Stłuszczenie trzustki – przyczyny, objawy, czy jest groźne?

Czym jest stłuszczenie trzustki?

Otłuszczenie trzustki (z ang. pancreatic steatosis) polega na odkładaniu się komórek tłuszczu w jej miąższu, któremu bardzo często towarzyszy wzrost stężenie trójglicerydów (TG) we krwi. Cząsteczki te negatywnie oddziałują na narząd poprzez tak zwaną lipotoksyczność, co skutkuje upośledzeniem funkcji zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczej trzustki. Etiologia tego schorzenia jest wieloczynnikowa i niejednoznaczna. W ostatnim czasie utworzono na wzór niealkoholowej choroby stłuszczeniowej wątroby (NAFLD) termin niealkoholowej choroby otłuszczeniowej trzustki (nonalcoholic fatty pancreas disease, NAFPD), co sugeruje, że główną przyczyną odkładania się komórek tłuszczowych w miąższu trzustki może być otyłość wraz z innymi składowymi zespołu metabolicznego – cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, duża ilość TG lub niski poziom HDL.

Lipomatoza trzustki

Występowanie tłuszczu w organach wewnętrznych w niewielkich ilościach jest zjawiskiem fizjologicznym występującym u zdrowych osób. Jednakże niektóre czynniki predysponują do wystąpienia patologicznego zjawiska zwanego lipomatozą trzustki i należy do nich starszy wiek, otyłość, zespół metaboliczny, zaburzenia hormonalne, AIDS, niektóre leki i choroby genetyczne jak np. mukowiscydoza czy zespół Shwachmana i Diamonda.

Dodatkowo należy zaznaczyć, że z racji wspólnej patofizjologii, często mamy do czynienia z współwystępowaniem stłuszczenia trzustki i wątroby, a czasem nawet innych organów.

Stłuszczona trzustka – jakie daje objawy?

Trzustka stłuszczona nie daje żadnych charakterystycznych symptomów, pacjenci nie zgłaszają dokuczliwych objawów, w tym typowych bólów trzustkowych (okolica nadbrzusza nie boli), a o chorobie dowiadują się przypadkowo przy rutynowych badaniach wykonywanych z innych przyczyn.

Mimo tego, że stan ten nie jest bezpośrednim zagrożeniem życia, należy pamiętać, że proces lipomatozy postępuje i z czasem pacjent może zacząć odczuwać dolegliwości. Duża ilość odłożonego tłuszczu w narządzie może spowodować dekompensację fizjologicznych procesów regulowanych przez trzustkę m.in problemy z trawieniem objawiające się tłuszczową biegunką lub hiperglikemia spowodowana rozwijająca się cukrzycą typu II.

Stłuszczenie trzustki – jakie badania wykonać?

Powszechnie dostępne badania takie jak tomografia komputerowa (TK) czy ultrasonografia jamy brzusznej (USG) zwykle umożliwiają ocenę stanu morfologicznego miąższu trzustki i stopnia stłuszczenia organu. W badaniu USG można dostrzec obszar hiperechogeniczny (jaśniejszy niż pozostała część zdrowego narządu), który jest zbliżony do echogeniczności tłuszczu trzewnego.

W bardziej specjalistycznych ośrodkach często wykonuje się także badanie ultrasonografii endoskopowej (EUS), które jest dokładniejsze niż standardowe USG, pozwala lepiej uwidocznić trzustkę i dokładniej ocenić zmiany narządowe.

Kolejny badaniem wykorzystywanym w diagnostyce jest tomografia komputerowa, która daje możliwość zobrazowania zmian stłuszczeniowych nie tylko w trzustce, ale także w sąsiednich strukturach. W przeciwieństwie do ultrasonografii, gdzie występuje trzustka hyperechogenna, w tomografii komputerowej te same zmiany prezentują się w postaci obszarów hipodensyjnych (ciemniejszych niż otoczenie).

Zastosowanie mają również inne badania takie jak rezonans magnetyczny (MRI) czy badanie histologiczne, natomiast z racji wysokich kosztów i mniejszej dostępności są wykonywane znacznie rzadziej lub w niepewnych przypadkach.

Dodatkowych informacji mogą dostarczyć także badania laboratoryjne. Lekarz z reguły zleca panel podstawowych testów diagnostycznych takich jak morfologia, glikemia, cholesterol całkowity, parametry nerkowe oraz bardziej szczegółowe badania oceniające pracę trzustki, czyli pomiar stężenia enzymów trzustkowych – lipazy i amylazy. Czasami konieczne bywa wykonanie badań genetycznych w kierunku chorób dziedzicznych oraz markerów nowotworowych.

Jak leczyć stłuszczoną trzustkę, jakie leki się stosuje?

Większość przypadków stłuszczonej trzustki nie jest groźnych, zmiany są odwracalne i nie pozostawiają trwałych następstw jeśli odpowiednio wcześnie wdroży się interwencję leczniczą. Należy zacząć przede wszystkim od zmniejszenia masy ciała i utrzymywania jej w granicy normy (BMI <25kg/m2) oraz stosowania się do zasad zdrowego stylu życia. Pomoże to nie tylko w redukcji nadmiernej tkanki tłuszczowej, ale posłuży także w profilaktyce chorób krążenia, nowotworów i wielu innych. Wspomagająco pod nadzorem lekarza można rozważyć przyjmowanie leków zawierających pankreatynę, czyli wyciąg z trzustek wieprzowych zawierający enzymy trawienne – lipazę, amylazę i proteazy.

Dieta na stłuszczenie trzustki – co jeść?

Oznacza dietę lekkostrawną i jest podstawową metodą leczenia chorej trzustki. Charakteryzuje się niską zawartością węglowodanów prostych (słodyczy, jedzenia przetworzonego, napojów gazowanych). Należy spożywać pieczywo pszenne, kefiry, jogurty, cielęcinę, indyka oraz stosować oleje roślinne. Ponadto należy unikać alkoholu i palenia papierosów.

W przypadku gdy dojdzie do zaawansowanych powikłań funkcji narządu konieczne jest wdrożenie terapii substytucyjnej enzymami trzustkowymi w postaci kapsułek oraz insulinoterapii w momencie rozwijającej cukrzycy.

Stłuszczenie trzustki – powikłania, skutki

Warto wspomnieć, że pomimo tego, że nie jest to groźna choroba, w niektórych przypadkach mogą rozwinąć się poważne powikłania. Otłuszczenia trzustki nie należy bagatelizować, ponieważ (oprócz wyżej wspomnianych problemów trawiennych i hiperglikemii) może rozwinąć się ostre zapalenie narządu, a nawet rak gruczołowy trzustki.