Jakie są najnowsze terapie w leczeniu raka jajnika?

Światowy Dzień Świadomości Raka Jajnika

Światowy Dzień Świadomości Raka Jajnika (ang. World Ovarian Cancer Day, WOCD) obchodzony jest 8. maja. W ramach obchodów organizowane są publiczne wydarzenia mające na celu rozpowszechnianie świadomości na temat zagrożeń, objawów i badań przesiewowych w kierunku raka jajnika (symbolem akcji jest turkusowa wstążeczka).

Pierwsze wydarzenie, którego celem była edukacja społeczeństwa na temat tej śmiertelnej choroby, odbyło się w 2013 r. Inicjatywa powstała jednak dużo wcześniej – w 2009 r., kiedy lekarze spotkali się na międzynarodowej konferencji, podczas której wymieniali się doświadczeniami zdobytymi podczas pracy z pacjentkami z rakiem jajnika.

Rak jajnika – czym się charakteryzuje?

Każdego roku u ok. 250 000 kobiet na całym świecie diagnozuje się raka jajnika, a 140 000 umiera z jego powodu. Wysoką śmiertelność z powodu raka jajnika w dużej mierze przypisuje się temu, że choroba jest często diagnozowana, gdy jest już zaawansowana, co utrudnia skuteczne leczenie.

Jakie są czynniki podwyższonego ryzyka wystąpienia raka jajnika?

• wiek – choroba najczęściej dotyczy kobiet w od 50. do 60. roku życia, chociaż może pojawić się w każdym wieku,
• mutacje genetyczne – niektóre przypadki nowotworu są spowodowane mutacjami genów BRCA1 i BRCA2,
• przypadki choroby w rodzinie,
• długotrwale trwająca estrogenowa terapia zastępcza,
• wczesny wiek wystąpienia pierwszej menstruacji,
• późny wiek wystąpienia menopauzy.

Jakie objawy mogą być związane z rakiem jajnika?

• wzdęcia,
• obrzęk brzucha,
• szybkie uczucie sytości podczas jedzenia,
• utrata masy ciała,
• dyskomfort i ból w okolicy miednicy,
• zmiany w funkcjonowaniu jelit, np. zaparcia,
• częsta potrzeba oddawania moczu.

Terapia z zastosowaniem inhibitorów PARP

Obecnie standardem postępowania w przypadku pacjentek z zaawansowanym rakiem jajnika jest zabieg operacyjny oraz chemioterapia, po której czasami następuje dodatkowe leczenie, mające na celu zapobieganie nawrotom choroby. Inhibitor PARP to nowa terapia podtrzymująca, która została zarejestrowana w Europie w 2020 r. Daje ona szansę na lepsze rokowania, znalazła się w międzynarodowych wytycznych leczenia nowotworów jajnika. Jest rekomendowana przez Europejskie i Amerykańskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej.

Inhibitory PARP należą do inhibitorów polimerazy poli(ADP-rybozy), których zadaniem jest pomoc w naprawie uszkodzeń DNA. Zastosowanie tej metody leczenia skutecznie spowalnia wzrost nowotworu i wydłuża czas życia bez progresji choroby. Początkowo jej wykorzystanie było możliwe wyłącznie w 15-24% przypadków zaawansowanego stadium raka jajnika – u kobiet z mutacją genu BRCA, które dobrze zareagowały na chemioterapię pochodnymi platyny.

Z czasem inhibitory PARP (olaparib, niraparib, bevacizumab) przeszły badania kliniczne i zarejestrowano je również dla pacjentek ze zdiagnozowanym rakiem jajnika, które nie mają mutacji BRCA.

Mechanizm działania inhibitorów PARP

Ponadto blokada funkcji białek PARP wywołuje powielenie uszkodzeń DNA na obie nici, które nie mogą już zostać naprawione, jeśli komórka nowotworowa posiada zmutowany gen BRCA i ulega apoptozie (destrukcji). Nowotwory pozbawione zdolności do naprawy DNA nazywane są z guzami z niedoborem rekombinacji homologicznej lub HRD (ang. homologous recombination deficient).

Polskie realia walki z rakiem jajnika

W Polsce refundacja terapii dostępna jest jedynie dla pacjentek, u których stwierdza się nawrót choroby i dotyczy ok. 150 kobiet rocznie. Od września 2016 r. pomoc w takich przypadkach jest udzielana w ramach projektu „Leczenie podtrzymujące olaparybem chorych na nawrotowego platynowrażliwego zaawansowanego raka jajnika, raka jajowodu lub pierwotnego raka otrzewnej”.

Leczenie z zastosowaniem inhibitora PARP nie jest wdrażane u kobiet, które nie mają określonej mutacji genetycznej lub kiedy nie jest ona potwierdzona badaniami genetycznymi. Problemem jest fakt, że wiele pacjentek nie dysponuje wynikami wymaganego testu. Dane wskazują, że 70% Polek z diagnozą raka jajnika nie ma wykonanych badań w tym kierunku.