Dyspareunia – czym jest? Przyczyny, objawy i leczenie

Dyspareunia jest szczególnym rodzajem wulwodynii prowokowanej, w której uczucie dyskomfortu i dolegliwości bólowe są związane  ze współżyciem płciowym – mogą pojawiać się nie tylko podczas jego trwania, ale również przed i po nim. Diagnostyka i leczenie dyspareunii jest zadaniem interdyscyplinarnym. Pamiętajmy, że dyspareunia może prowadzić się rozwinięcia się lęku. Jest związane z strachem przed bólem, który jest wywołany penetracji i prowadzić do unikania kontaktów seksualnych.n

Dyspareunia – przyczyny

Etiologia dyspareunii łączy przyczyny anatomiczne, zapalne, infekcyjne, nowotworowe, urazowe, hormonalne i psychologiczne. Podłoże anatomiczne może wiązać się z problematyką dysfunkcji mięśni miednicy, tyłozgięciem macicy czy wypadaniem narządu rodnego. Pamiętajmy również, że dolegliwości bólowe może nasilać problem niewystarczającego nawilżenia pochwy – u kobiet w wieku rozrodczym często powiązany z przyjmowaną antykoncepcją, natomiast u kobiet w wieku menopauzalnym – zmniejszone poziomy estrogenu prowadzą do ścieńczenia warstwy śluzówki wewnątrz pochwy.

Również schorzenia dermatologiczne takie jak liszaj płaski, liszaj twardzinowy czy łuszczyca mogą prowadzić do stanów zapalnych w obrębie warstwy śluzowej pochwy i zwiększać dolegliwości bólowe. Innymi przyczynami dolegliwości mogą być również stany infekcyjne cewki moczowej, pochwy czy stany zapalne w obrębie miednicy mniejszej na skutek zakażenia rzeżączką, chlamydią, Candidą, rzęsistkiem pochwowym czy infekcje bakteryjne.

Problem dyspareunii dotyczy również kobiet po porodzie. Dotyczy to pacjentek zarówno po porodzie siłami natury, zwłaszcza tym zabiegowym (za pomocą kleszczy położniczych lub próżniociągu), ale także po cięciu cesarskim. Dolegliwości częściej zgłaszane są u tych kobiet, u których konieczne było szycie krocza. Wówczas nieprawidłowe odtworzenie anatomii organów lub tworząca się blizna mogą być przyczynami zgłaszanych dolegliwości. W takiej sytuacji konieczne może być np. uruchomienie blizny we współpracy z fizjoterapeutą.

Dyspareunia – diagnostyka

Pierwszym etapem w diagnostyce dyspareunii jest dokładne zebranie wywiadu z pacjentką. Rozmowa obejmuje również cechy zgłaszanych dolegliwości – ich czas trwania, natężenie bólu, dokładna lokalizacja (można stworzyć specjalną mapę bólu), czynniki nasilające i zmniejszające dolegliwości i towarzyszące czynniki psychologiczne.

Kolejnym krokiem jest badanie ginekologiczne. Powinno rozpocząć się od wizualnej oceny sromu, okolicy przedsionka pochwy, odbytu i ujścia cewki moczowej. Możliwe obserwowane zmiany mogą obejmować przerost warg sromowych, zmiany skórne, leukoplakię czy rumień. Badanie obejmuje również ocenę we wzierniku, a także badanie dwuręczne w celu poszukiwania wyczuwalnych zmian na przydatkach czy patologicznych mas w obrębie macicy. W wykrywaniu powyższych zmian nieocenione jest również badanie ultrasonograficzne.

Dyspareunia – leczenie

Zalecanym podejściem w diagnostyce i leczeniu dyspareunii jest postępowanie multidyscyplinarne, które łączy doświadczenie diagnostyczne ginekologa, fizjoterapeuty i psychologa. Zazwyczaj rozpoczynamy od jak najmniej inwazyjnych metod, co więcej, rzadko kiedy konieczna jest interwencja chirurgiczna. Ważne również aby edukować pacjentkę na temat ewentualnych czynników mogących zaostrzać dyspareunię.

Leczenie jest również zależne od przyczyny zgłaszanych dolegliwości. Wśród możliwych metod leczenia wyróżniamy m.in. trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, doustne niesteroidowe leki przeciwzapalne, hormonalną terapię zastępczą (HTZ), dopochwowa terapia estrogenami, podawanie iniekcji z botoksu, stosowanie 5% środków zawierających lidokainę, terapię behawioralna i inne. W przypadku czynników infekcyjnych podawane jest leczenie przyczynowe – m.in. antybiotyki czy leki przeciwgrzybicze.

Leczenie chirurgiczne jest stosowane rzadko i wyłącznie po wyczerpaniu metod leczenia zachowawczego. Może być wskazane np. w przypadku stwierdzonych ognisk endometriozy lub w przypadku wypadania narządu rodnego.