Wapń (Ca) – badanie elektrolitów we krwi. Norma, hipokalcemia, hiperkalcemia
Barbara Sitek

Wapń (Ca) – badanie elektrolitów we krwi. Norma, hipokalcemia, hiperkalcemia

Zarówno wapń całkowity (Ca), jak i ten zjonizowany (Ca2+) odgrywają istotną rolę w szeregu procesów metabolicznych, które zachodzą w organizmie. Można go dostarczać wraz z pożywieniem, a zapotrzebowanie na ten makroelement wzrasta wraz z wiekiem, szczególnie wśród wrażliwych na demineralizację kości kobiet w okresie menopauzy. Ile wynosi prawidłowe stężenie wapnia we krwi, jak się przygotować do badania i co wpływa na powstanie hipokalcemii lub hiperkalcemii? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Wapń to jeden z najważniejszych składników mineralnych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Oprócz budowania kości, zębów i naczyń krwionośnych, wpływa on również na ogólną homeostazę i przebieg wielu procesów metabolicznych zachodzących w ustroju. Niedobór wapnia przyczynia się m.in. do zaburzeń mineralizacji kości oraz krzepliwości krwi, co w konsekwencji może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych.

Czym jest wapń?

Wapń należy do grupy makroelementów, czyli pierwiastków, które są niezbędne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu. Powinny być mu dostarczane regularnie z pożywieniem i w ściśle określonych dawkach. Średnie dzienne zapotrzebowanie na wapń wynosi ok. 1000 mg i co istotne – wzrasta wraz z wiekiem. Wchłanianie wapnia zachodzi głównie w jelicie cienkim, na zasadzie transportu aktywnego. Stopień jego biodostępności zależny jest od kilku czynników, przede wszystkim od prawidłowego działania hormonów regulujących gospodarkę wapniowo – fosforanową organizmu, czyli kalcytoniny i parathormonu. W ludzkim ciele 99% wapnia zlokalizowane jest w kościach. Pozostały wapń znajduje się w postaci zjonizowanej w osoczu krwi, wewnątrz komórek budujących tkanki miękkie i w płynie pozakomórkowym. Mniej więcej połowa puli wapnia krążącego we krwi pozostaje w formie wolnej (jako wapń zjonizowany) i jest aktywna metabolicznie, natomiast pozostała część jest związana z białkami oraz innymi cząsteczkami i nie jest aktywna biologicznie.

Rola wapnia w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu

W organizmie ludzkim wapń pełni przede wszystkim funkcję budulcową, przede wszystkim jako składnik kości i zębów, a ponadto naczyń krwionośnych i wytworów naskórka – paznokci i włosów. Oprócz tego wapń wpływa także na prawidłowy przebieg procesu krzepnięcia krwi (biorąc udział w aktywacji osoczowych czynników krzepnięcia i umożliwiając stabilizację skrzepu), reguluje skurcz mięśni gładkich i mięśni poprzecznie prążkowanych, wpływa na aktywację i wydzielanie hormonów i neurotransmiterów oraz uczestniczy w przewodzeniu neuronalnym. Wapń jest aktywatorem licznych enzymów, w tym enzymów trawiennych (lipazy i podpuszczki) oraz ATP-azy, która jest niezbędna do uwalniania energii z cząsteczek ATP, przez co znacząco wpływa na procesy przemiany materii. Ze względu na swój udział w regulacji procesów zapalnych i w utrzymywaniu odpowiedniej przepuszczalności błon komórkowych jest on także niezbędny do zachowania homeostazy organizmu, co ma szczególne znaczenie dla alergików, u których podaż wapnia drogą pokarmową może łagodzić alergie skórne oraz pokarmowe.

Powiązane produkty

Badanie poziomu wapnia we krwi. Jak się przygotować do badania?

Stężenie wapnia oznaczane jest najczęściej w surowicy krwi. W przypadku, kiedy lekarz zalecił badanie poziomu wapnia zjonizowanego, krew musi być pobrana bez dostępu powietrza, za pomocą specjalnego zestawu do pobierania próżniowego. Do badania stężenia wapnia należy przystąpić na czczo, zachowując co najmniej 12-godzinną przerwę w spożywaniu posiłków. Dzień wcześniej dobrze jest także unikać wzmożonego wysiłku fizycznego.

Wapń – norma dla kobiety, mężczyzny i dziecka w wynikach badań

Prawidłowe stężenie wapnia we krwi (dla kobiet, mężczyzn i dzieci) wynosi ok. 2,25–2,75 mmol/l (9 – 11 mg/dl), a wapnia zjonizowanego ok. 1,0–1,3 mmol/l (4–5,2 mg/dl). Ze względu na to, że laboratoria stosują różne metody przeprowadzenia testu, zakres referencyjny dla wapnia może się nieznacznie różnić między sobą. Analizując wynik badania, warto zwrócić uwagę, czy mieści się on w zakresie normy danego laboratorium i czy jest oznaczony symbolem wskazującym na przekroczenie wartości prawidłowych: lub H (ang. High – wysoki) przy podwyższonym i lub L (ang. Low – niski) przy obniżonym poziomie wapnia.

Hipokalcemia – przyczyny i objawy za niskiego poziomu wapnia w organizmie

Hipokalcemia, czyli obniżenie stężenia wapnia całkowitego w surowicy poniżej 2,25 mmol/l i/lub wapnia zjonizowanego poniżej 0,95 mmol/l, najczęściej powodowana jest przez upośledzone wchłanianie wapnia (w wyniku zespołu złego wchłaniania lub niedoboru witaminy D i jej aktywnych metabolitów) oraz niedobór parathormonu (PTH). Do innych przyczyn hipokalcemii zalicza się: obniżenie stężenia albuminy w osoczu, niedoczynność przytarczyc, rozpad mięśni (rabdomiolizę), przewlekłą niewydolność nerek, ostre zapalenie trzustki, osteoporozę, żółtaczkę obturacyjną, obecność przerzutów raka piersi i raka prostaty, niedobór magnezu lub nadmiar fosforu w organizmie. Zdarza się także, że hipokalcemia jest skutkiem ubocznym przyjmowania leków, takich jak furosemid, cynakalcet, kalcytonina, cisplatyna, fenytoina, fenobarbital, fosforany czy hormony steroidowe. Niewielkie zmniejszenie stężenia wapnia poniżej zakresu normy jest zwykle bezobjawowe.  Dopiero przy znacznym spadku zaczynają się pojawiać objawy kliniczne, mogące wskazywać na jego niedobór, takie jak mrowienia, skurcze i osłabienie siły mięśni, zmiany skórne pod postacią suchości, wyprysku atopowego czy łuszczycy, podwójne widzenie, światłowstręt, bóle migrenowe, dezorientacja, splątanie, uczucie niepokoju i inne objawy neurologiczne, napady duszności, wywołane skurczem oskrzeli, zaburzenia rytmu serca, a wreszcie nawet drgawki, napady padaczkowe i tężyczka (niekontrolowany skurcz mięśni i naczyń krwionośnych). W przypadku zaobserwowania takich objawów konieczna jest wizyta u lekarza i wykonanie badań diagnostycznych, a  w wypadku wystąpienia drgawek czy tężyczki – wezwanie pogotowia ratunkowego lub natychmiastowa wizyta w szpitalu na oddziale ratunkowym.

Hiperkalcemia – przyczyny i objawy zbyt wysokiego poziomu wapnia w organizmie

Do podwyższenia poziomu wapnia dochodzi najczęściej w przebiegu chorób układu hormonalnego (np. nadczynności i niedoczynności tarczycy, pierwotnej nadczynności przytarczyc, akromegalii), niewydolności nerek, sarkoidozy, gruźlicy, zespołów paranowotworowych i chorób nowotworowych (zwłaszcza gdy komórki nowotworowe zajmują tkankę kostną), chorób zapalnych, przebiegających z upośledzeniem odporności (np. chorób ziarniniakowych) oraz na skutek urazów wymagających długotrwałego unieruchomienia. Hiperkalcemia może być także skutkiem przedawkowania witaminy D i A lub przyjmowania leków, takich jak sole wapnia, litu i glinu, estrogeny, leki tiazydowe i teofilina. Objawy wskazujące na podwyższone stężenie wapnia nie są charakterystyczne i mogą obejmować wiele narządów i układów. Najczęściej zgłaszane są trudności z koncentracją,  osłabienie, brak apetytu, zaparcia, zwiększone wydalanie moczu i towarzyszące mu uczucie pragnienia, wymioty, nudności, zmniejszenie napięcia mięśniowego, nadciśnienie tętnicze, kamica nerkowa i niewydolność nerek. Wszystkie te stany są wskazaniem do konsultacji z lekarzem i określenia przyczyny ich występowania.

Jak zadbać o prawidłowe stężenie wapnia?

Zarówno hipokalcemia, jak i hiperkalcemia wymaga zaplanowania wizyty u lekarza i wdrożenia  odpowiedniej terapii. Po wyleczeniu choroby podstawowej lub w przypadku, gdy przyczyną zaburzeń jest niewłaściwa podaż wapnia w codziennej diecie, warto zadbać o odpowiednią modyfikację jadłospisu. W przypadku hipokalcemii zaleca się częstsze sięganie po produkty bogate w wapń, takie jak mleko i przetwory mleczne, wędzone ryby i konserwy rybne, orzechy laskowe, migdały, pistacje, pestki dyni, suszone figi i morele, jarmuż, natkę pietruszki czy otręby pszenne oraz suplementację wapnia i witaminy D. Przy hiperkalcemii z kolei należy ograniczyć spożywanie tego rodzaju pokarmów oraz zadbać o odpowiednie nawadnianie organizmu.

  1. W. Kołłątaj i in., Gospodarka wapniowa – rola wapnia w organizmie ludzkim, „Endokrynologia Pediatryczna", nr 1 (14) 2006.
  2. Ł. Szeleszczuk i in., Znaczenie wapnia w metabolizmie człowieka i czynniki wpływające na jego biodostępność w diecie, „Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego", nr 3, 2014.
  3. R. Gellert i in., Hipo- i hiperkalcemia – patogeneza i problemy terapeutyczne, „Forum Nefrologiczne", nr 4 (4) 2011.
  4. W. Jakubas-Kwiatkowska i in., Hipokalcemia w praktyce klinicznej- przyczyny, objawy, leczenie, „Choroby Serca i Naczyń", nr 4 (2) 2005.
  5. M. Jarosz, Normy żywienia dla populacji Polski, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2017, s. 204-207.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Podwyższona prolaktyna (hiperprolaktynemia) – przyczyny i objawy

    Hiperprolaktynemia może być jednym z objawów guza przysadki (łac. prolactinoma), chorób podwzgórza, zaburzeń funkcji gruczołu tarczycowego (np. niewyrównania niedoczynności tarczycy), niewydolności nerek, ale także ciąży. Objawami, które powinny skłonić pacjenta do zbadania poziomu PRL, są zaburzenia miesiączkowania, trudności z zajściem w ciążę, mlekotok, uderzenia gorąca, trądzik lub zauważalnie obniżone libido. Leczenie hiperprolaktynemii polega głównie na farmakoterapii i leczeniu przyczynowym podwyższonego stężenia PRL, czyli choroby, która wywołała ten stan.

  • Próby wątrobowe (ALAT i ASPAT) — co oznaczają podwyższone wyniki?

    Próby wątrobowe to enzymy, po oznaczeniu których można stwierdzić, w jakim stanie jest wątroba i czy pracuje w prawidłowy sposób. Zalicza się do nich aminotransferazy ASPAT i ALAT oraz gamma-glutamylotranspeptydazę (GGTP). ALAT i ASPAT to najczęściej oznaczane próby wątrobowe. Ich pełne nazwy to aminotransferaza alaninowa, czyli ALAT oraz aminotransferaza asparaginowa — ASPAT.

  • Rezonans magnetyczny głowy – co wykrywa, ile kosztuje, jak wygląda badanie?

    Rezonans magnetyczny (MRI) głowy to badanie, w którym wykorzystywane są właściwości pola magnetycznego. Najczęściej MRI głowy zleca się po wypadkach samochodowych i urazach głowy, a także w sytuacji pogłębienia diagnostyki neurologicznej. Główną wadą rezonansu, będącego badaniem refundowanym, jest czas oczekiwania na to prześwietlenie, liczony nawet w miesiącach. 

  • Erytropoetyna (EPO) – badanie, normy, interpretacja wyników

    Badanie erytropoetyny (EPO) jest wskazane podczas prowadzenia procesu diagnostycznego chorób krwi i nerek. Dzięki analizie poziomu erytropoetyny możliwe jest kontrolowanie odpowiedzi na wdrożone leczenie anemii, nadkrwistości i niedokrwistości. Wysoki poziom EPO jest charakterystyczny dla sportowców, którzy swoje treningi odbywają w terenach górskich, ale także, co ciekawe, dla osób palących papierosy. Badanie poziomu erytropoetyny często towarzyszy analizie morfologii krwi i hematokrytowi. Jaka jest norma EPO we krwi, czy do badania erytropoetyny należy zgłosić się na czczo i czy stosowanie EPO przez sportowców jest równoznaczne ze stosowaniem dopingu? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdują się w niniejszym artykule.

  • Kolposkopia – jak wygląda badanie? Wskazanie, przebieg, interpretacja wyników

    Kolposkopia to łatwe i nieinwazyjne badanie, wykonywane przez lekarza ginekologa, które pozwala na ocenę szyjki macicy, pochwy oraz sromu pod kątem zmian przednowotworowych i nowotworowych, pobranie celowanego materiału oraz ułatwienie decyzji co do dalszego postępowania. Badanie to może być wykonywane zarówno na NFZ, jak i prywatnie. Jak wygląda kolposkopia? Czy kolposkopia boli?

  • Badanie poziomu witaminy D, metabolit 25(OH). Normy, cena, interpretacja wyników

    Witamina D bierze udział w gospodarce wapniowo-fosforanowej organizmu, wpływa również na prawidłową budowę i funkcję kości. Oznaczenie poziomu witaminy D ma zastosowanie m.in. w diagnostyce i leczeniu osteoporozy, osteomalacji i krzywicy, chorób wątroby i nerek, a także w monitorowaniu leczenia kortykosteroidami, lekami immunosupresyjnymi i przeciwpadaczkowymi oraz suplementacji witaminą D u pacjentów, którym ją zlecono.

  • Rytm zatokowy: badanie EKG, rytm miarowy, przyspieszony i zwolniony – co to oznacza?

    Rytm zatokowy to podstawowy i prawidłowy rytm pracy serca. Może być niekiedy przyspieszony lub zbyt wolny. Mówi się wtedy o tachykardii lub bradykardii zatokowej.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij