Wulwodynia (ból miejsc intymnych). Przyczyny, objawy, leczenie

Wulwodynia jest przewlekłym bólem sromu bez rozpoznanej przyczyny. Boleć może jeden lub wiele obszarów sromu. Ból jest różny – u niektórych przypomina pieczenie, innym pacjentkom może wydawać się np. kłujący. Stopień nasilenia bólu, jego dokładna lokalizacja czy częstotliwość mogą być różne u różnych kobiet. Wulwodynia jest trudna do rozpoznania i leczenia ze względu na podobieństwo objawów do innych schorzeń oraz na brak wysokiej jakości badań naukowych dotyczących metod leczenia. Diagnoza jest stawiana poprzez wykluczenie innych przyczyn, takich jak nawracające infekcje, liszaj, nowotwory, neuralgie i inne.

1. Czym jest wulwodynia?
2. Jakie są przyczyny wulwodynii
3. Objawy wulwodynii
4. Diagnostyka wulwodynii
5. Leczenie wulwodynii
6. Wulwodynia – fizjoterapia

Czym jest wulwodynia?

Wulwodynia to ból sromu trwający co najmniej 3 miesiące, który nie jest wynikiem innego schorzenia. Może pojawiać się po uprzedniej prowokacji przedsionka pochwy np. obcisłą bielizną. Mamy wtedy do czynienia z westybulodynią prowokowaną. Problem ten dotyczy 12% kobiet, najczęściej w okresie okołomenopauzalnym.

W przypadku braku konkretnego czynnika, który prowadzi do dolegliwości bólowych okolic intymnych, mówimy o uogólnionej wulwodynii nieprowokowanej. Dolegliwości tego typu zgłasza 7% populacji kobiet. Są to najczęściej kobiety po 30 roku życia.

Jakie są przyczyny wulwodynii

1. Zaburzenia równowagi hormonalnej
   Zmiany hormonalne wynikające m.in. z przyjmowanych leków, karmienia piersią czy też menopauzy wpływają na zmniejszone libido i suchość pochwy. Efektem jest tkliwość sromu, która uniemożliwia m.in. odbycie satysfakcjonującego stosunku seksualnego.
2. Zbyt duże napięcie mięśni dna miednicy (mięśnie Kegla)
   Mięśnie o zbyt wysokim tonusie stają się tkliwe i bolesne. Na zbyt duże napięcie mogą wpływać: przebyta trauma, wysoki poziom stresu, brak aktywności fizycznej, silny lęk oraz zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego.
3. Zwiększona ilość nocyceptorów w błonie śluzowej przedsionka pochwy
   Nocyceptory są receptorami bólowymi. Mają za zadanie ostrzegać mózg przed uszkodzeniem tkanki. Przy zwiększonej ilości tych receptorów występuje reakcja obronna w postaci bólu na bodziec zupełnie niegroźny, np. dotyk bielizny lub siedzenie na siodełku rowerowym.
4. Czynniki genetyczne, nawracające infekcje intymne, urazy i alergie.

Objawy wulwodynii

Westybulodynia prowokowana objawia się bólem okolicy przedsionka pochwy spowodowanym dotykiem. Sytuacje, w których pojawiają się dolegliwości, to najczęściej badanie ginekologiczne, stosunek płciowy, aktywność fizyczna i aplikacja tamponu czy też kubeczka menstruacyjnego. Czasem ból może być spowodowany nawet dotykiem bielizny, czynnościami higienicznymi, chodzeniem i siedzeniem. Przy dużym nasileniu objawów kobieta może całkowicie nie być w stanie uczestniczyć w wymienionych aktywnościach, może mieć też znaczny problem z zakładaniem bielizny.

Westybulodynia może powodować zmiany w odczuwaniu bólu przez układ nerwowy. Skutkiem tego jest większa wrażliwość na ból w innych obszarach ciała. Dodatkowo często towarzyszą jej objawy zespołu jelita drażliwego, ból okolicy pęcherza oraz częste oddawanie moczu.

Objawy wulwodynii nieprowokowanej pojawiają się bez wystąpienia konkretnego czynnika drażniącego. Pacjentka odczuwa stały ból sromu opisywany jako pieczenie, swędzenie, palenie, drętwienie lub kłucie. Bodźce generujące ból w westybulodynii prowokowanej mogą również zaostrzać dolegliwości w wulwodynii nieprowokowanej.

Diagnostyka wulwodynii

Wulwodynię rozpoznaje się poprzez wykluczenie wszystkich innych przyczyn powodujących ból sromu. Dodatkowo powinny występować następujące objawy:

• intensywny ból przedsionka pochwy spowodowany dotykiem,
• znaczna wrażliwość podczas wykonywania Q-tip test (test polegający na dotknięciu wacikiem przedsionka pochwy),
• zaczerwienienie przedsionka niewynikające ze zmian chorobowych.

Leczenie wulwodynii

Ze względu na trudności w ustaleniu przyczyny pojawienia się wulwodynii, a tym samym znaczne opóźnienie w postawieniu trafnej diagnozy, leczenie nie należy do prostych. Powinno być ono wprowadzone jak najszybciej ze względu na niekorzystny wpływ objawów na funkcjonowanie kobiety na płaszczyźnie społecznej, seksualnej oraz emocjonalnej. Obniżona jakość życia z tą dysfunkcją krocza, ciągły ból oraz dyskomfort powodują także przewlekły stres, dlatego warto poznać dostępne metody leczenia wulwodynii.

Plan terapeutyczny dobierany jest indywidualnie z wielu możliwych interwencji terapeutycznych. W najnowszych zaleceniach dotyczących leczenia zachowawczego wspomina się o środkach pielęgnacji oraz ochrony sromu, leczeniu farmakologicznym miejscowym, doustnym lub w formie iniekcji, medycynie komplementarnej oraz fizjoterapii uroginekologicznej. Jedną z możliwości leczenia jest wykonanie zabiegu operacyjnego – westybulektomii.

W leczeniu wulwodynii mogą być stosowane także leki przeciwdepresyjne, ponieważ walka z przewlekłym bólem neuropatycznym wpływa niewątpliwie na psychikę pacjenta, a dodatkowo mniejsze dawki działają analgetycznie (przeciwbólowo).

Ważne jest, aby przedstawić pacjentce wszystkie możliwości leczenia oraz zaznaczyć, że najlepsze efekty osiągnie dzięki terapii kompleksowej. Zespół multidyscyplinarny – składający się z lekarza specjalisty, fizjoterapeuty uroginekologicznego i seksuologa lub psychoterapeuty – może w sposób holistyczny zająć się problemem pacjentki.

Do jakiego lekarza z wulwodynia?

Z objawami wulwodynii najlepiej udać się do lekarza ginekologa, który na podstawie przeprowadzonego wywiadu oraz analizy wyników badań postawi rozpoznanie i zaproponuje odpowiednie leczenie.

Czy wulwodynię można wyleczyć?

W zależności od przyczyny wulwodynię można wyleczyć całkowicie bądź tylko kontrolować objawy, aby ułatwić normalne funkcjonowanie. Jeżeli ból jest spowodowany nadmiernym napięciem mięśni dna miednicy, po wdrożeniu fizjoterapii uroginekologicznej i psychoterapii pacjentka często odzyskuje możliwość satysfakcjonującego współżycia oraz odbycia niebolesnego badania ginekologicznego. W przypadku gdy ból wynika z uwarunkowań genetycznych, wyleczenie wulwodynii może okazać się niemożliwe i wtedy celem prowadzonej terapii będzie nie tyle wyleczenie, co kontrolowanie objawów pacjentki.

Wulwodynia – fizjoterapia

Metody fizjoterapeutyczne w leczeniu wulwodynii różnią się w zależności od potrzeb pacjentki. Fizjoterapeuta na podstawie wywiadu i badania dobiera leczenie bólu odpowiednie dla danej osoby. Z metod fizjoterapeutycznych wyróżnia się terapię manualną skupiającą się zarówno na obszarze dna miednicy, jak i na okolicznych tkankach, trening mięśni dna miednicy, metody relaksacji, tj. ćwiczenia oddechowe i treningi autogenne, elektrostymulację mięśni dna miednicy oraz ćwiczenia rozluźniające i rozciągające napięte struktury. Dodatkowo w terapii można zastosować dilatory. Pacjentkę można też przeszkolić w zakresie autoterapii oraz zalecić wykonywanie ćwiczeń domowych.

Czy fizjoterapia bólu przewlekłego w wulwodynii jest ważna?

Fizjoterapia w wulwodynii stanowi nieodłączny element kompleksowej terapii. Pacjentka dzięki wizytom u fizjoterapeuty uroginekologicznego nabywa większej świadomości ciała, umiejętności radzenia sobie z bólem oraz poczucia sprawczości w całym procesie terapeutycznym.