Nietrzymanie moczu u seniorów – przyczyny, leczenie

Nietrzymanie moczu, znane także jako inkontynencja, to powszechny problem zdrowotny, który może znacząco wpływać na jakość życia osób dotkniętych tym schorzeniem, zwłaszcza osób starszych. Jest to stan, w którym osoba traci kontrolę nad oddawaniem moczu, co może prowadzić do mimowolnego wydalania moczu. Istnieje wiele przyczyn nietrzymania moczu, a ich zrozumienie jest kluczowe dla właściwego poradzenia sobie z tym problemem.

1. Fizjologia procesu oddawania moczu
2. Przyczyny nietrzymania moczu u seniorów
3. Klasyfikacja nietrzymania moczu u seniorów
4. Z kim należy skonsultować pierwsze objawy nietrzymania moczu?
5. Leczenie nietrzymania moczu

Nietrzymanie moczu (NTM) to mimowolne, niezależne od świadomej decyzji danej osoby, oddawanie moczu (mikcja) prowadzące do częściowego lub całkowitego opróżniania pęcherza moczowego. Przewlekle na to schorzenie choruje pomiędzy 17% a 60% populacji, przy czym znacznie częściej występuje ono u kobiet. Ocenia się, że na nietrzymanie moczu cierpi połowa kobiet i jedna trzecia mężczyzn powyżej 80. roku życia. Warto również podkreślić, że w rzeczywistości liczba chorych z tym schorzeniem może być znacznie większa, ponieważ duża część pacjentów traktuje swoje dolegliwości jako wstydliwe i nie zgłasza się z nimi do lekarza.

Fizjologia procesu oddawania moczu

Oddawanie moczu jest fizjologicznie złożonym procesem zależnym od naszej woli. Mocz produkowany jest przez nerki, skąd spływa do znajdującego się w miednicy pęcherza moczowego i stopniowo go wypełnia. Kiedy pęcherz jest pełny, do mózgu dociera impuls nerwowy odbierany przez nas jako parcie świadczące o potrzebie oddania moczu. W wyniku relaksacji mięśni dna miednicy oraz skurczu mięśnia wypieracza pęcherza moczowego dochodzi do wycieku moczu przez cewkę moczową na zewnątrz (mikcja). W fizjologicznym procesie mikcji niezwykle istotna jest prawidłowa praca mięśni dna miednicy, jak również sprawna komunikacja neuronalna.

Przyczyny nietrzymania moczu u seniorów

Zaburzenia fizjologicznej równowagi na którymkolwiek z wymienionych powyżej poziomów mogą prowadzić do przewlekłego nietrzymania moczu. Najczęściej związane są one z osłabieniem mięśni dna miednicy, którego ryzyko wystąpienia u kobiet znacznie rośnie w związku z liczbą przebytych ciąż i porodów siłami natury. Dodatkowo istotnym czynnikiem jest wiek, gdyż z biegiem lat mięśnie samoistnie ulegają osłabieniu, co utrudnia prawidłową kontrolę nad wydalaniem moczu.

Nadwaga i otyłość również niekorzystnie wpływają na pracę mięśni. Istotną grupę przyczyn stanowią także zaburzenia przewodnictwa nerwowego, które mogą być wywołane przez choroby neurologiczne, urazy rdzenia kręgowego czy cukrzycę, w której przebiegu bardzo często dochodzi do uszkodzenia włókien nerwowych. Do innych przyczyn zaliczamy również przyjmowanie niektórych leków (głównie diuretycznych, psychotropowych, działających przeciwestrogenowo czy antagonistów receptorów α-adrenergicznych), przewlekłe zaparcia, długotrwały kaszel, menopauzę czy przebyte operacje ginekologiczne (usunięcie macicy).

Nietrzymanie moczu może mieć także podłoże psychologiczne i społeczne. U osób starszych często występuje lęk związany z utratą kontroli nad własnym ciałem, co może prowadzić do unikania aktywności społecznej i izolacji. Depresja również często współwystępuje z nietrzymaniem moczu, co dodatkowo pogłębia problem i utrudnia leczenie.

Klasyfikacja nietrzymania moczu u seniorów

Najczęściej wyróżniamy 3 główne typy przewlekłego nietrzymania moczu:

• Wysiłkowe nietrzymanie moczu – wyciek moczu podczas wysiłku fizycznego, kichania, kaszlu. Stanowi około 49% wszystkich przypadków NTM.
• Naglące nietrzymanie moczu – wyciek moczu poprzedzony uczuciem parcia naglącego (nagłej, niemożliwej do opanowania potrzeby oddania moczu). Na tę postać zapada około 22% osób z NTM.
• Mieszane nietrzymanie moczu – wyciek moczu związany z parciem naglącym oraz wysiłkiem, kichaniem, kaszlem. Stanowi około 29% wszystkich przypadków NTM.

Nietrzymanie moczu może mieć również charakter przemijający u osoby, która świadomie kontroluje opróżnianie pęcherza. Jego przyczyną może być: zapalenie pęcherza, niektóre leki (np. moczopędne lub rozluźniające mięśnie), napoje alkoholowe i zawierające kofeinę (działają moczopędnie) czy niekiedy napoje z owoców cytrusowych (u niektórych osób podrażniają pęcherz moczowy).

Z kim należy skonsultować pierwsze objawy nietrzymania moczu?

Po pierwsze nie należy się bać wizyty u lekarza i przedstawienia mu swoich dolegliwości. Dla wielu osób jest to bardzo wstydliwy temat, przez co często rezygnują z konsultacji ze specjalistą, odbierając sobie przy tym szansę na możliwość redukcji objawów inkontynencji oraz – co najważniejsze – na poprawę jakości życia. Na samym początku najlepiej skonsultować się ze swoim lekarzem rodzinnym, który pokieruje dalej do odpowiedniego specjalisty celem diagnostyki problemu oraz wdrożenia odpowiedniego sposobu leczenia. Tym specjalistą może być urolog, ginekolog (dla kobiet) lub geriatra (dla osób w wieku 60+).

Leczenie nietrzymania moczu

Zazwyczaj schorzenie to wymaga holistycznego podejścia, uwzględniającego zarówno czynniki fizyczne, jak i psychospołeczne. Istnieje wiele metod leczenia, które mogą być stosowane z powodzeniem, a wybór odpowiedniej zależy głównie od pierwotnej przyczyny NTM. Jedną z najczęściej stosowanych w leczeniu metod jest terapia behawioralna, która obejmuje naukę kontroli pęcherza, ćwiczenia mięśni dna miednicy oraz techniki oddychania. Bardzo przydatna staje się tu pomoc fizjoterapeuty uroginekologicznego, który pomaga dobrać odpowiednie ćwiczenia mięśni dna miednicy (tzw. ćwiczenia mięśni Kegla) oraz wskazuje, jak w prawidłowy sposób je wykonywać.

Jeżeli trening pęcherza okazał się jednak niedostatecznie skuteczny, należy rozważyć włączenie farmakoterapii – m.in. fezoterodyną, oksybutyniną, solifenacyną czy trospium. Warto zaznaczyć, że leki te mogą mieć różne działania niepożądane i muszą być stosowane zgodnie z zaleceniami lekarza i pod jego kontrolą.

Niezależnie od typu nietrzymania moczu korzystne efekty daje także zmiana stylu życia polegająca na zmniejszeniu (lub zaprzestaniu) spożycia alkoholu i kofeiny, redukcji masy ciała w przypadku nadwagi i otyłości, ograniczeniu spożycia płynów w sytuacjach, gdy chce się uniknąć lub ograniczyć problemy z mimowolnym wypływem moczu (np. przed spotkaniem towarzyskim czy przed snem).

Ważne jest, aby osoby starsze z nietrzymaniem moczu nie bagatelizowały tej dolegliwości i szukały pomocy medycznej. Wielu pacjentów nie szuka jej z powodu wstydu lub lęku przed diagnozą, co może prowadzić jedynie do pogorszenia problemu. Z właściwą opieką medyczną i odpowiednim leczeniem osoby starsze mogą poprawić jakość swojego życia i odzyskać kontrolę nad swoim pęcherzem.