Kwasica ketonowa (cukrzycowa) – przyczyny, objawy, leczenie
Patrycja Pałka

Kwasica ketonowa (cukrzycowa) – przyczyny, objawy, leczenie

Kwasica ketonowa może się rozwinąć jako powikłanie cukrzycy. Ale nie tylko. Może do niej dojść w wyniku spożycia dużej ilości alkoholu, stosowania diety niskowęglowodanowej lub głodówki. Z rozpoznaniem kwasicy ketonowej nie powinniśmy zwlekać, bo jest to stan, który może zagrażać życiu. 

Czym jest kwasica ketonowa? 

Kwasica ketonowa to ostre zaburzenie metabolizmu węglowodanów, które charakteryzuje się zwiększonym stężeniem we krwi i w moczu substancji zwanych ciałami ketonowymi. W normalnych warunkach komórki naszego organizmu uzyskują energię z glukozy, jednak w sytuacji jej małego stężenia bądź niedoboru insuliny staje się ona niedostępna dla komórek. W rezultacie następuje wzmożone wykorzystywanie kwasów tłuszczowych, a ubocznym produktem ich metabolizmu są ciała ketonowe. Gromadzenie się ketonów we krwi zmienia jej odczyn na bardziej kwasowy (pH spada poniżej 7,30). Dłuższe utrzymywanie się takiego stanu powoduje rozstrój równowagi organizmu i może stanowić zagrożenie dla życia. 

Przyczyny kwasicy ketonowej 

Istnieją różne mechanizmy, które prowadzą do powstania kwasicy ketonowej, jednak najczęściej występuje ona jako powikłanie cukrzycy. Zwykle rozwija się w przebiegu cukrzycy typu 1, a więc tej, która rozpoznawana jest u dzieci lub młodych dorosłych. Do kwasicy ketonowej może doprowadzić podanie zbyt małej dawki insuliny w stosunku do spożytego posiłku lub całkowite jej pominięcie. Warto zaznaczyć, że co piąty nowo rozpoznany przypadek cukrzycy typu 1 zaczyna się tym ostrym zaburzeniem, jakim jest kwasica ketonowa. Występuje wówczas brak wydzielania insuliny przez trzustkę, co uniemożliwia komórkom wykorzystanie glukozy i przyczynia się do tworzenia ketonów. Nieświadomy choroby pacjent zazwyczaj nie jest w stanie zapobiec temu procesowi. 

Chorzy z już rozpoznaną cukrzycą są narażeni na rozwinięcie kwasicy ketonowej w przebiegu ostrych chorób infekcyjnych, stresu psychicznego, biegunki czy wymiotów, ponieważ dochodzi wówczas do wydzielania dużej ilości hormonów działających przeciwnie do insuliny, takich jak adrenalina czy kortyzol. Stan ten nazywa się względnym niedoborem insuliny. 

Szczególnym przypadkiem kwasicy cukrzycowej bez hiperglikemii jest powikłanie stosowania leków przeciwcukrzycowych z grupy gliflozyn (np. dapagliflozyna), które jest o tyle niebezpieczne, że nietypowo niskie wartości cukru we krwi opóźniają ustalenie rozpoznania przez lekarza. 

Kwasica ketonowa towarzyszy nie tylko cukrzycy. Może rozwinąć się w wyniku spożycia alkoholu w dużych ilościach, gdyż organizm podczas jego metabolizmu produkuje znaczne ilości ciał ketonowych. Inną przyczyną jest stosowanie diety niskowęglowodanowej bądź głodówki. 

Powiązane produkty

Objawy kwasicy ketonowej 

Choroba rozwija się szybko – zwykle w ciągu kilku do 24 godzin. Do typowych objawów należą: osłabienie, zwiększenie ilości wydalanego moczu i wynikające z tego odwodnienie oraz nadmierne pragnienie. Przy umiarkowanie nasilonym procesie chorobowym mogą się pojawić zaburzenia świadomości, które będą manifestować się sennością lub zdezorientowaniem chorego. Dodatkowo pojawia się przyspieszone bicie serca oraz szybki i pogłębiony oddech, zwany oddechem Kussmaula. Jeśli zbliżymy się do chorego, poczujemy, że z jego ust wydobywa się owocowy zapach acetonu, którego nadmiar jest tą drogą usuwany z organizmu. Chory może się uskarżać na bóle brzucha oraz nudności. Jeśli mamy glukometr, to w kwasicy cukrzycowej pokaże on stężenie glukozy powyżej 250 mg/dl. W kolejnych etapach nieleczonej choroby pogłębia się uczucie senności, które w skrajnych przypadkach może skończyć się śpiączką. 

Rozpoznanie kwasicy ketonowej 

Rozpoznanie kwasicy ketonowej zwykle następuje w warunkach szpitalnych na podstawie badań laboratoryjnych. W warunkach domowych osoby mające testy paskowe wykrywające ketony w moczu mogą mieć podejrzenie rozwijającej się choroby. Chorzy z rozpoznaną cukrzycą powinni posiadać takie testy w domowej apteczce. Można je zakupić w aptekach zarówno z receptą (możliwość refundacji) jak i bez. Zawsze przy wykryciu glukozy we krwi > 250 mg/dl zaleca się wykonanie testu i przy wysokim poziomie ketonów zgłoszenie do lekarza. W szpitalu zostanie oznaczona gazometria krwi tętniczej, która w tej chorobie wykaże zmniejszone pH krwi oraz zwiększoną lukę anionową. W kwasicy cukrzycowej rozpoznamy wzrost poziomu glukozy, jednak w kwasicy głodowej lub alkoholowej może występować nawet hipoglikemia. Konieczne jest też oznaczenie poziomu elektrolitów, potasu i sodu, oraz wykonanie badania ogólnego moczu, które wykaże wzmożone wydalanie cukru i ciał ketonowych. 

Leczenie kwasicy cukrzycowej 

Ponieważ kwasica ketonowa jest złożonym i potencjalnie zagrażającym życiu zaburzeniem, leczenie zwykle odbywa się w warunkach szpitalnych.

Kluczowymi punktami w leczeniu kwasicy cukrzycowej są odpowiednie nawadnianie, terapia insuliną oraz wyrównywanie niedoboru potasu.

W pierwszych 24 godzinach od przyjęcia chorego do szpitala personel lekarski przetacza dożylnie duże ilości płynów, nawet 6-10 litrów. Konieczne jest zmniejszenie hiperglikemii poprzez podłączenie ciągłego wlewu insuliny, tak aby obniżanie stężenia cukru we krwi zachodziło powoli. Podawanie insuliny powoduje, że potas przemieszcza się z krwi do wnętrza komórek, dlatego personel medyczny podaje dożylnie preparaty potasu, aby uniknąć nadmiernego spadku jego stężenia. W trakcie pobytu w szpitalu pacjent musi być ściśle monitorowany, na co składają się m.in.: pomiar ciśnienia, częstości oddechów, stężenia we krwi glukozy, elektrolitów, ketonów, bilansów płynów oraz ocena stanu świadomości. 

Po ustabilizowaniu stanu chorego bardzo ważnym elementem terapii jest poszukiwanie przyczyny powstania tego powikłania cukrzycy oraz edukacja pacjenta, aby w przyszłości był w stanie odpowiednio wcześnie zapobiec rozregulowaniu gospodarki węglowodanowej organizmu.  

  1. P. Grajewski, A. Szczeklik (red.)., Interna Szczeklika 2018, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018, wyd. 9. 
  2. W. Kawalec, R. Grenda, Pediatria tom I-II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Nowa lista leków, których nie wolno wywozić z Polski

    Od 16 maja 2025 roku zacznie obowiązywać nowa lista antywywozowa, obejmująca 267 preparatów, których nie będzie można wywieźć poza granice kraju. Celem publikacji tej listy jest zapobieżenie niedoborom kluczowych produktów medycznych na krajowym rynku poprzez ograniczenie ich wywozu.

  • Dekalog Pacjenta, czyli „DOZkonała lekcja zdrowia”

    Kampania „DOZkonała lekcja zdrowia” została stworzona w celu zwiększenia świadomości pacjentów na temat prawidłowego stosowania leków. Jej głównym celem jest edukacja w zakresie zdrowia oraz promowanie właściwych praktyk. Na co warto zwrócić uwagę przyjmując leki?

  • Karagen – czy E407 jest szkodliwy?

    Karagen to polisacharyd pochodzenia naturalnego, szeroko stosowany w różnych gałęziach przemysłu, takich jak produkcja żywności, farmaceutyków i kosmetyków. Poniższy tekst odpowiada na kluczowe pytania: Czym jest karagen? W jaki sposób się go pozyskuje? Gdzie można go znaleźć? Dlaczego dodaje się go do śmietany? Czy jego spożycie jest bezpieczne?

  • Chelaty – czym są chelatowane formy minerałów?

    Minerały to składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Uczestniczą w wielu procesach fizjologicznych, m.in. w przewodnictwie nerwowym, skurczach mięśni czy w utrzymywaniu równowagi elektrolitowej. Ich wchłanianie może być utrudnione przez różne czynniki, w tym np. przez postać chemiczną pierwiastka. Z tego względu rośnie zainteresowanie minerałami w formie chelatów – są to związki, w których jon metalu (np. cynku, żelaza, magnezu) jest połączony z aminokwasem lub kwasem organicznym. Takie połączenia mogą poprawiać biodostępność, ponieważ są stabilniejsze w środowisku żołądkowym i mogą wykorzystywać alternatywne mechanizmy transportu w jelitach. Czy minerały w formie chelatów rzeczywiście są lepiej przyswajalne? Jakie znaczenie w suplementacji mają formy chelatowane?

  • Formy magnezu – które są najlepiej przyswajalne? Jaki rodzaj magnezu wybrać?

    Magnez to jeden z pierwiastków odgrywających kluczową rolę w naszym organizmie – bierze udział w wielu procesach metabolicznych, wpływa na układ nerwowy, mięśnie, serce i poziom energii. Dostępne są różne formy magnezu, z których każda ma inne właściwości i stopień przyswajalności. Które z nich warto wybrać? Jaki magnez jest najlepiej przyswajalny?

  • Jak czytać ulotki leków – na co zwrócić uwagę?

    Jakie informacje można znaleźć w ulotce leku? Czym różni się zwykła ulotka znajdująca się w opakowaniu od Charakterystyki Produktu Leczniczego? I czy należy obawiać się wszystkich wypisanych działań niepożądanych? Sprawdź, na co zwrócić szczególną uwagę, zanim zażyjesz zalecony lub przepisany preparat.

  • Witaminy metylowane – kiedy i dlaczego wybrać taką formę?

    Coraz częściej na etykietach suplementów diety można znaleźć informację, że dany preparat zawiera „witaminy w formie metylowanej”. Choć brzmi to skomplikowanie, metylowane witaminy to po prostu biologicznie aktywne formy niektórych składników odżywczych, które mogą być lepiej przyswajalne i skuteczniejsze w działaniu – szczególnie u osób z określonymi zaburzeniami metabolicznymi. Kiedy warto sięgnąć po takie preparaty? Czy są bezpieczne dla każdego?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl