Bąblowica – objawy i leczenie zarażenia tasiemcem bąblowcowym

Bąblowica jest chorobą odzwierzęcą, w której dochodzi do zakażenia człowieka tasiemcem bąblowcowym. Jedną z najczęstszych dróg zakażenia jest spożycie niemytych owoców leśnych. Głównymi nosicielami tasiemców są psy, koty i lisy. Objawy choroby są nieswoiste, a ze względu na rzadkość występowania mogą być często mylnie zinterpretowane lub przeoczone. Leczenie różni się w zależności od stadia zaawansowania choroby i narządów zajętych przez larwy tasiemca.

1. Czym jest bąblowica?
2. W jaki sposób można zakazić się bąblowcem?
3. Co się dzieje po połknięciu jaj bąblowca?
4. Objawy bąblowicy u człowieka
5. Rozpoznanie bąblowicy
6. Leczenie bąblowicy
7. W jaki sposób możemy zapobiegać zarażeniu?
8. Podsumowanie

Czym jest bąblowica?

Bąblowica to częsta choroba pasożytnicza zwierząt, natomiast u ludzi wykrywa się ją stosunkowo rzadko. W Polsce rocznie odnotowuje się około 40 zachorowań wśród ludzi. Według Polskiej Akademii Nauk najwięcej zakażonych zwierząt występuje na Podkarpaciu oraz na Warmii i Mazurach. Bąblowica wywołana jest przez zakażenie larwami tasiemców bąblowcowych:

• Echinococcus granulosus – powoduje bąblowicę jednokomorową,
• Echinococcus multilocularis – powoduje bąblowicę wielokomorową.

Nazwa choroby pochodzi od larw tasiemców, które w trakcie rozwoju tworzą torbiele w różnych organach człowieka.

W jaki sposób można zakazić się bąblowcem?

Główną drogą zakażenia w przypadku bąblowca jest przewód pokarmowy. Do organizmu człowieka larwy tasiemca mogą dostać się poprzez bliski kontakt ze zwierzętami, w szczególności lisami, psami i kotami. Jaja mogą znajdować się na ich sierści, pysku czy języku, ale także na przedmiotach skażonych ich odchodami. Przeniesienie jaj tasiemca może również odbyć się za pomocą brudnych rąk bądź przez spożycie skażonej jajami tasiemca żywności lub wody. Najczęstszą przyczyną zakażeń jest zjedzenie nieumytych owoców leśnych skażonych lisim odchodami.

Co się dzieje po połknięciu jaj bąblowca?

Z połkniętych jaj tasiemca w jelicie człowieka wykluwają się pasożyty. Przechodzą przez błonę śluzową jelita i dostają się do wątroby, gdzie większość z nich się zagnieżdża. Około 20–30% pasożytów przedostaje się do krwiobiegu i wraz z prądem krwi dociera do różnych układów.

Bąblowica jednokomorowa

Ten podtyp bąblowicy, wywołany przez zakażenie Echinococcus granulosus, zazwyczaj dotyczy wątroby i płuc. Występuje na całym świecie, a w szczególności na terenach wiejskich. Zasadniczym i ostatecznym żywicielem tego tasiemca jest pies, który zaraża się poprzez spożycie mięsa lub odpadów mięsnych pochodzących od zwierząt będących żywicielami pośrednimi tego pasożyta – świń, owiec, bydła. Zakażenie tym pasożytem prowadzi do powstawania pojedynczych, rzadziej mnogich, torbieli w wątrobie (ponad 60% przypadków), w płucach (około 20% przypadków) oraz sporadycznie w śledzionie, mózgu czy kościach. Organizm, próbując bronić się przed larwą tasiemca, odgradza się od niej i otacza ją łącznotkankową otoczką. Torbiele z larwą wewnątrz rosną powoli i często przez długi czas nie dają żadnych objawów. Zazwyczaj znajdowane są przypadkowo w trakcie kontrolnych badań radiologicznych, np. USG jamy brzusznej.

Bąblowica wielokomorowa

Wywoływana jest przez Echinococcus multilocularis, którego głównym i ostatecznym żywicielem jest lis. W tym przypadku do zakażenia najczęściej dochodzi przez zjedzenie nieumytych owoców leśnych. Narządem docelowym do zagnieżdżenia się tego bąblowca jest wątroba. W przeciwieństwie do bąblowicy jednokomorowej w wątrobie powstają liczne drobne torbiele, a w 50% przypadków zmiana przypomina guz zlokalizowany w jednym płacie wątroby. Czasami bąblowiec wielokomorowy może przekraczać granice wątroby i zajmować okoliczne narządy, np. nerkę, przeponę, trzustkę, płuco czy śródpiersie.

Objawy bąblowicy u człowieka

Choroba ta u ludzi często nie daje objawów przez wiele lat, dlatego jej wczesne rozpoznanie jest utrudnione. Objawy wynikają głównie z powiększania się torbieli i ucisku na zdrowe tkanki. Jeśli torbiele umiejscowione w wątrobie zaczynają szybko zwiększać swoją średnicę, u chorego występują objawy, takie jak bóle brzucha, uczucie napięcia i rozpierania w jamie brzusznej, nudności oraz wzdęcia. Bąblowica wątroby może też uciskać na drogi żółciowe i wywoływać objawy żółtaczki, a ucisk na duże naczynia krwionośne w okolicy wątroby powoduje nadciśnienie wrotne. Cysty w płucach prowadzą do bólu w klatce piersiowej i przewlekłego kaszlu, często z domieszką krwi, a bąblowica w mózgu powoduje przewlekłe bóle głowy, nudności oraz wymioty. Jeżeli torbiele zaczną rozwijać się w kościach, może dojść do ich złamania.

Rozpoznanie bąblowicy

W diagnostyce bąblowicy i w ocenie zajęcia przez nią różnych układów przydatne są tomografia komputerowa oraz ultrasonografia. Pomocne w rozpoznaniu bąblowicy są również testy serologiczne (np. ELISA, Western blot), które wykrywają przeciwciała przeciwko antygenom pasożyta, szczególnie w przypadkach trudnych diagnostycznie.

Leczenie bąblowicy

Wielu pacjentów po usłyszeniu diagnozy zastanawia się, czy bąblowica jest uleczalna. Tak, możemy wyleczyć bąblowicę, a metoda terapeutyczna zależy od rodzaju, liczby i lokalizacji torbieli oraz stopnia ich aktywności.

W terapii podstawę stanowi leczenie przeciwpasożytnicze albendazolem, a w niektórych wypadkach dodatkowo stosuje się leczenie operacyjne.

W jaki sposób możemy zapobiegać zarażeniu?

Podstawą zapobiegania przenoszeniu się jaj bąblowca jest zachowanie odpowiedniej higieny podczas i po pracy w polu, ogrodzie czy lesie. Nie należy spożywać owoców leśnych zbieranych z podłoża, takich jak jagody, poziomki czy borówki, ponieważ mogą być zanieczyszczone odchodami dzikich zwierząt. Po zebraniu owoce powinno się dokładnie umyć przed jedzeniem lub poddać obróbce termicznej. Należy również pamiętać o dokładnym myciu rąk ciepłą wodą z mydłem po kontakcie ze zwierzętami. Ze względu na to, że lisy są częstymi nosicielami tasiemca, zaleca się ogradzanie posesji, zwłaszcza na terenach wiejskich, oraz zabezpieczanie śmietników, które mogą przyciągać dzikie zwierzęta. Wskazane jest również regularne odrobaczanie zwierząt domowych preparatami działającymi na tasiemca.

Podsumowanie

Bąblowica jest chorobą pasożytniczą, a do zarażenia dochodzi najczęściej poprzez kontakt z odchodami zwierząt, które są nosicielami tasiemca bąblowcowego, lub poprzez spożycie niemytych owoców leśnych. Przebieg choroby jest zróżnicowany – bąblowica powoduje powstawanie torbieli, które mogą umiejscawiać się m.in. w mózgu i wątrobie. Bąblowicę leczy się farmakologicznie, a w niektórych przypadkach również operacyjnie. Główne sposoby na zapobieganie bąblowicy to dbanie o higienę, mycie owoców przed spożyciem i regularne odrobaczanie zwierząt.