producenta, przez 3 lub 5 lat. Podobnie jak w przypadku wkładki miedzianej, ta również może być zakładana zarówno u nieródek, jak i kobiet, które już rodziły. Tutaj z kolei działanie hormonów powoduje rzadsze, bardziej skąpe miesiączkowanie i może prowadzić do niemal całkowitego zahamowanie występowania miesiączek. Płodność po wyjęciu wkładki wraca już w kolejnym cyklu miesiączkowym. 

Wkładka domaciczna – przeciwskazania

Ponadto ważne przeciwskazania do założenia spirali antykoncepcyjnej obejmują:

• choroby nowotworowe w obrębie narządu rodnego, a także wątroby i piersi, 
• zaburzenia zakrzepowo-zatorowe (głównie w przypadku wkładki hormonalnej),
• rozpoznana lub podejrzewana alergia na miedź,
• ostra porfiria,
• nieustabilizowane nadciśnienie tętnicze, 
• ostre i przewlekłe choroby wątroby,
• wady wrodzone w budowie macicy, nietypowa budowa macicy, a także dużych rozmiarów mięśniaki zniekształcające macicę, 
• stany zapalne w obrębie narządów miednicy mniejszej,
• choroby przenoszone drogą płciową,
• nieprawidłowy wynik cytologii, 
• niewyjaśnione krwawienia z dróg rodnych,
• odstęp od ciąży mniejszy niż 6 tygodni.

Wkładka domaciczna – jak przebiega jej założenie? Czy jest bolesne?

Działanie wkładki miedzianej rozpoczyna się zaraz po jej założeniu, jednak w przypadku spirali hormonalnej, natychmiastowej skuteczności możemy oczekiwać jedynie w przypadku założenia jej w ciągu pierwszych 7 dni cyklu. Jeśli wkładka zostanie umieszczona w jamie macicy poza tym okresem, przez pierwsze 7 dni należy stosować dodatkowe zabezpieczenie, np. w postaci prezerwatyw. 

Każdorazowo przed założeniem wkładki wewnątrzmacicznej należy bezwzględnie wykluczyć przeciwskazania do jej stosowania. Jest to również wskazane podczas kontrolnych wizyt ginekologicznych. Ponadto postępowanie przez założeniem wkładki obejmuje wykonanie następujących badań:

• przeprowadzenie wywiadu personalnego i rodzinnego przez lekarza, także w kwestii skłonności do występowania żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (zakrzepicy) i innych przeciwskazań, 
• badania ginekologicznego, 
• cytologii, 
• USG dopochwowego, 
• badania piersi, 
• pomiaru ciśnienia tętniczego.

Założenie wkładki wewnątrzmacicznej zwykle przebieg bez potrzeby znieczulenia i wywołuje jedynie chwilowy dyskomfort. Lekarz ginekolog za pomocą specjalnego aplikatora – prowadnicy umieszcza wkładkę we właściwym miejscu wewnątrz jamy macicy. Po upewnieniu się, że znajduje się ona w prawidłowym położeniu, uwalnia wkładkę z aplikatora, odczekuje 5-10 sekund i usuwa prowadnicę z dróg rodnych. Konieczne jest jeszcze przycięcie nitki przymocowanej do wkładki, która pozostaje wyczuwalna w pochwie i pozwala kontrolować jej położenie. 

Wkładka domaciczna – skutki uboczne i cena

Po założeniu wkładki wewnątrzmacicznej mogą się pojawić niewielkie krwawienia lub plamienia. Zalecana jest wizyta kontrolna u ginekologa w odstępie około miesiąca celem oceny stanu pacjentki i kontroli położenia wkładki, dalsze wizyty obejmują coroczne kontrole ginekologiczne. Spirala może też zwiększać ryzyko wystąpienia zapalenia narządów miednicy mniejszej. 

Koszt wkładki to od kilkudziesięciu do nawet 1500 zł (tańsze są wkładki miedziane).