Liszaj twardzinowy – co to jest, przyczyny, objawy

Liszaj twardzinowy to przewlekła, zapalno-dystroficzna dermatoza charakteryzująca się powstawaniem porcelanowobiałych grudek zlewających się w większe ogniska lokalizujące się w szczególności w okolicach narządów płciowych. Czy liszaj twardzinowy jest niebezpieczny? Jak wygląda i jak go leczyć ?

Co to jest liszaj twardzinowy?

Liszaj twardzinowy to przewlekła dermatoza zapalna, w wyniku której dochodzi do powstawania ognisk twardzinowo-zanikowych w szczególności w okolicach narządów płciowych. Liszaj twardzinowy u mężczyzn występuje znacznie rzadziej niż u kobiet.

To schorzenie może pojawić się w każdym wieku, jednak wyróżniamy dwa szczyty zachorowań: w wieku przedpokwitaniowym (przed okresem dojrzewania) oraz okołomenopauzalnym (między 5. a 6. dekadą życia).

Liszaj twardzinowy – przyczyny

Etiologia tej choroby nie została nadal do końca poznana. W populacji męskiej dotyczy ona zazwyczaj nieobrzezanych mężczyzn, którzy bardziej narażeni są na rozwój przewlekłego stanu zapalnego w wyniku długotrwałej ekspozycji na mocz i wilgoć. W przypadku mężczyzn obrzezanych ta jednostka chorobowa również się pojawia, ale znacznie rzadziej. Główną rolę w patogenezie liszaja twardzinowego w tej grupie pacjentów przypisuje się czynnikom spustowym (trigger factors), takim jak uraz, piercing, zabiegi urologiczne czy nieprawidłowości anatomiczne.

W populacji kobiecej czynniki zewnętrzne pełnią mniejszą rolę, a za główne przyczyny choroby uważa się tło autoimmunologiczne oraz predyspozycje genetyczne. U około 75% kobiet z liszajem twardzinowym we krwi oznaczono przeciwciała skierowane przeciwko białku macierzy zewnątrzkomórkowej typu I (ECM-1), co dodatkowo może potwierdzać autoimmunologiczne tło choroby.

Liszaj twardzinowy – czy jest zaraźliwy?

Pacjenci często zadają sobie pytanie, czy można zarazić się liszajem twardzinowym. Odnosząc się do informacji zawartych powyżej dotyczących patogenezy tego schorzenia, z łatwością można udzielić przeczącej odpowiedzi, gdyż główną rolę w powstawaniu zmian skórnych pełnią czynniki genetyczne, środowiskowe oraz autoimmunologiczne.

Liszaj twardzinowy – objawy

Podstawowym wykwitem skórnym w liszaju twardzinowym są porcelanowobiałe grudki zlewające się w większe ogniska z towarzyszącą hiperkeratozą (nadmiernym rogowaceniem naskórka) mieszkową. Ogniska liszaja na pierwszy rzut oka mogą przypominać ogniska twardzinowe. Zmiany głównie zajmują skórę i błony śluzowe narządów płciowych, jednak mogą lokalizować się również na karku czy plecach. W przebiegu choroby na podłożu pierwotnych wykwitów dochodzi do powstawania zmian atroficznych (zanikowych).

Liszaj twardzinowy żołędzi lub napletka to najczęstsze postacie choroby wśród mężczyzn. U kobiet zaś najczęściej zajęty jest srom, krocze oraz okolica okołoodbytnicza. Warto wspomnieć o tym, że liszaj twardzinowy napletka to najczęstsza przyczyna nabytej stulejki u młodych mężczyzn. Do innych charakterystycznych objawów tej choroby możemy zaliczyć: świąd (rzadki u mężczyzn) oraz ból zajętych okolic, obecność nadżerek lub rozpadlin, zaburzenia urologiczne czy zaburzenia seksualne. Szczególnie często u pacjentów występuje dyspareunia, czyli odczuwanie bólu w czasie stosunków płciowych. W przypadku zdiagnozowania liszaja twardzinowego w okolicy pozapłciowej zawsze powinno wykonać się analizę narządów płciowych.

Do powikłań liszaja twardzinowego możemy zaliczyć:

• u mężczyzn: bliznowacenie, włóknienie wędzidełka, zwężenie ujścia cewki moczowej, zwężenie cewki moczowej, problemy psychoseksualne,
• u kobiet: bliznowacenie, marskość sromu, problemy psychoseksualne.

Liszaj twardzinowy – leczenie

Jak wyleczyć liszaj twardzinowy? Czy liszaj twardzinowy jest uleczalny? Jaka maść na liszaj twardzinowy? To tylko nieliczne z pytań pacjentów dotyczących leczenia tego schorzenia. Niestety liszaj twardzinowy nie jest chorobą całkowicie wyleczalną, a celem leczenia jest poprawa komfortu i jakości życia chorych, łagodzenie i zmniejszenie objawów oraz zapobieganie powstawaniu nieodwracalnych zmian anatomicznych.

W leczeniu liszaja twardzinowego najlepsze efekty przynosi stosowanie miejscowe preparatów z glikokortykosteroidami (najczęściej 0.05% propionianu klobetazolu). Stosowanie miejscowo glikokortykosteroidów wiąże się powikłaniami, takimi jak atrofia skóry czy zwiększona podatność na infekcje grzybicze, dlatego pacjenci w trakcie terapii powinni być pod stałą opieką lekarza specjalisty. Aby częściowo zapobiec powikłaniom w postaci infekcji okolic intymnych, można stosować preparaty złożone zawierające glikokortykosteroidy oraz antybiotyki. Inhibitory kalcyneuryny, takie jak pimekrolimus lub takrolimus czy miejscowe reitnoidy, mogą stanowić alternatywę dla terapii preparatami z glikokortykosteroidami. Miejscowo można stosować również terapię fotodynamiczną oraz laseroterapię.

Kto leczy liszaj twardzinowy?

Ta choroba jest głównie domeną lekarzy dermatologów, z którymi pacjenci z powyżej opisanymi objawami powinni się skonsultować w celu wdrożenia leczenia.

Czy liszaj twardzinowy to rak?

Liszaj twardzinowy nie jest nowotworem, jednak należy pamiętać, że na podłożu powstałych w trakcie choroby dysmorficznych zmian istnieje zwiększone prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu. Z tego powodu pacjenci chorujący na tę chorobę powinni regularnie (co 3–6 miesięcy) zgłaszać się na wizyty kontrolne do lekarza prowadzącego.