Moczenie nocne – przyczyny i leczenie enurezy u dzieci

Moczenie nocne – definicja 

Moczenie nocne to mimowolne, nieświadome oddawanie moczu w ciągu nocy u dzieci, które opanowały już trening czystości (potrafią korzystać z nocnika/toalety) lub są w wieku powyżej 5 lat. Zdrowe dziecko zwykle przestaje się moczyć w trakcie dnia przed skończonym 4 rokiem życia, natomiast całkowitą kontrolę nad czynnością pęcherza w nocy powinno osiągnąć do ukończenia 5. roku życia. 

Moczenie nocne możemy podzielić na:

• moczenie monosymptomatyczne (MMN) – jedynym objawem jest moczenie w nocy,
• moczenie niemonosymptomatyczne (NMMN) – czyli takie, któremu towarzyszą inne objawy, np. zaparcia, moczenie w trakcie dnia, zakażenia układu moczowego, parcie naglące, problemy z mikcją, manewry powstrzymujące oddanie moczu typu kucanie, zaciskanie nóżek. 

Te podgrupy dzieli się dalej na pierwotne (dziecko moczy się od urodzenia bądź nie było tzw. okresów suchych > 6 m-cy) i wtórne (dziecko nie moczyło się w nocy > 6 m-cy). 

Moczenie nocne – przyczyny 

Najczęstszym typem enurezy jest moczenie monosymptomatyczne (około 80% pacjentów) i zazwyczaj stanowi ono zaburzenie czynnościowe – jego powodem jest dysproporcja między ilością produkowanego moczu a pojemnością pęcherza. Zwiększona ilość moczu może być spowodowana zbyt dużą podażą płynów w ciągu dnia i przed snem (tzw. polidypsja nawykowa). Przyczyną może być też zmniejszona produkcja wazopresyny w godzinach nocnych –jest to hormon wydzielany przez przysadkę, który jest odpowiedzialny za resorpcję wody w kanalikach nerkowych, czyli zatrzymywanie wody w organizmie i zagęszczanie moczu.

W przypadku zmniejszonej pojemności czynnościowej pęcherza, problemem jest nie jego wielkość (bo jest ona taka sama, jak u innych dzieci), ale znacznie szybsze opróżnianie pęcherza – jego próg pobudliwości jest podwyższony, występuje nadreaktywność  pęcherza – nadreaktywność mięśnia wypieracza i nawet przy małej ilości moczu w pęcherzu dochodzi do jego opróżnienia bez wybudzania dziecka z tzw. twardego snu. Wśród przyczyn okresowego nietrzymania moczu można dopatrywać się też czynnika genetycznego – ten sam problem przejawia blisko 70% dzieci, których oboje rodziców moczyło się w dzieciństwie, w przypadku jednego z rodziców dotyczy to 40%. 

Moczenie niemonosymptomatyczne może wiązać się z występowaniem zaburzeń w obrębie układu moczowego (zakażenia, wady wrodzone, kamica moczowa, początkowa faza niewydolności nerek, tubulopatie), nerwowego (padaczka, wady, tj. przepuklina oponowo-rdzeniowa, urazy kręgosłupa), zaburzeń elektrolitowych (hiperkalcemia, hipokaliemia), endokrynologicznych i metabolicznych, jak np. cukrzyca, rzadko zaburzeń emocjonalnych. Moczenie może towarzyszyć także przewlekłym zaparciom stolca, w zespole bezdechu sennego, anemii sierpowatej, anoreksji. 

Moczenie nocne – leczenie 

W przypadku MMN pierwotnego leczeniem może zająć się lekarz POZ. W przypadku moczenia NMMN lub wtórnego MMN zazwyczaj dziecko kierowane jest do lekarza specjalisty – czasami oprócz takich badań, jak badanie ogólne moczu, poziom kreatyniny, glukozy, jonogram, USG jamy brzusznej, konieczne jest pogłębienie diagnostyki. 

Warto prowadzić wspólnie z dzieckiem dzienniczek mikcji, z zaznaczaniem dziennej ilości przyjętych płynów i oddanego moczu (u młodszych dzieci można ważyć pieluszki). Będzie to pomocne dla lekarza w wyliczeniu oczekiwanej pojemności pęcherza i ustaleniu etiologii moczenia. Dobrze jest też zaznaczać epizody moczenia dziennego, zaparcia lub inne objawy ze strony dróg moczowych.

Zaparcia u dziecka należy leczyć, np. poprzez dietę bogatą w błonnik, stosowanie makrogoli itp. Inną skuteczną metodą jest stosowanie alarmu wyburzeniowego – czujnik umieszczony w majtkach lub pod prześcieradłem po pojawieniu się moczu wybudza dziecko ze snu sygnałami dźwiękowym i wibracjami. Terapia taka trwa minimum 3 miesiące. 

W przypadku braku poprawy po wprowadzeniu technik behawioralnych, kolejnym krokiem jest włączenie leczenia farmakologicznego przez lekarza. U dzieci z niedoborem wazopresyny stosuje się desmopresynę (syntetyczny analog wazopresyny). Lek jest dostępny w formie tabletek lub w postaci podjęzykowej („melt”), stosuje się go minimum 3 miesiące. W przypadku małej objętości czynnościowej pęcherza podaje się leki zmniejszające napięcie wypieracza pęcherza, np. oksybutyninę. 

Moczenie nocne – jak reagować na moczenie nocne u dziecka? 

Występowanie problemu, jakim jest moczenie nocne może bardzo negatywnie wpływać na stan psychiczny dziecka – obniżać jego samoocenę, powodować izolację dziecka od rówieśników – dziecko unika wycieczek szkolnych czy nocowania u przyjaciół.