Czy można zdiagnozować endometriozę na podstawie badań krwi?

Endometrioza pozostaje jednym z najczęstszych późnych rozpoznań w ginekologii mimo rosnącej świadomości pacjentek i postępu w diagnostyce obrazowej. Trudności diagnostyczne wynikają z niespecyficznych objawów oraz braku nieinwazyjnych testów potwierdzających chorobę. Czy diagnostyka endometriozy jest możliwa dzięki analizie próbki krwi?

1. Czym jest endometrioza? Przyczyny i objawy
2. Jak właściwie zdiagnozować endometriozę?
3. Diagnostyka endometriozy z próbki krwi – czy to możliwe?
4. Diagnostyka endometriozy z krwi – podsumowanie

Czym jest endometrioza? Przyczyny i objawy

Endometrioza to przewlekła choroba, w której tkanka podobna do błony śluzowej macicy (endometrium) rośnie poza jej jamą – m.in. na jajnikach, jajowodach czy otrzewnej. Schorzenie dotyka około 10% kobiet w wieku rozrodczym. Przyczyny endometriozy nie są do końca poznane, ale podejrzewa się wpływ czynników genetycznych, immunologicznych i hormonalnych.

Objawy są zróżnicowane, ale najczęstsze z nich to:

• silne bóle menstruacyjne,
• ból podczas stosunku,
• problemy z płodnością,
• przewlekły ból miednicy,
• zaburzenia cyklu i objawy gastryczne.

Jak właściwie zdiagnozować endometriozę?

Rozpoznanie endometriozy zwykle zaczyna się od dokładnego wywiadu lekarskiego – specjalista pyta o cykl menstruacyjny, nasilenie bólu, trudności z zajściem w ciążę oraz objawy ze strony układu pokarmowego. Kolejnym krokiem jest badanie ginekologiczne, które może ujawnić bolesność, guzy lub zgrubienia w okolicach przydatków.
W diagnostyce stosuje się także badania obrazowe:

• USG przezpochwowe (transwaginalne), szczególnie w formie sonowaginografii, pozwala ocenić jajniki i wykryć torbiele endometrialne;
• rezonans magnetyczny (MRI) jest przydatny przy podejrzeniu głębokiej endometriozy, zwłaszcza w obrębie jelit i pęcherza.

W niektórych przypadkach – gdy wyniki badań nie są jednoznaczne lub gdy objawy są bardzo nasilone – lekarz może zlecić laparoskopię. To małoinwazyjny zabieg chirurgiczny (polegający na wprowadzeniu przez niewielkie nacięcie cienkiego narzędzia z kamerą), który pozwala bezpośrednio obejrzeć zmiany endometrialne i pobrać ich fragmenty do badania histopatologicznego.

Diagnostyka endometriozy z próbki krwi – czy to możliwe?

Mimo postępu medycyny postawienie właściwej diagnozy często trwa latami. Pojawia się pytanie: czy można wykryć endometriozę za pomocą badania krwi?

– Absolutnie nie – mówi lekarz Olaf Bąk. – Środowisko lekarskie (w tym najważniejsze towarzystwa naukowe w Polsce) jest w tej kwestii zgodne. Markery z krwi, takie jak chociażby popularny CA-125, są po prostu zbyt mylące. Ich poziom może rosnąć z wielu powodów, nie tylko przy endometriozie, a u wielu chorych kobiet pozostają one w normie.

Marker CA-125 (obecny m.in. w krwi, moczu, ślinie) to antygen, którego poziom może być podwyższony m.in. w raku jajnika. Jego czułość i swoistość w diagnostyce endometriozy są niskie, zwłaszcza w łagodnych postaciach choroby.

Inne potencjalne markery, nad którymi prowadzone są badania, to m.in.:

• interleukiny i czynniki zapalne (np. IL-6, TNF-α),
• miRNA (mikroRNA),
• białka związane z angiogenezą (procesem tworzenia nowych naczyń krwionośnych).

Żaden z nich nie został jak dotąd zatwierdzony jako wiarygodny i rutynowo stosowany test diagnostyczny. Wiele z tych obiecujących badań jest wciąż w fazie eksperymentalnej i nie są szeroko dostępne w standardowej praktyce klinicznej.

– Prawdziwa, rzetelna diagnostyka endometriozy wymaga wnikliwej rozmowy z pacjentką, dokładnego badania przedmiotowego i – co kluczowe – badań obrazowych (tj. USG czy rezonans magnetyczny) – dodaje Olaf Bąk.

Diagnostyka endometriozy z krwi – podsumowanie

Trwają intensywne badania nad biomarkerami endometriozy – substancjami, które można wykryć we krwi i które mogłyby sugerować obecność choroby. Celem badań jest stworzenie nieinwazyjnego testu diagnostycznego, który mógłby przyspieszyć rozpoznanie, jednak obecnie nie istnieje żaden pojedynczy, swoisty marker krwi pozwalający na pewne zdiagnozowanie endometriozy.

Biomarkery takie jak CA-125 mogą być pomocne w monitorowaniu postępów choroby, ale nie są to czynniki diagnostyczne. Obecnie jedyna wiarygodna diagnoza endometriozy opiera się głównie na diagnostyce skojarzonej – wywiadzie lekarskim, obrazowaniu i laparoskopii.