USG dopochwowe – kiedy wykonuje się USG transwaginalne i jak przygotować się do badania?

Badanie ultrasonograficzne, czyli w skrócie USG, to najczęściej wykonywane badanie obrazowe w ginekologii i położnictwie. Jest to metoda nieinwazyjna wykorzystująca ultradźwięki o różnych częstotliwościach do obrazowania tkanek wewnątrz organizmu. W ginekologii wykorzystuje się badanie przezpochwowe, nazywane również transwaginalnym.

USG dopochwowe – na czym polega badanie? 

Badanie przezpochwowe polega na wprowadzeniu do pochwy specjalnej głowicy dopochwowej. Na sondzie obowiązkowo musi znajdować się jednorazowa osłonka przypominająca prezerwatywę oraz specjalny żel do badania USG, który ma na celu zminimalizować tarcie, a także poprawić obrazowanie poprzez wyeliminowanie powietrza z drogi, którą muszą przebyć ultradźwięki. 

Głowica, zamiennie nazywana sondą, ma średnicę około 2 cm i długość około 15-20 cm. Znajduje się w niej zarówno nadajnik, jak i odbiornik fal ultradźwiękowych. Za pomocą specjalnych algorytmów komputer przetwarza odbijane od tkanek sygnały ultradźwiękowe, tak aby na ekranie komputera powstał dwu- lub trzywymiarowy obraz. 

Samo badanie wykonuje się zazwyczaj na fotelu ginekologicznym bądź na leżance. Kobieta leży wygodnie na plecach i ma szeroko rozłożone nogi, tak aby był możliwy jak największy zakres ruchów sondy. Czasami lekarz może poprosić pacjentkę, aby podłożyła pod pośladki zaciśnięte pięści po to, aby uzyskać większy zakres ruchów sondy. 

Badanie dopochwowe w ginekologii pozwala na ocenę narządów miednicy mniejszej: macicy, jajników oraz przestrzeni dna miednicy – zatoki Douglasa. Ocena macicy polega na ocenie szyjki, mięśnia macicy, ewentualnych wad anatomicznych oraz jej pozycji. Ponadto ocenia się endometrium, czyli błonę śluzową wyścielającą jamę macicy, mierzy się jego grubość oraz ocenia się, czy jest jednorodne. Jest to bardzo ważne w badaniu przesiewowym raka trzonu macicy. Przy ocenianiu jajników lekarz sprawdza, gdzie są zlokalizowane, czy są prawidłowej wielkości, czy nie występują na nich albo w ich okolicy podejrzane guzy – w tym przypadku podczas badania USG istnieje możliwość wykrycia raka jajnika we wczesnym stadium. U kobiet przed menopauzą ocenia się też pęcherzyki jajnikowe: ich liczbę i wielkość. Ocena zatoki Douglasa polega na sprawdzeniu, czy w przestrzeni za macicą nie znajduje się większa ilość płynu bądź podejrzane onkologicznie zmiany. 

USG transwaginalne – kiedy przeprowadza się badanie? 

Badanie USG przezpochwowe przeprowadza się profilaktycznie około raz na rok u współżyjących pacjentek niebędących w ciąży, niemających wskazań do częstszego jego wykonywania. Badanie w razie potrzeby można przeprowadzić w każdej fazie cyklu, nawet podczas krwawienia miesiączkowego. 

Należy pamiętać, że istnieje wiele wskazań, w których USG wykonuje się znacznie częściej. Przy problemach z zajściem w ciążę służy ono monitorowaniu wzrastania pęcherzyków jajnikowych i wykonywane jest nawet co 2 dni. Przy pierwszorazowym wykryciu zmian, takich jak torbiele czy guzy jajnika, mięśniaki macicy, USG kontrolne często wykonuje się po krótszym czasie niż rok, aby zobaczyć, czy zmiany powiększają się w badaniu.  

U kobiet ciężarnych do około 12.-13. tygodnia wykonuje się rutynowo badanie przezpochwowe, ponieważ ciąża jest na tyle mała, że byłaby słabo widoczna i trudna do oceny w badaniu sondą przezbrzuszną. W ciąży zaawansowanej badanie dopochwowe jest wykorzystywane do oceny szyjki macicy. 

USG dopochwowe – jak przygotować się do badania? 

W przypadku badania przezpochwowego nie jest potrzebne jakiekolwiek przygotowanie. Sonda znajduje się tak blisko tkanek, że nie ma potrzeby stosowania specjalnej diety czy środków przeczyszczających przed wizytą. 

Czy trzeba mieć pusty czy pełny pęcherz? Jest to najczęściej zadawane przez pacjentki pytanie w kontekście przygotowania do omawianego badania. Do badania przezpochwowego należy mieć pusty pęcherz. Wyjątkiem od tej reguły są badania uroginekologiczne, np. w przypadku kobiet z wysiłkowym nietrzymaniem moczu, kiedy badanie najpierw wykonuje się u pacjentki z pełnym pęcherzem, a następnie w razie potrzeby prosi się o oddanie moczu i wykonuje się je ponownie. W badaniu przezbrzusznym zazwyczaj pęcherz powinien być napełniony.  

Czy to badanie boli? Badanie USG dopochwowe przeprowadzane rutynowo nie boli, choć kobieta może odczuwać dolegliwości bólowe, jeśli występują u niej takie schorzenia, jak: endometrioza, wady anatomiczne pochwy, stany zapalne pochwy czy zapalenie przydatków. 

USG dopochwowe – wyniki 

Wyniki badania USG dostępne są od razu po jego wykonaniu, a wielu lekarzy komentuje to, co widzi na ekranie, już w jego trakcie. Lekarz powinien załączyć słowny opis badania do dokumentacji medycznej. Jeżeli znajdzie jakąkolwiek nieprawidłowość, powinien wydrukować zdjęcie. Zdjęcie jest bardzo ważne ze względu na możliwość śledzenia zmian zachodzących w czasie – tak, aby przy kolejnym badaniu ten sam czy inny lekarz mógł stwierdzić np. powiększanie się mięśniaka macicy czy torbieli jajnika. 

Należy pamiętać, że badanie USG nie jest badaniem w pełni powtarzalnym. Oznacza to, że praktycznie nie możliwe jest powtórne uzyskanie dokładnie takiego samego obrazu. Jeżeli np. podczas pierwszego badania zostanie rozpoznany mięśniak macicy o średnicy około 20 mm, a na kolejnym badaniu po roku lekarz zmierzy mięśniaka i wyliczy, że ma 22 mm, nie musi to oznaczać, że mięśniak urósł o 10%. Taka sytuacja może być wynikiem zmierzenia go pod minimalnie innym kątem niż poprzednio i tak naprawdę mięśniak jest cały czas tej samej wielkości.