Amylaza trzustkowa (AMY) we krwi – badanie, wskazania, normy i interpretacja wyników
Barbara Sitek

Amylaza trzustkowa (AMY) we krwi – badanie, wskazania, normy i interpretacja wyników

Badanie poziomu amylazy trzustkowej jest przydatne podczas prowadzenia procesu diagnostycznego chorób tego gruczołu, ponieważ AMY stanowi swoisty marker zapalenia tego narządu. Dzięki analizie wyników prób trzustkowych można także ocenić, czy organizm prawidłowo trawi skrobię i inne wielocukry, ale także ocenić ogólną kondycję układu pokarmowego. Przejściowy wzrost stężenia amylazy (trwający około dwie trzy doby) występuje także u pacjentów, którzy wykonywali gastroskopię lub badania obrazowe z użyciem kontrastu. Jak się przygotować do badania amylazy trzustkowej, czy na pobranie krwi trzeba być na czczo oraz jaki wpływ na poziom AMY ma poziom adrenaliny? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Trzustka jest gruczołem pełniącym w organizmie dwie zasadnicze funkcje: zewnątrzwydzielniczą i wewnątrzwydzielniczą. Wpływają one na prawidłowy przebieg procesu trawienia i metabolizmu oraz na gospodarkę węglowodanową. Choroby trzustki, skutkujące zaburzeniami w wydzielaniu enzymów trzustkowych lub poziomie insuliny i glukagonu, prowadzą do poważnych konsekwencji w pracy całego organizmu. Ze względu na to, że objawy tych chorób są zazwyczaj niespecyficzne i przez bardzo długi czas mogą pozostać niezauważone przez pacjenta, jedynym sposobem na ich wczesne wykrycie jest regularne wykonywanie badań profilaktycznych, wśród których największe znaczenie ma oznaczenie aktywności dwóch enzymów – amylazy trzustkowej oraz lipazy. Oznaczenia te są także niezbędne w diagnostyce i różnicowaniu guzów oraz przewlekłych i ostrych zapaleń trzustki, jak również u pacjentów skarżących się na ostre i nawracające bóle okolic nadbrzusza.

Co to jest amylaza trzustkowa?

Enzymy wydzielane przez trzustkę, takie jak amylaza, lipaza i elastaza, wchodzą w skład tzw. soku trzustkowego, który trafia do dwunastnicy, gdzie odpowiada za trawienie i rozkład podstawowych składników odżywczych: cukrów, tłuszczów i białek. Produkcja enzymów trzustkowych jest regulowana przez hormony układu pokarmowego, które są wydzielane np. w odpowiedzi na rozciąganie się ściany żołądka po spożyciu posiłku. Jeżeli procesy te ulegną zakłóceniu lub też dojdzie do uszkodzenia komórek trzustki, np. w wyniku jej zapalenia – może dochodzić do zaburzeń w wydzielaniu hormonów trzustkowych (insuliny i glukagonu) widocznych w wynikach badań laboratoryjnych.

Amylaza trzustkowa jest jedynym enzymem odpowiedzialnym za trawienie skrobi oraz innych wielocukrów, czyli węglowodanów złożonych, obecnych w produktach spożywczych. Amylaza hydrolizuje wiązania w cząsteczkach wielocukrów, rozkładając ją dzięki temu na mniejsze fragmenty, co jest niezbędne do prawidłowego przebiegu całego procesu trawienia. Rozkład cukrów złożonych rozpoczyna się już w jamie ustnej, a następnie jest kontynuowany w dwunastnicy i jelicie cienkim.

Amylaza jest enzymem produkowanym nie tylko przez trzustkę, ale także przez gruczoły ślinowe (ślinianki), komórki jelita cienkiego, gruczoły mleczne, a nawet jajniki i jądra, w związku z czym wyróżnia się aż 8 izoform tego enzymu, czyli odmian różniących się nieznacznie budową chemiczną. Amylaza trzustkowa, która jest izoformą produkowaną jedynie przez komórki wydzielnicze trzustki, trafia do krwi w momencie, gdy dochodzi do niedrożności przewodów wydzielniczych lub martwicy komórek trzustki i dzięki temu może być wykorzystywana jako marker zapalenia lub innych chorób tego narządu. Po upływie ok. 8.–10. godzin amylaza obecna w osoczu jest wydalana z moczem, dzięki czemu oznaczenie poziomu amylazy w moczu również może być wykorzystywane do potwierdzenia przebytego zapalenia trzustki, nawet w przypadku gdy poziom enzymu we krwi znajduje się w zakresie normy. Podwyższone stężenie amylazy w moczu utrzymuje się dłużej niż we krwi.

Jeżeli w ramach badania oceniana jest ogólna pula amylazy we krwi, a nie sama izoforma trzustkowa, wzrost jej stężenia może wynikać także z zaburzeń w pracy innych narządów wewnętrznych, np. zapalenia otrzewnej lub nerek. Dodatkowo, jeżeli wysokiemu poziomowi amylazy we krwi nie towarzyszy jednoczesny wzrost stężenia tego enzymu w moczu, można podejrzewać, że przyczyną tego stanu może być np. niewydolność nerek lub makroamylazemia.

Wskazania do badania poziomu amylazy trzustkowej

Oznaczenie poziomu amylazy trzustkowej jest wykonywane najczęściej u pacjentów z podejrzeniem ostrego lub przewlekłego zapalenia trzustki. Objawami wskazującymi na możliwość tych schorzeń są przede wszystkim bóle w nadbrzuszu, którym może towarzyszyć gorączka, nudności lub wymioty, a także biegunka i wynikająca z niej utrata masy ciała, wzdęcia, czy obecność krwi w stolcu. Badanie stężenia amylazy jest także wykorzystywane przy podejrzeniu perforacji wrzodu żołądka lub dwunastnicy, niedrożności i niedokrwienia jelit, nadużywania alkoholu lub kamicy żółciowej. Zleca się je także przy podejrzeniu stłuszczenia trzustki.

Poziom amylazy a stres

Oznaczenie poziomu amylazy we krwi jest badaniem, które profilaktycznie powinny wykonywać wszystkie osoby dorosłe, szczególnie jeżeli są narażone na ostry lub przewlekły stres. Podwyższony poziom adrenaliny prowadzi do zwiększonej produkcji enzymów trawiennych, co może skutkować m.in. zapaleniem śluzówki, rozwojem choroby wrzodowej, przewlekłymi zaparciami lub biegunkami, jak również podwyższonym poziomem enzymów trzustkowych. W konsekwencji może także dochodzić do zaostrzenia objawów chorób i dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Polecane dla Ciebie

Amylaza – przygotowanie i przebieg badania

Aby oznaczyć poziom amylazy, konieczne jest pobranie próbki krwi żylnej, podobnie jak w przypadku większości badań laboratoryjnych. Do oznaczenia należy przystąpić na czczo, pamiętając także, aby w dniu poprzedzającym badanie AMY nie spożywać alkoholu i leków wiążących wapń, a także zawierających w swoim składzie cytryniany lub szczawiany. Warto również zgłosić lekarzowi fakt zażywania doustnych środków antykoncepcyjnych oraz wszystkich innych przyjmowanych leków, ponieważ wiele z nich może wpłynąć na wynik oznaczenia. Przejściowy wzrost stężenia amylazy (trwający ok. 48–72h) występuje także u pacjentów, którzy wykonywali gastroskopię lub badania obrazowe z użyciem kontrastu.

Jeżeli badanie stężenia amylazy jest wykonywane u pacjenta z podejrzeniem ostrego zapalenia trzustki, należy pobrać krew, jak najszybciej po pojawieniu się charakterystycznych dla niego objawów, czyli najlepiej do 12h. Jeśli nie jest to możliwe, warto dodatkowo ocenić poziom amylazy w moczu, gdyż podwyższone stężenie enzymu utrzymuje się tam dłużej niż we krwi.

Amylaza (AMY) – normy, niska, podwyższona

Prawidłowy poziom AMY we krwi powinien mieścić się w przedziale od 25 do 125 IU/l, natomiast u osób w wieku powyżej 70. r.ż. pomiędzy 20 a 160 IU/l.

Do obniżenia aktywności amylazy może dochodzić w wyniku rozległego uszkodzenia miąższu trzustki, np. na skutek ostrego, piorunującego zapalenia trzustki lub zaawansowanej fazy przewlekłego zapalenia trzustki, ale także w przebiegu mukowiscydozy, ciężkiego uszkodzenia wątroby, zawału serca, zatrucia ciążowego, rozległych oparzeń, a także u pacjentów z podwyższonym poziomem lipidów we krwi lub zażywających leki wiążące wapń. Są to jednak sytuacje stosunkowo rzadkie. Dużo częściej natomiast zdarza się, że poziom amylazy we krwi ulega podwyższeniu.

Do najważniejszych przyczyn wysokiego stężenia amylazy zaliczono wydostanie się enzymu z przewodów wyprowadzających trzustki na skutek jej zapalenia. Należy jednak pamiętać, że w przypadku ostrego zapalenia trzustki – wzrost poziomu enzymu jest znacznie większy (w granicach rzędu 575–1150 U/l) niż w przypadku zapaleń przewlekłych.

Wśród pozostałych przyczyn wzrostu aktywności amylazy wymienia się m.in.:

  • niedrożność dróg żółciowych,
  • niedrożność przewodów trzustkowych,
  • niedrożność jelit,
  • urazy brzucha,
  • perforację lub pękniecie wrzodów przewodu pokarmowego,
  • zapalenie lub kamicę pęcherzyka żółciowego, 
  • zapalenie wyrostka robaczkowego,
  • zapalenia otrzewnej,
  • niewydolność nerek,
  • zapalenie ślinianek (czyli tzw. „świnkę”),
  • niektóre rodzaje nowotworów,
  • choroby autoimmunologiczne,
  • towarzyszącą cukrzycy kwasicę ketonową,
  • ciążę pozamaciczną,
  • alkoholizm,
  • palenie papierosów lub uzależnienie od narkotyków.

Wyjątkowym przypadkiem podwyższonego poziomu amylazy we krwi, bez jednoczesnego wzrostu jej stężenia w moczu, jest natomiast makroamylazemia – schorzenie o podłożu genetycznym, którego skutkiem jest łączenie się cząsteczek amylazy ze sobą i tworzenie dużych kompleksów enzymatycznych, które nie mogą być usunięte wraz z moczem. Stan ten jednak nie prowadzi do żadnych niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych i nie wymaga leczenia.

Badanie amylazy – cena/refundacja, skierowania

Skierowanie na badanie aktywności amylazy w ramach NFZ może być wystawione zarówno przez lekarza specjalistę, jak i lekarza rodzinnego, czyli tzw. lekarza pierwszego kontaktu. Jeżeli pacjent chce wykonać badanie na własną rękę, powinien być przygotowany na koszt mniej więcej 10–20zł, w zależności od punktu pobrań, w którym wykonuje badanie.

  1. A. Dembińska-Kieć i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii, Wrocław 2017.
  2. R. Caquet, 250 badań laboratoryjnych, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa,  2011.
  3. L. Hyla-Klekot Lidia i in., Badania laboratoryjne. Zakres norm i interpretacja, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2015.
  4. M. Szczepanek i in., Rozpoznawanie i leczenie przewlekłego zapalenia trzustki. Omówienie wytycznych europejskich (HaPanEU) 2016, Medycyna Praktyczna, nr 1, 2018.
  5. J. Smotkin i in., Laboratory diagnostic tests in acute pancreatitis, Journal of clinical gastroenterology, nr 34 (4), 2002.
  6. B. Etemad i in., Chronic pancreatitis: diagnosis, classification, and new genetic developments, Gastroenterology, nr 120 (3), 2001.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Przesiewowe badanie słuchu

    Badania przesiewowe wykonywane są rutynowo w celu określenia prawdopodobieństwa wystąpienia choroby lub wczesnego jej wykrycia. Już w pierwszych dniach życia dziecka wykonuje się przesiewowe badanie słuchu. Na czym ono polega? Ile trwa?

  • Rezonans magnetyczny kręgosłupa – przebieg badania, wskazania, cena

    Rezonans magnetyczny kręgosłupa to badanie pozwalające na ocenę elementów kostnych tego obszaru, jego tkanek miękkich oraz rdzenia kręgowego. Dzięki niemu możliwe jest wykrycie wszelkich zmian zapalnych, zwyrodnieniowych i nowotworowych. Najczęściej bada się pacjentów, którzy zgłaszają się do neurologa z bólami pleców i drętwieniem kończyn – zarówno rąk, jak i nóg. Częstym wskazaniem do badania jest także uraz kręgosłupa. Ile kosztuje MRI, jak długo trwa badanie i czy kobiety w ciąży mogą przystąpić do rezonansu magnetycznego kręgosłupa? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Czy mutacja genu MTHFR może być przyczyną poronień nawykowych i zakrzepicy?

    Genotyp genu MTHFR pośrednio wpływa na metabolizm i przyswajanie kwasu foliowego w organizmie człowieka. Mutacja w genie MTHFR jest łączona z występowaniem u pacjenta tendencji do nadkrzepliwości i zakrzepicy, nowotworów bądź zwiększonego ryzyka chorób układu krążenia. Doniesienia te jednak bywają sprzeczne i nie znajdują przełożenia na rekomendacje specjalistów w sprawie wdrożenia profilaktycznej diagnostyki mutacji w genie MTHFR. Kwestia niedoborów kwasu foliowego jest szczególnie istotna w planowaniu ciąży, diagnostyce niepowodzeń położniczych i trudności z utrzymaniem ciąży, a także przy ustalaniu przyczyn urodzenia dziecka z wadą cewy nerwowej.

  • Badanie genetyczne BRCA1 i BRCA2 – na czym polega i jak interpretować wyniki?

    Ryzyko wystąpienia nowotworu piersi i jajników u osoby posiadającej mutację genu BRCA wzrasta odpowiednio do około 60% w przypadku raka piersi i do około 40% w przypadku raka jajnika. Badania mutacji BRCA zaleca się kobietom, u których bliskich krewnych wystąpiły co najmniej dwa przypadki zachorowań na złośliwy nowotwór piersi i/lub jajnika, zwłaszcza gdy choroba pojawiła się u krewnego przed 50. rokiem życia.

  • Co to jest antybiogram i jak wygląda to badanie?

    W 1928 roku Alexander Fleming odkrył pierwszy szeroko stosowany antybiotyk – penicylinę. Ten przełomowy moment w historii medycyny doprowadził nie tylko do zmniejszenia liczby zgonów z powodu zakażeń, lecz również zapoczątkował erę antybiotykoterapii. Szerokie zastosowanie leków przeciwdrobnoustrojowych doprowadziło jednak do sytuacji, w której bakterie potrafią wymykać się leczeniu. Dlatego w podjęciu decyzji o wyborze jak najskuteczniejszego leku z pomocą przychodzi antybiogram.

  • Badanie in vivo – co to jest?

    Badania in vitro i in vivo stanowią nieodłączny element rozwoju medycyny i nauk pokrewnych. Warto wiedzieć, czym się różnią, aby zrozumieć ich znaczenie dla procesu odkrywania nowych leków czy terapii.

  • Kolposkopia – jak wygląda badanie? Wskazanie, przebieg, interpretacja wyników

    Kolposkopia to łatwe i nieinwazyjne badanie, wykonywane przez lekarza ginekologa, które pozwala na ocenę szyjki macicy, pochwy oraz sromu pod kątem zmian przednowotworowych i nowotworowych, pobranie celowanego materiału oraz ułatwienie decyzji co do dalszego postępowania. Badanie to może być wykonywane zarówno na NFZ, jak i prywatnie. Jak wygląda kolposkopia? Czy kolposkopia boli?

  • Echokardiografia – jak wygląda to badanie, ile trwa?

    Rozwój ultrasonografii pozwolił na nieinwazyjne obrazowanie wielu przestrzeni ludzkiego ciała. Klasyczny aparat USG pozwala nie tylko na obrazowanie jamy brzusznej, ale również serca. Badanie to określa się mianem echokardiografii lub potocznie – echo serca.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij