Magnez (Mg) – badanie elektrolitów we krwi. Norma, hipermagnezemia i hipomagnezemia

Drgająca powieka i mimowolne skurcze mięśni – to najbardziej charakterystyczne objawy niedoboru magnezu, które można zauważyć. Oznaczenie poziomu tego pierwiastka jest jednym z podstawowych badań gospodarki elektrolitowej organizmu. Równie niebezpieczny może być niski, jak i podwyższony poziom magnezu. Dlaczego hipermagnezemia i hipomagnezemia są groźne dla zdrowia, jak wygląda badanie, jak się do niego przygotować i ile kosztuje? Odpowiedzi znajdują się w tym artykule.

Magnez jest pierwiastkiem wchodzącym w skład kilkuset enzymów występujących w ludzkim organizmie. Bierze aktywny udział w przemianach węglowodanów, tłuszczy i białek oraz uczestniczy w dostarczaniu energii do wszystkich tkanek i komórek. Ze względu na tak szerokie spektrum działania nieprawidłowe stężenie magnezu we krwi odbija się na wielu procesach biochemicznych. Z niedoborem tego pierwiastka w pożywieniu wiąże się występowanie szeregu chorób, takich jak np. miażdżyca, choroba wieńcowa czy nowotwory. Objawy, które powinny skłaniać do oznaczenia poziomu magnezu w osoczu, to przede wszystkim osłabienie, drażliwość, zaburzenia rytmu serca, skurcze mięśniowe, drgawki czy zmiany tętna. Nie należy ich lekceważyć, ponieważ dalszy wzrost stężenia magnezu może prowadzić do poważnych powikłań, a przekroczenie granicy 5 mmol/l może skutkować porażeniem mięśni oddechowych i zatrzymaniem akcji serca.

Czym jest magnez?

Obok sodu, potasu i wapnia, magnez należy do najważniejszych elektrolitów występujących w ludzkim organizmie. Jest on drugim pod względem ilości kationem wewnątrzkomórkowym. Około 55–60% z całej puli magnezu zlokalizowane jest w kościach, 40% wewnątrz pozostałych komórek, a najmniej – 1% – w płynie zewnątrzkomórkowym.

Rola magnezu w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu

Magnez zlokalizowany we wnętrzu komórek jest kofaktorem (przyspiesza reakcję) ponad 300 enzymów. Biorą one udział w procesach przemiany glukozy, którą dostarczamy wraz z pożywieniem, w niezbędną do życia i prawidłowego funkcjonowania energię. Magnez obecny w płynie pozakomórkowym bierze udział w przewodnictwie nerwowym, zapewnia poprawne działanie gospodarki elektrolitowej, bierze udział w prawidłowym funkcjonowaniu tkanki nerwowej i mięśniowej, a także odpowiada za właściwy przebieg procesu krzepnięcia krwi. Magnez, podobnie jak wapń, jest także składnikiem budulcowym kości, wpływającym na zachowanie ich właściwiej mineralizacji. W układzie nerwowym magnez podwyższa stopień pobudliwości nerwowej, co działa uspokajająco i zwiększa wydajność pracy mózgu. Pierwiastek ten może także w pewnym stopniu chronić organizm przed nadciśnieniem i miażdżycą (bierze udział w obniżaniu poziomu cholesterolu), regulować ciśnienie tętnicze oraz łagodzić przebieg procesów zapalnych.

Na stężenie magnezu wpływa jego dzienne spożycie wraz z pokarmem, stopień jego wchłaniania w przewodzie pokarmowym oraz jaka ilość tego pierwiastka jest wydalana wraz z moczem. Tym samym można powiedzieć, że zaburzenia poziomu magnezu w osoczu wynikają najczęściej z nieprawidłowej ilości wydalania tego pierwiastka albo stopnia wchłaniania go w jelitach. Pacjenci cierpiący na zaburzenia rytmu serca lub zaburzenia nerwowo-mięśniowe, leczeni diuretykami i lekami o potencjalnym działaniu nefrotoksycznym lub żywieni pozajelitowo powinni regularnie monitorować poziom tego elektrolitu we krwi.

Badanie poziomu magnezu we krwi. Jak się przygotować do badania?

Oznaczenie stężenia magnezu wykonywane jest w osoczu lub surowicy krwi żylnej. Do badania należy przystąpić na czczo, czyli zachowując minimum 12-godzinną przerwę w spożywaniu posiłków. Przyjmuje się również, że w dniu poprzedzającym badanie należy ograniczyć wysiłek fizyczny oraz w miarę możliwości sytuacje stresowe. Warto również pamiętać, że poziom magnezu jest ściśle powiązany ze stężeniem innych pierwiastków: wapnia i potasu. Jakiekolwiek zmiany w metabolizmie jednego z nich wpływają na metabolizm pozostałych, dlatego wartości tych pierwiastków w osoczu powinny być analizowane jednocześnie, najlepiej jako część jonogramu, czyli badania określającego stężenie całego panelu elektrolitów. Badanie poziomu magnezu może być zlecone przez lekarza pierwszego kontaktu i wówczas jest refundowane przez NFZ. Oznaczenie elektrolitu można także wykonać prywatnie, a jego koszt nie powinien przekraczać 10 zł w przypadku samego magnezu lub 30 zł w przypadku pełnego jonogramu.

Magnez – norma dla kobiety, mężczyzny i dziecka w wynikach badań

Norma stężenia magnezu w nieznaczny sposób zależy od wieku pacjenta i zazwyczaj zawiera się w następujących przedziałach:

• <5 miesiąca życia: 1,50–2,20 mg/dl (0,6–0,9 mmol/l),
• 5 m.ż. – 6 lat: 1,70–2,30 mg/dl (0,7–0,95 mmol/l),
• 6-12 lat: 1,70–2,10 mg/dl (0,7–0,85 mmol/l),
• 12-20 lat: 1,70–2,20 mg/dl (0,7–0,9 mmol/l),
• 20-60 lat: 1,60–2,60 mg/dl (0,65–1,2 mmol/l),
• 60-90 lat: 1,60–2,40 mg/dl (0,65–1,00 mmol/l),
• >90 lat: 1,70–2,30 mg/dl (0,7–0,95 mmol/l).

Niedobór magnezu – przyczyny i objawy za niskiego poziomu w organizmie

Do obniżenia stężenia magnezu dochodzi najczęściej na skutek niedostatecznej ilości tego pierwiastka w diecie (zjawisko często występujące u pacjentów karmionych drogą pozajelitową), stosowania leków moczopędnych lub antybiotyków, obecności zaburzeń powodujących wzrost jego wydalania w nerkach (np. hiperaldosteronizmu, martwicy lub kłębuszkowego zapalenia nerek, alkoholizmu czy nadczynności przytarczyc), upośledzenia wchłaniania magnezu z przewodu pokarmowego (w przebiegu chorób związanych z zaburzeniami trawienia lub wchłaniania), przewlekłego zapalenia trzustki, podczas leczenia za pomocą hemodializy lub na skutek ciężkich oparzeń. Wpływ na niedobór magnezu w organizmie mogą mieć też inne czynniki, takie jak stres, ciąża lub intensywny wysiłek fizyczny. W rzadkich przypadkach hipomagnezemia może być uwarunkowana genetycznym zaburzeniem wchłaniania magnezu w jelicie lub genetycznym zaburzeniem pracy nerek.

Nadmiar magnezu – przyczyny i objawy zbyt wysokiego poziomu w organizmie

Hipermagnezemia, czyli podwyższony poziom magnezu w osoczu zdarza się stosunkowo rzadko i najczęściej jest skutkiem niewydolności nerek, odwodnienia lub chorób zapalnych układu pokarmowego. Przyczynami wzrostu stężenia magnezu mogą być również zaburzenia hormonalne: niedoczynność tarczycy, choroba Addisona, nadczynność przytarczyc, cukrzyca, a ponadto stosowanie leków (środki przeczyszczające lub preparaty bogate w magnez używane np. w leczeniu stanów przedrzucawkowych u kobiet ciężarnych). Do najczęstszych objawów mogących wskazywać na wzrost poziomu magnezu należą zawroty, nudności, bóle głowy, niewyraźna mowa, zaparcia, nietrzymanie moczu, niedociśnienie, kłopoty z oddychaniem oraz zaburzenia rytmu pracy serca. Nadmiernie wysoki poziom magnezu, przekraczający 2,5 mmol/l, może prowadzić do wzrostu częstości akcji serca, hipokalcemii (obniżenie poziomu wapnia) i zmniejszenia napięcia mięśni. Dalszy wzrost ilości magnezu może skutkować wystąpieniem stanów zagrażających życiu, takich jak porażenie mięśni oddechowych i zatrzymanie akcji serca.

Jak zadbać o prawidłowe stężenie magnezu?

W przypadku wyników wskazujących na nieprawidłowe stężenie magnezu wskazana jest konsultacja z lekarzem, np. kardiologiem i omówienie dalszych kroków postępowania. Najważniejszym celem jest wyleczenie choroby podstawowej, wpływającej na poziom elektrolitu we krwi, co prowadzi do unormowania jego poziomu. Jeżeli przyczyną obniżenia stężenia magnezu jest jego zbyt mała ilość dostarczana wraz z pokarmem, warto wprowadzić zmiany w diecie i w codziennym trybie życia. Przede wszystkim należy ograniczyć spożywanie kawy i herbaty, zastępując je wodą mineralną, sokami i koktajlami, np. z bananów, daktyli, moreli czy herbatami ziołowymi. Do menu warto wprowadzić większe ilości produktów bogatych w magnez, tj. pestki dyni, nasiona słonecznika, otręby pszenne, migdały, kakao, kaszę gryczaną, gorzką czekoladę, orzechy laskowe, ciemne pieczywo, czy rośliny strączkowe. Pod uwagę można wziąć również uzupełnienie niedoborów za pomocą suplementów diety z magnezem lub z magnezem i witaminą B6. W szczególności zaś tych o zwiększonej biodostępności, czyli zawierających chelaty magnezu. Przy prawidłowym odżywianiu suplementacja magnezu jest wskazana tylko u kobiet w okresie ciąży i laktacji, u pacjentów z chorobami nowotworowymi, przy długotrwałym stosowaniu leków diuretycznych lub wśród sportowców.