Hipoglikemia (niedocukrzenie) – czym jest? Objawy, przyczyny i pierwsza pomoc
Małgorzata Kuberska-Kędzierska

Hipoglikemia (niedocukrzenie) – czym jest? Objawy, przyczyny i pierwsza pomoc

Hipoglikemia to inaczej niedocukrzenie, czyli obniżony poniżej dopuszczalnej normy glukozy we krwi. Wyróżnia się trzy rodzaje hipoglikemii: jatrogenną, głodową oraz reaktywną. Każdy diabetyk powinien znać pierwsze objawy niedocukrzenia, gdy może ono doprowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń w mózgu, a w skrajnych przypadkach  do śmierci chorego. Jak się objawia hipoglikemia, co ją powoduje i jak jej zapobiegać?

W ciągu jednego roku przybywa około 10 milionów nowych chorych na cukrzycę. Konsekwencją coraz większej ilości chorych oraz dłuższego ich życia, jest coraz większa liczba powikłań przewlekłych wynikających z cukrzycy. Jednak znacznie groźniejsze są powikłania ostre, z których najczęstsze jest niedocukrzenie. 

Hipoglikemia (niedocukrzenie) – co to takiego? 

Hipoglikemię definiujemy jako obniżenie stężenia glukozy poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol/l), niezależnie od występowania klinicznych jej symptomów (może bowiem ich nie być). Objawy hipoglikemii mogą pojawić się także przy wyższych wartościach glikemii, jeśli doszło do szybkiego jej spadku w krótkim czasie. 

Czy niedocukrzenie może być groźne? 

W przypadku obniżania się poziomu cukru we krwi dochodzi najczęściej do uruchomienia mechanizmów obronnych, to znaczy do wydzielania hormonów działających antagonistycznie (odwrotnie) do insuliny. Komórki alfa wysepek trzustkowych są pobudzone do uwalniania glukagonu, a układ nerwowy współczulny jest pobudzony do uwalniania adrenaliny. Na poziomie ośrodkowego układu nerwowego i podwzgórza dochodzi do stymulacji przysadki i zwiększonego uwalniania hormonu wzrostu oraz hormonów pobudzających wydzielanie kortyzolu. 

Mechanizmy obronne mają na celu zahamowanie wydzielania insuliny i tym samym dalszy spadek poziomu cukru we krwi. 

Nasz mózg potrzebuje powyżej 100 g glukozy/dobę – to jego główne źródło energii. Mózg nie ma możliwości zmagazynowania glukozy. Spadek stężenia glukozy, czyli niski poziom cukru we krwi, powoduje zaburzenia pracy mózgu, a nawet obumieranie neuronów – komórek ośrodkowego układu nerwowego. To może doprowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia mózgu, a nawet śmierci pacjenta. 

Hipoglikemia – rodzaje 

Wyróżnia się trzy rodzaje hipoglikemii
– jatrogenną (egzogenną), 
– głodową (na czczo), 
– reaktywną. 

Hipoglikemię jatrogenną powoduje głównie stosowanie niektórych doustnych leków przeciwcukrzycowych, insuliny. Może do niej dojść także w wyniku dużego wysiłku fizycznego, głodzenia, spożycia dużej ilości alkoholu. 

Hipoglikemię głodową powoduje nierównowaga miedzy syntezą glukozy w wątrobie a jej tkankowym zużyciem. Najważniejszymi jej przyczynami jest wyspiak trzustki lub niektóre zespoły endokrynologiczne (np. choroba Addisona czy niedoczynność przysadki mózgowej), a także niewydolność wątroby i choroby nerek. 

Hipoglikemia reaktywna to niedocukrzenie po posiłku. Obserwujemy ją we wczesnej fazie cukrzycy, a także u chorych z zaburzeniami opróżniania żołądkowego oraz u osób po resekcji żołądka lub jelita cienkiego. Wiąże się z opóźnionym czasem wydzielania insuliny endogennej w stosunku do wchłaniania pokarmu. 

Można także wyróżnić typy hipoglikemii ze względu na obraz kliniczny i nasilenie objawów na: 
– łagodną (często bezobjawowa), 
– umiarkowaną (ustępuje po posiłku, pacjent sam sobie radzi), 
– ciężką (nasilone objawy, aż do utraty świadomości, drgawek, śpiączki cukrzycowej – wymagana jest pomoc innych). 

Polecane dla Ciebie

Objawy niedocukrzenia (hipoglikemii) 

Objawy kliniczne niedocukrzenia można podzielić na neurowegetatywne (adrenergiczne, neurogenne) i neuroglikopeniczne (neurologiczne, psychiczne). Pierwsze występują we wczesnej fazie spadku cukru i są związane z działaniem hormonów antagonistycznych do insuliny. Mogą to być: 

– niepokój, drażliwość, nerwowość, wzmożona pobudliwość, 
– osłabienie, 
– bladość, 
– wzmożona potliwość, drżenie,  
– przyspieszenie czynności serca i wzrost ciśnienia, 
– poszerzenie źrenic. 

Znajomość wczesnych objawów powinna być niezbędnym elementem edukacji każdego pacjenta chorego na cukrzycę. 

Jeśli pacjent przeoczy powyższe objawy i nie spożyje czegoś słodkiego, to dochodzi do dalszych objawów neuroglikopenicznych, wynikających z “głodowania” mózgu. Mogą to być: 

– trudności kojarzenia i myślenia, 
– zaburzenia orientacji, mowy, koordynacji ruchów, 
– splatanie, amnezja, 
– drgawki, 
– utrata przytomności i śpiączka cukrzycowa. 

Przyczyny hipoglikemii  

Główne, najczęstsze przyczyny hipoglikemii (niedocukrzenia) to: 

– za niskie spożycie węglowodanów w diecie, opuszczanie posiłków, 
– upośledzenie wchłaniania glukozy w przewodzie pokarmowym,
– upośledzona produkcja glukozy w wątrobie, 
– nadmierne zużycie glukozy, 
– choroby endokrynologiczne, 
– niektóre doustne leki przeciwcukrzycowe, insulina (zwłaszcza źle dawkowana) 
– nadmierny wysiłek fizyczny, 
– nadmierne spożycie alkoholu, 
– wyniszczenie nowotworowe. 

Pierwsza pomoc przy objawach hipoglikemii. Jak postępować przy niedocukrzeniu? 

Postępowanie doraźne u pacjenta z łagodną hipoglikemią polega na podaniu cukru prostego zawierającego około 15 g glukozy. Może to być płynna glukoza, kostki cukru, krówka lub słodki napój, najlepiej typu cola. Jeżeli po 15 minutach stężenie cukru jest nadal niskie, należy powtórzyć podanie 15 g glukozy (reguła 15/15). 

Poza cukrem prostym pacjent powinien spożyć węglowodany złożone (na przykład zjeść kanapkę), aby uniknąć ponownego obniżenia glikemii. 

Jeśli występują zaburzenia świadomości, należy zastosować 20 ml 20% glukozy dożylnie, a następnie wlew z 10% glukozy dożylnie pod kontrolą glikemii lub jeśli nie mamy takiej możliwości – 1 mg glukagonu domięśniowo lub podskórnie.

Po odzyskaniu przez chorego przytomności należy podać mu posiłek zawierający węglowodany złożone i kontrolować często poziom glikemii we krwi za pomocą glukometru

Jak zapobiegać niedocukrzeniu? 

  1. Osoba chora na cukrzycę na każdej wizycie u diabetologa powinna być pytana o objawy i częstość występowania hipoglikemii, a także edukowana w tym zakresie. 
  2. Pacjent z dużym ryzykiem wystąpienia spadków cukru powinien mieć w lodówce glukagon, a jego rodzina powinna umieć przygotować i wykonać iniekcję. 
  3. Należy „wyłapać” pacjentów z  nieświadomością hipoglikemii (nieodczuwanie patologicznie niskich poziomów cukru występująca głównie w długo trwającej cukrzycy typu 1) i szczególnie wnikliwie ich monitorować (systemy ciągłego monitorowania glikemii), ewentualnie zmienić sposób leczenia oraz cele wyrównania metabolicznego na nieco wyższe. 
  1. K. Strojek, Objawy związane z obniżeniem stężenia glukozy, [w:] Cukrzyca , red. J. Sieradzki, Gdańsk 2006.
  2. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, "Diabetologia Praktyczna" nr 7 2006.
  3. M. A. Permutt, J. Kelly, R. Berstein i in., Alimentary hypoglycaemia in the absence of gastrointestinal surgery,” New Engl. J. Med.", nr 288 (23) 1973.
  4. T. W. Jones, P. Porter, R. S. Sherwin i in., Decreased epinephrine respondes to hypoglycaemia during sleep”, "New Engl. J. Med.", nr 338 (23) 1998.
  5. A. Czyżyk, Patofizjologia i klinika cukrzycy, Warszawa 1997.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Witamina B2 (ryboflawina) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

    Pękające kąciki ust, chroniczne zmęczenie, pogorszony wzrok – to tylko kilka przykładów objawów, które niesie za sobą niedobór witaminy B2. Ryboflawina bierze udział w wielu procesach metabolicznych organizmu i jest rozpuszczalna w wodzie. Zażywana wraz z innymi witaminami aktywuje ich działanie w organizmie. Jakie produkty zawierają w sobie ryboflawinę? Kiedy i jak zażywać witaminę B2 w formie suplementów diety? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Czym jest i jak działa żeń-szeń? Zastosowanie i przeciwwskazania do stosowania Panax ginseng

    Żeń-szeń, nazywany również ginsengiem lub wszechlekiem, jest jednym z najlepiej opisanych adaptogenów. Według medycyny chińskiej powinno się go stosować jedynie w miesiącach zimowych. Żeń-szeń wpływa na poprawę funkcji kognitywnych (poznawczych), poprawia samopoczucie i pamięć, łagodzi stres oraz działa korzystnie na skórę i potencję seksualną. Na rynku można kupić wiele preparatów z żeń-szeniem, zarówno w formie tabletek czy kapsułek, jak i płynnych ekstraktów. Który preparat z żeń-szeniem wybrać, jaka jest dzienna zalecana dawka tego adaptogenu oraz w jakiej porze dnia należy zażywać ten suplement? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Gotu kola (wąkrotka azjatycka) – czym jest i jak działa? Właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania

    Sproszkowane ziele wąkrotki azjatyckiej, czyli adaptogenu nazywanego także gotu kola lub brahmi, zaleca się stosować u osób mających problemy z koncentracją i pamięcią. Wąkrotkę można przyjmować zarówno w formie kapsułek, czyli dojelitowo, jak i bezpośrednio na skórę w przypadku wystąpienia problemów dermatologicznych. Gotu kola działa także przeciwlękowo, łagodzi napięcie i niepokój. Jak dawkować gotu kola, ile kosztuje ten adaptogen i czy kobiety w ciąży mogą przyjmować wąkrotkę azjatycką? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Bacopa monnieri – działanie ekstraktu roślinnego eliksiru życia. Czy suplementowanie pomaga szybciej się uczyć?

    Bacopa monnieri, czyli bakopa drobnolistna, jest suplementem diety polecanym przed istotnymi egzaminami, jak matura czy sesja, ponieważ wspomaga pamięć i koncentrację. Korzystnie wpływa na kondycję skóry i włosów. Suplementowanie Bacopa zalecane jest także w trakcie terapii chorób neurodegradacyjnych, takich jak Alzhaimer lub Parkinson. Przez niektórych roślina nazywana jest „eliksirem życia”, ponieważ poprawia samopoczucie, łagodzi stres i napięcie. Dodatkowo ma także działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Jak suplementować Bacopa monnieri? Czy kobiety w ciąży mogą zażywać ten preparat? Na jaki procent standaryzacji suplementu zwrócić uwagę, kupując brahmi? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Tetracykliny na trądzik pospolity – jak zwiększyć skuteczność antybiotyków?

    Tetracykliny stosowane są zazwyczaj w leczeniu trądziku pospolitego (łac. acne vulgaris) o średnim i dużym nasileniu, ze zmianami zapalnymi w postaci grudek, krost, guzków, cyst, nacieków, a także trądziku różowatego (łac. acne rosacea). Podawane są w formie tabletek doustnych lub maści zewnętrznej. Zazwyczaj terapię przeciwtrądzikową z wykorzystaniem tetracyklin ordynuje dermatolog. Dzieje się tak wówczas, kiedy dotychczas zażywane produkty do stosowania zewnętrznego były nieskuteczne.

  • Zastrzyki antykoncepcyjne – czy są skuteczne? Na jak długo wystarcza i jakie są skutki uboczne?

    Według badań skuteczność zastrzyków antykoncepcyjnych wynosi około 99% w przypadku stosowania ich zgodnie z zaleceniami. Jednakże skuteczność ta może być niższa w przypadku nieregularnego stosowania lub gdy nastąpi opóźnienie w podaniu kolejnej dawki. Ważne jest, aby pamiętać, że zastrzyki antykoncepcyjne nie chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, więc w przypadku ryzyka infekcji należy stosować dodatkową ochronę, taką jak na przykład prezerwatywy.

  • Jakie właściwości ma olejek z drzewa herbacianego? Jak go stosować na skórę?

    Olejek z drzewa herbacianego pozyskuje się na drodze destylacji z parą wodną surowca z rośliny łac. Melaleuca alternifolia. Kolonizatorzy australijscy odkryli tę roślinę w 1770 r. i, naśladując zamieszkujących tamte tereny Aborygenów, zaczęli wykorzystywać jej liście do zaparzania esencjonalnego napoju na wzór herbaty. Stąd też wzięła się nazwa rośliny. Kiedy, jak i na co stosować olejek z drzewa herbacianego? Czy olejek z drzewa herbacianego powinna stosować osoba, która ma trądzik?

  • Na co stosować szafran? Właściwości lecznicze, dawkowanie

    Już w starożytności wykorzystywano szafran do poprawiania smaku jedzenia, do barwienia tkanin, a także w lecznictwie. Szafran stanowi najdroższą przyprawę świata. Posiada charakterystyczny smak oraz barwę. Jego walory smakowe doceniane są w kuchni, a ostatnimi czasy zainteresowanie wzbudzają jego właściwości lecznicze. Warto jednak podkreślić, że szafran można przyjmować doustnie jedynie w niewielkich ilościach, ponieważ jego nadmiar może być szkodliwy dla zdrowia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij