Endometrioza (gruczolistość zewnętrzna) – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie
Katarzyna Gintowt-Juchniewicz

Endometrioza (gruczolistość zewnętrzna) – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Endometrioza (gruczolistość zewnętrzna) to schorzenie, w przebiegu którego tkanka normalnie wyściełająca wnętrze macicy – endometrium – występuje poza nią. Ogniska endometrialne mogą być zlokalizowane w jamie otrzewnej (w zdecydowanej większości przypadków), ale także poza nią, np. na szyjce macicy czy w pęcherzu moczowym. Objawy, które się wówczas pojawiają, obejmują najczęściej bolesne, obfite miesiączki, ból podczas współżycia, bóle w obrębie miednicy mniejszej, kłopoty z zajściem w ciążę. Jak powinna przebiegać diagnostyka przy podejrzeniu endometriozy?

Endometrioza – czym jest endometrium?

Endometrium to błona śluzowa macicy. Opisując jej budowę histologiczną, wyszczególnia się komórki gruczołowe oraz tzw. zrąb – podścielisko. Każda prawidłowo funkcjonująca komórka regulowana jest w organizmie przez hormony, w przypadku endometriozy są to jajniki, warunkujące cyklicznie zachodzące zmiany.

Endometrioza jest stanem, w którym komórki typowe dla trzonu macicy występują nieprawidłowo poza jej jamą. Ten fenomen niefizjologicznego przemieszczenia się komórek (powstawania ognisk endometrialnych) do innego miejsca nazywamy ektopią. Niestety, komórki zlokalizowane poza ścianą macicy również podtrzymują swoje funkcje zgodnie z rytmem cyklu miesiączkowego, co może stanowić źródło bólu, problemów zdrowotnych i niepłodności. Najczęściej endometrioza występuje u pacjentek w wieku rozrodczym, a ilość zachorowań szacuje się na 7-15 tys./100 tys. kobiet.

Endometrioza – klasyfikacja 

Stopień zaawansowania endometriozy opisuje skala rASRM. Jest to system punktowy uwzględniający obecność ognisk w obrębie otrzewnej i jajnika oraz zrostów wewnątrzotrzewnowych. Obecnie obowiązujący podział ze względu na umiejscowienie ognisk endometriozy wyróżnia:

  • endometriozę narządów płciowych wewnętrznych (jajniki, jajowody),
  • endometriozę narządów płciowych zewnętrznych,
  • endometriozę poza narządami płciowymi (np. jelita, moczowody).

Pod względem cech morfologicznych opisywane są typy: śluzówkowy, otrzewnowy i gruczolakowaty. Diagnostycznie istotnym parametrem jest głębokość naciekania ognisk. Powierzchowna obejmuje zmiany do 1 mm, umiarkowana 2-5 mm, a głęboka >5 mm.

Powiązane produkty

Endometrioza – objawy

Często obraz kliniczny w początkowej fazie schorzenia jest niespecyficzny lub bezobjawowy, co prowadzi do trudności diagnostycznych oraz opóźnienia rozpoznania. Występowanie triady charakterystycznych objawów naprowadza na tę jednostkę chorobową:

  • cykliczny ból podbrzusza, pojawiający się przed menstruacją i jej towarzyszący (dysmenorrhea) – bolesne miesiączki,
  • zaburzenia miesiączkowania pod postacią obfitych krwawień miesiączkowych,
  • krwawienia międzymiesiączkowe.

Należy podkreślić, iż objawy ściśle zależą od lokalizacji endometriozy. Gdy złuszczające się endometrium w miejscu implantacji ogniska nie prowadzi do ujścia zewnętrznego, krew gromadzi się, tworząc tzw. torbiele czekoladowe, drażniąc otrzewną, co powoduje ból podczas stosunków płciowych (dyspareunia), mikcji (dyzuria) oraz defekacji (dyschezja). Wraz z biegiem czasu nasila się stan zapalny, pojawiają się zrosty oraz naciekanie nerwów i narządów.

Endometrioza – przyczyny

Od wielu lat grono badaczy próbuje podać jedną, zgodną przyczynę endometriozy. Niestety jednoznaczne wytłumaczenie procesu powstawania zmian endometriotycznych nie jest łatwe. Sformułowane zostały cztery teorie. Pierwsza z nich, nazwana hipotezą transplantacji, zakłada wsteczne miesiączkowanie – złuszczone endometrium trafia wstecznie do jamy brzusznej i podlega cyklicznym zmianom. Opisano zjawisko metaplazji pojedynczych komórek z jamy brzusznej w czynnościowo podobne do endometrium miejsca. Inni badacze przypisują czynniki zakaźne jako powód przekształcania się komórek drogą indukcji. Ostatnią teorią jest hipoteza efektu immunologicznego.

Dodatkowo wyszczególnione zostały stany predysponujące do wystąpienia endometriozy:

  • krótki cykl miesiączkowy,
  • wczesna menarche (pierwsza miesiączka),
  • wady wrodzone macicy lub pochwy, które utrudniają fizjologiczny odpływ krwi, np. zarośnięcie błony dziewiczej, zwężenie kanału szyjki macicy,
  • hiperestrogenizm,
  • wyłyżeczkowanie jamy macicy,
  • cięcia cesarskie – predysponują do zmian w bliźnie po cięciu,
  • operacje jamy brzusznej laparoskopowo oraz metodą otwartą,
  • poronienia,
  • liczne ciąże,
  • stosowanie wkładki wewnątrzmacicznej,
  • wrodzone zaburzenia odporności i inne stany immunosupresji,
  • choroby autoimmunologiczne.

Endometrioza – diagnostyka etapowa. Laparoskopia w diagnozowaniu endometriozy

Ostateczne rozpoznanie endometriozy stawia patomorfolog po ocenie histopatologicznej materiału pobranego metodą biopsji podczas laparoskopii.

Do wizyty u specjalisty skłaniają pacjentki najczęściej: bolesność uciskowa oraz po współżyciu, a także bolesne, przedłużające się miesiączki. Badanie ginekologiczne najczęściej nie wykazuje nieprawidłowości. W USG może być uwidocznione tyłozgięcie macicy z ograniczoną ruchomością, powiększone jajniki, guzki wzdłuż więzadeł krzyżowo-macicznych i w innych strukturach miednicy mniejszej.

Złotym standardem w diagnostyce endometriozy jest laparoskopia poprzedzona badaniami obrazowymi.

USG dopochwowe (transwaginalne) jest pomocne w diagnostyce torbieli endometrialnej jajnika i zmian w miednicy mniejszej. Z rezonansu magnetycznego miednicy (MRI) korzysta się w ocenie endometriozy wewnętrznej i naciekającej, a z USG przezodbytniczego (TRUS) – zmian w jelicie grubym.

W diagnostyce różnicowej badania laboratoryjne nie mają ogromnej wartości. Marker CA125 jest pomocny w diagnostyce i monitorowaniu nawrotów, jednak ze względu na małą swoistość jego rutynowe oznaczenie nie jest zalecane.

Endometrioza – leczenie

Leczenie endometriozy można podzielić na metody farmakologiczne, chirurgiczne oraz terapię skojarzoną, a decyzja o wyborze konkretnej jest zależna od wielu czynników, takich jak wiek pacjentki, nasilenie dolegliwości czy lokalizacja ognisk endometrialnych. Warto także zwrócić uwagę na dietę przy endometriozie, która wbrew pozorom może mieć duże znaczenie w rozwoju choroby.

Endometrioza – leczenie farmakologiczne

Leczenie przyczynowe, jak dotąd, nie jest możliwe, a postępowanie terapeutyczne opiera się na zwalczaniu bólu i leczeniu powikłań oraz poprawianiu płodności.

Celem kuracji jest ograniczenie rozprzestrzeniania się ognisk endometrialnych i umożliwienie zajścia pacjentki w ciążę, jeśli tego oczekuje. Wskazaniem do leczenia są utrzymujące się lub nawracające dolegliwości pomimo leczenia chirurgicznego. Farmakoterapia jest ograniczona ze względu na ocenę korzyści w stosunku do działań ubocznych. Stosowana jest terapia estrogenowo-progestagenowa, progestageny, analogi gonadoliberyny, selektywne modulatory receptorów progesteronu, NLPZ oraz rzadko – inhibitory aromatazy.

Leczenie operacyjne

Wskazaniem do interwencji chirurgicznej jest obecność torbieli endometrialnej jajnika o średnicy ≥3 cm, niepłodność, głęboko naciekająca endometrioza, zespół bólowy miednicy mniejszej oraz brak poprawy klinicznej po leczeniu hormonalnym lub przeciwwskazania do farmakoterapii. Zakres zabiegu zależy od planów macierzyńskich pacjentki. Podczas leczenia zachowawczego (oszczędzającego, dającego możliwość zajścia w ciążę) wycinane lub koagulowane jest ognisko, torbiel lub uwolnione zostają zrosty. Gdy pacjentka wyrazi zgodę na leczenie radykalne, usuwana jest macica z przydatkami, co bezpowrotnie uniemożliwia rozród.

Endometrioza a ciąża

Endometrioza może wpływać na płodność – u wielu kobiet bezskutecznie starających się o dziecko diagnozuje się ogniska endometrialne. Niepłodność w tych przypadkach może być spowodowana przez: obniżenie jakości komórki jajowej, zaburzenia hormonalne, problemy z zagnieżdżeniem się komórki jajowej w macicy, a także zrosty i torbiele. Mimo trudności zajście w ciążę i jej utrzymanie jest możliwe, wymaga jednak dokładnej diagnostyki (najlepiej w specjalistycznym ośrodku zajmującym się leczeniem par niepłodnych) oraz wdrożenia indywidualnie dobranej terapii.

  1. G. Bręborowicz (red.), Położnictwo i ginekologia, PZWL, Warszawa 2015.
  2. A. Brodowska (red.), Ginekologia od teorii do praktyki, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Szczecin 2014.
  3. Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i metod leczenia endometriozy, „Ginekologia Polska” 2012, nr 11.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wirus hMPV – jakie są objawy zakażenia? Kto jest szczególnie narażony? Jak leczyć?

    Zimowe miesiące to okres wzmożonego ryzyka chorób układu oddechowego, który często nazywany jest sezonem wysokim. Ostatnio coraz częściej mówi się o wirusie hMPV, szczególnie w Chinach. Od kilkunastu godzin temat ten zyskuje na znaczeniu również w Europie – pierwsze przypadki infekcji wirusem wykryto w Portugalii.

  • Mykoplazma u dzieci i dorosłych – przyczyny, objawy, leczenie

    Mykoplazma to popularne określenie zakażenia wywołanego przez bakterię Mycoplasma pneumoniae, które dotyka głównie dzieci i młodzieży. Jego objawy dotyczą najczęściej górnych dróg oddechowych, ale infekcja może też mieć postać zapalenia płuc (mykoplazmatyczne zapalenie płuc).

  • Gradówka – co to jest i jak wygląda? Przyczyny, objawy, leczenie

    Gradówka jest jednym z najczęściej występujących schorzeń okulistycznych i dotyka osoby w różnym wieku. Jakie są przyczyny i objawy gradówki? Jakie mogą być konsekwencje dla zdrowia, jeśli nie jest odpowiednio leczona?

  • Grypa typu B – objawy, leczenie, możliwe powikłania

    Grypa typu B to sezonowa infekcja wirusowa, która często atakuje w miesiącach jesienno-zimowych. Charakteryzuje się nagłym początkiem, wysoką gorączką, bólem mięśni i osłabieniem, które mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie. Chociaż większość przypadków przebiega łagodnie, nieleczona grypa typu B może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak zapalenie płuc czy zaostrzenie chorób przewlekłych. Dowiedz się, jak rozpoznać objawy, skutecznie leczyć infekcję i minimalizować ryzyko komplikacji.

  • Ptasia grypa – przyczyny, objawy u ludzi, leczenie

    Ptasia grypa to zakaźna choroba wirusowa wywoływana przez różne szczepy wirusa grypy typu A, które naturalnie występują w populacjach ptaków. Wirusy te mogą przenosić się między ptakami, a w określonych przypadkach mogą zakażać także inne gatunki, w tym ludzi.

  • Grypa w ciąży – zagrożenia, objawy, leczenie i profilaktyka

    Grypa oraz inne infekcje wirusowe często wywołują niepokój u kobiet będących w ciąży. Zakażenie wirusem grypy u osób dorosłych przebiega zwykle dosyć łagodnie, jednakże w przypadku kobiet ciężarnych choroba może mieć cięższy przebieg oraz negatywnie wpływać na dziecko. Z tego względu w rekomendacjach lekarzy ginekologów kładzie się nacisk przede wszystkim na profilaktykę i ochronę przyszłych mam przed zakażeniem grypą, aby uniknąć poważnych powikłań.

  • Pluskwa domowa – jak wyleczyć jej ugryzienie? Jak zwalczać?

    Pluskwa domowa to niewielki owad pasożytniczy, który żywi się krwią ssaków, w tym przede wszystkim ludzi. Ze względu na swój tryb życia i sposób odżywiania, owady te zyskały miano jednych z najbardziej uciążliwych pasożytów w środowisku domowym. Pozbycie się pluskiew jest niezwykle trudne, ponieważ owady te potrafią przetrwać w trudnych warunkach i mają zdolność do ukrywania się w najmniejszych szczelinach. Często problem pluskiew zostaje wykryty dopiero po pojawieniu się ugryzień, które mogą być źródłem silnego świądu oraz innych reakcji skórnych.

  • Grypa typu A – objawy, przebieg, leczenie, powikłania

    Grypa typu A to jedna z najczęściej występujących odmian wirusa grypy, która charakteryzuje się dużą zdolnością do mutacji i rozprzestrzeniania się w populacji. Jest to choroba sezonowa, która co roku dotyka miliony ludzi na całym świecie, niejednokrotnie wywołując epidemie lub pandemie. Objawy grypy typu A często pojawiają się nagle i mogą mieć poważne konsekwencje dla zdrowia, zwłaszcza u osób starszych, dzieci oraz osób z obniżoną odpornością. W artykule przedstawiamy charakterystyczne objawy grypy typu A, jej przebieg, metody leczenia oraz możliwe powikłania, które mogą wystąpić w wyniku niewłaściwego lub opóźnionego leczenia. Dowiesz się także, jak zapobiegać tej chorobie i dlaczego szczepienia odgrywają kluczową rolę w ochronie przed wirusem.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.