ALT – badanie, normy, podwyższone

ALT, czyli aminotransferaza alaninowa, jest jednym z enzymów obecnych w komórkach wątroby, jak również innych narządów. We krwi osób zdrowych ALT występuje jedynie w ilościach śladowych, enzym ten jest bowiem uwalniany z komórek do krwi dopiero w momencie ich uszkodzenia. Ze względu na to, że największe stężenie ALT występuje w komórkach wątroby, oznaczenie aktywności tego enzymu jest używane przede wszystkim do rozpoznawania, różnicowania i oceny zaawansowania chorób wątroby. Badanie poziomu aminotransferazy alaninowej jest zalecane szczególnie w diagnostyce ostrych i przewlekłych chorób zapalnych wątroby, w przypadku podejrzenia toksycznego uszkodzenia tego narządu lub gdy pacjent zgłasza objawy sugerujące jedną z chorób wątroby.

Co to jest ALT?

ALT, czyli aminotransferaza alaninowa, jest enzymem, biorącym udział w przemianach białek, występującym przede wszystkim w hepatocytach, czyli komórkach wątroby. W dużo mniejszych stężeniach enzym ten obecny jest także w mięśniu sercowym, nerkach, płucach oraz mięśniach szkieletowych. U osób zdrowych ALT znajduje się w cytoplazmie, czyli wewnątrz komórek, a jego stężenie we krwi jest bardzo niewielkie. Dopiero w momencie, gdy komórki zawierające enzym zostają uszkodzone, stężenie ALT we krwi znacząco się podnosi. Dodatkowo zdarza się, że przy niektórych chorobach wątroby produkcja ALT w hepatocytach wzrasta, a gdy wraz z postępem choroby komórki te ulegają uszkodzeniu, dochodzi do gwałtownego wyrzutu aminotransferazy alaninowej do krwi. Stąd badanie poziomu ALT (nazywane również badaniem ALAT lub GPT) jest jednym z podstawowych kroków w diagnostyce uszkodzeń wątroby. Badanie to, wraz z oznaczeniem poziomu innych enzymów wątroby: AST i GGTP, wchodzi w skład tzw. prób wątrobowych, oceniających pracę tego, największego u człowieka, gruczołu. Dla pełnego obrazu diagnostykę rozszerza się także o badanie poziomu bilirubiny, fosfatazy zasadowej (ALP) i dehydrogenazy mleczanowej (LDH).

Oznaczenie poziomu ALT we krwi pozwala na wykrycie chorób wątroby i ocenę stopnia ich zaawansowania, jak również na różnicowanie określonych schorzeń wątroby między sobą. Najczęstszą przyczyną wzrostu aktywności ALT są ostre choroby wątroby, w wyniku których stężenie enzymu we krwi wzrasta kilkukrotnie. W przypadku chorób przewlekłych poziom ALT rośnie w mniejszym stopniu. Najwyższe wzrosty notuje się natomiast na skutek toksycznego lub niedokrwiennego uszkodzenia wątroby (np. po zatruciu grzybami lub innymi substancjami toksycznymi). Badanie ALT ma duże znaczenie także u pacjentów z chorobami przewlekłymi tego narządu oraz u osób narażonych na uszkodzenie wątroby, ze względu na stosowanie określonych leków, doustnej antykoncepcji hormonalnej lub nadużywanie alkoholu.

Badanie ALT – wskazania. Kiedy wykonać oznaczenie?

Badanie poziomu ALT wykonuje się u pacjentów z grupy podwyższonego ryzyka oraz u wszystkich osób, wykazujących objawy, sugerujące choroby wątroby, takie jak:

• zażółcenie skóry i błon śluzowych,
• odbarwienie stolca,
• ciemny kolor moczu,
• świąd skóry,
• nudności,
• wymioty,
• wzdęcia,
• utrata masy ciała,
• osłabienie organizmu,
• bóle brzucha po prawej stronie,
• brak apetytu,
• skurcze mięśni,
• krwawienia z nosa lub dziąseł,
• utrata owłosienia pod pachami i w okolicach intymnych,
• impotencja, spadek libido,
• powiększenie gruczołów piersiowych u mężczyzn,
• zaburzenia miesiączkowania u kobiet lub bezpłodność.

Oznaczenie poziomu ALT powinno wchodzić w skład podstawowych, kontrolnych badań laboratoryjnych, wykonywanych przez wszystkie osoby dorosłe, minimum raz w roku. O regularnym badaniu ALT powinny pamiętać także osoby z grup ryzyka:

• pacjenci z podejrzeniem lub rozpoznaniem wirusowego zapalenia wątroby,
• osoby zakażone wirusem HIV,
• pacjenci chorujący na cukrzycę,
• osoby przyjmujące przewlekle statyny lub leki przeciwnowotworowe,
• kobiety stosujące doustną antykoncepcję hormonalną lub hormonalną terapię zastępczą (HTZ),
• osoby otyłe lub nadużywające alkoholu.

Jak się przygotować do badania ALT? Czy trzeba być na czczo?

Do oznaczenia poziomu ALT konieczne jest pobranie od pacjenta próbki krwi żylnej. W tym celu należy zgłosić się do laboratorium w godzinach porannych, na czczo, zachowując co najmniej 12-godzinną przerwę w spożywaniu posiłków. Dodatkowo trzeba pamiętać, aby na 2–3 dni przed badaniem, powstrzymać się od spożywania alkoholu i intensywnego wysiłku fizycznego. Ponadto, jeśli osoba kierowana na badanie zażywa jakiekolwiek leki, powinna poinformować o tym lekarza oraz personel laboratorium.

ALT – normy. O czym świadczy podwyższone i obniżone ALT?

Prawidłowy zakres referencyjny dla aminotransferazy alaninowej zależy od wielu czynników i może różnić się w zależności od laboratorium, w którym wykonywane jest badanie. Najczęściej przyjmuje się, że nie powinien on przekraczać 45 U/l u mężczyzn, 35 U/l u kobiet i 25 U/l u dzieci poniżej 15 r.ż. Podwyższony poziom ALT u noworodków i kobiet w ciąży jest zjawiskiem fizjologicznym i nie powinien budzić niepokoju, warto jednak pamiętać, że interpretacja wyniku powinna być zawsze wykonywana przez lekarza, kierującego pacjenta na badanie.

Podwyższona aktywność ALT we krwi może wynikać z wielu różnych przyczyn, m.in. z: marskości, torbieli lub nowotworu wątroby, ostrego zapalenia wirusowego wątroby, stłuszczenia lub poalkoholowego uszkodzenia wątroby, kamicy przewodów żółciowych, zakrzepicy żył wątrobowych, chorób autoimmunologicznych, toksycznego uszkodzenia wątroby, np. na skutek spożycia trujących grzybów lub środków chemicznych, uszkodzenia mięśni szkieletowych, zawału serca i niewydolności krążenia, chorób tarczycy, zapalenia trzustki, mononukleozy zakaźnej, sepsy, choroby Wilsona, celiakii, czy hemochromatozy.

Oznaczenie poziomu ALT powinno być wykonywane łącznie z innymi próbami wątrobowymi, szczególnie z badaniem AST. Stosunek poziomów obu tych enzymów nazywany jest wskaźnikiem De Ritisa, a jego wartość może być wykorzystywana do wnioskowania o przyczynach podwyższonych wyników prób wątrobowych i dokładnej oceny stanu funkcjonalnego wątroby. Jeżeli wskaźnik De Ritisa jest mniejszy od 1, to najprawdopodobniej mamy do czynienia z łagodnym uszkodzeniem komórek wątroby, na skutek przewlekłego wirusowego lub autoimmunologicznego zapalenia wątroby, stłuszczenia wątroby, celiakii, hemochromatozy, czy choroby Wilsona. Jeżeli wskaźnik De Ritisa jest równy 1, to wskazuje to na ostrą cholestazę zewnątrzwątrobową, alkoholowe zapalenie wątroby, marskość lub nowotwór wątroby. Gdy jest wyższy od 1, a zwłaszcza gdy przekracza 2, to sugeruje ciężkie uszkodzenie wątroby, martwicę hepatocytów lub zawał mięśnia sercowego.

Badanie ALT – cena/refundacja, skierowania

Badanie poziomu ALT należy do grupy tańszych badań laboratoryjnych, jeżeli jest wykonywane prywatnie, jego cena nie przekracza zazwyczaj 10–15 zł. Jeżeli pacjent posiada skierowanie wystawione przez lekarza POZ lub specjalistę, wówczas może wykonać je bez dodatkowych kosztów w ramach świadczeń NFZ.