Dieta trzustkowa – co jeść, a czego unikać przy zapaleniu trzustki?
Małgorzata Różańska

Dieta trzustkowa – co jeść, a czego unikać przy zapaleniu trzustki?

Trzustka jest narządem odgrywającym kluczową rolę w procesach trawienia w przewodzie pokarmowym. Wytwarza enzymy wydzielane do przewodu pokarmowego, które biorą udział w trawieniu białek, węglowodanów i tłuszczów. Aby zapobiec procesom trawiennym w samej trzustce, enzymy te są wydzielane jako nieaktywne prekursory tzw. proenzymy, które dopiero w przewodzie pokarmowym przekształcają się w aktywne formy.

Dieta trzustkowa – dlaczego dieta przy chorobach trzustki jest ważna? 

Ze względu na wyżej opisane czynności trzustki dieta jest jednym z najważniejszych czynników leczniczych w czasie choroby tego organu. W przypadku ostrego zapalenia trzustki odpowiedni jadłospis ma za zadanie odciążyć chory narząd i uspokoić jego funkcje czynnościowe. W przewlekłym zapaleniu trzustki celem diety jest ustąpienie bólu, profilaktyka spadku masy ciała i niedoborów pokarmowych. Przy tym schorzeniu należy ją kontynuować przez całe życie chorego.

Co można, a czego nie wolno jeść przy ostrym zapaleniu trzustki? 

Przyczyną ostrego zapalenia trzustki jest nagłe uczynnienie proenzymów trzustkowych do ich aktywnych form (enzymów) jeszcze w trzustce, a więc zanim zostaną wydzielone do przewodu pokarmowego. Powoduje to, że zaczynają one działać w obrębie komórek narządu, co wywołuje z kolei samotrawienie tego organu. Objawia się to ostrym bólem w obrębie jamy brzusznej często promieniującym do pleców i towarzyszącymi symptomami takimi jak: nudności, wymioty, wzdęcia, a w ciężkich przypadkach niedrożność jelit, zaburzenia oddychania, krążenia, niewydolność nerek i inne. Bez względu na przebieg schorzenia (lekki czy ciężki) chory powinien jak najszybciej znaleźć się w szpitalu. Oprócz leczenia szpitalnego niezbędnym czynnikiem mającym wpływ na przebieg choroby i rokowanie jest dieta. 

Żywienie przy ostrym zapaleniu trzustki można podzielić na trzy etapy. Pierwsza faza zapoczątkowana jest już w szpitalu i trwa około miesiąca. Przede wszystkim dieta ma za zadanie maksymalnie uspokoić czynności trzustki, stąd w pierwszych dniach nie podaje się drogą doustną pokarmów i płynów. Niezbędną ilość płynów chory otrzymuje droga dożylną.

W lekkim przebiegu schorzenia żywienie drogą doustną rozpoczyna się zwykle w trzeciej lub czwartej dobie, natomiast w ciężkim – dietę doustną wprowadza się później, a od trzeciego dnia choroby stosuje się żywienie dojelitowe. W pierwszym etapie w żywieniu doustnym stosuje się dietę łatwostrawną z ograniczeniem tłuszczów, w której szczególnemu ograniczeniu podlegają: błonnik pokarmowy, produkty wzdymające oraz tłuszcz. Tłuszcze ogółem (dodane i zawarte w produktach) nie powinny dziennie przekraczać ilości 40 g. Niezmiernie ważne jest, by pacjent o regularnych porach jadł 4–5 niewielkich objętościowo posiłków, by odciążyć funkcje wydzielnicze chorego narządu. Produkty dozwolone w diecie trzustkowej to: 

  • pieczywo jasne i czerstwe (bez ziaren), drobne kasze, drobny makaron, ryż, 
  • chude mleko i przetwory mleczne, 
  • chude ryby i wędliny, drób, cielęcina i wołowina
  • niewielkie ilości tłuszczów: masło, olej sojowy, słonecznikowy, oliwa z oliwek, 
  • miód, dżem, 
  • ziemniaki, warzywa i owoce (najlepiej obierać je ze skórek, by zmniejszyć ilość błonnika) w formie gotowanej lub przetartej. 
Z technik kulinarnych trzeba wyeliminować smażenie, duszenie ze wstępnym obsmażaniem, pieczenie z dodatkiem tłuszczu. Posiłki najlepiej gotować w wodzie i na parze oraz piec. Jeśli dusimy, to wcześniej zrezygnujmy z obsmażania.  

W pierwszym etapie nie wolno jeść produktów: 

  • o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego: razowego pieczywa, grubych kasz, pełnoziarnistego makaronu, 
  • o wysokiej zawartości tłuszczu: tłustego mleka i tłustych przetworów mlecznych, tłustych mięs i ryb, produktów wędzonych, śmietany, smalcu, margaryn, orzechów, czekolady, chałwy, tłustych ciast, kremów, ciasta francuskiego, 
  • warzyw i owoców wzdymających lub ciężkostrawnych: kapusty, cebuli, papryki, rzodkiewki, warzyw strączkowych, śliwek, gruszek. 

Drugi etap diety stosowanej po ostrym zapaleniu trzustki trwa również miesiąc i polega na podobnych zasadach jak pierwszy, ale ilość tłuszczu zwiększa się do 50 g dziennie. Jeśli pacjent czuje się lepiej, nie towarzyszą mu objawy z przewodu pokarmowego takie jak: wzdęcia, furczenia, stolce tłuszczowe, może przejść do trzeciego etapu, w którym przechodzi się na dietę pełnowartościową, powoli zwiększając ilość tłuszczu do 60–80 g dziennie.

Powiązane produkty

Produkty dozwolone i zakazane przy przewlekłym zapaleniu trzustki 

W przewlekłym zapaleniu trzustki rozwija się postępujące uszkodzenie trzustki. Pojawiają się zaburzenia wchłaniania i trawienia. Przewlekłe zapalenie trzustki wywołuje nieodwracalne zmiany w obrębie narządu, dlatego dietę i leczenie trzeba stosować do końca życia. Szacuje się, że u 30–40 proc. chorych schorzenie to prowadzi do rozwoju cukrzycy.  

Głównymi przyczynami ostrego zapalenia trzustki są kamica żółciowa i nadmierne spożywanie alkoholu. Dlatego chory na przewlekłe zapalenie trzustki nie może pić alkoholu. Jeśli przyczyną przewlekłego zapalenia trzustki jest kamica żółciowa, należy ją wyleczyć chirurgicznie. 

Podstawową zasadą diety w przewlekłym zapaleniu trzustki jest ograniczenie tłuszczu. Na początku diety tłuszcz powinien być w ilości do 50 g na dobę. Jeśli tolerancja tłuszczu jest dobra, zwiększa się go powoli w diecie do maksymalnie 80 g na dobę, obserwując, czy nie pojawią się objawy ze strony układu pokarmowego: wzdęcia, stolce tłuszczowe (maziste, połyskujące). Jeśli takowe wystąpią, ponownie zmniejsza się ilość tłuszczu w diecie.

Dieta powinna być lekkostrawna. Podobnie jak w przypadku ostrego zapalenia trzustki produktami dozwolonymi są pieczywo jasne i czerstwe, drobne kasze, drobny makaron, ryż, chude mleko i przetwory mleczne, chuda ryba, chude wędliny, drób, cielęcina i wołowina, niewielkie ilości tłuszczów dodanych: masło, olej sojowy, słonecznikowy, oliwa z oliwek oraz miód, dżem, ziemniaki, niewzdymające warzywa i owoce. Zakazane są natomiast: razowe, pełnoziarniste pieczywo, gruboziarniste kasze, brązowy ryż, tłuste mleko i przetwory mleczne, tłuste mięsa i ryby, produkty wędzone, śmietana, smalec, margaryny, orzechy, czekolada, chałwa, tłuste ciasta, kremy, ciasto francuskie oraz wzdymające warzywa i owoce: kapusty, cebula, papryka, warzywa strączkowe, śliwki, gruszki.

W przewlekłym zapaleniu trzustki wskazane jest rozłożenie jadłospisu na małe objętościowo posiłki w ilości 5–6 dziennie. Dieta chorego na przewlekłe zapalenie trzustki powinna być także dopasowana do jego preferencji i tolerancji. Na przykład część pacjentów dobrze toleruje surowe warzywa i owoce w formie przetartej, u innych przed podaniem warzyw i owoców wymagana jest obróbka termiczna (np. pieczone jabłka). 

Suplementy wspomagające pracę trzustki 

Niekiedy chory po przebytym ostrym zapaleniu trzustki wymaga leczenia wyciągami trzustkowymi (pankreatyną). W przypadku przewlekłego zapalenia trzustki i wystąpienia objawów złego wchłaniania stosuje się przede wszystkim dietę niskotłuszczową o zawartości tłuszczu poniżej 60 g na dobę i suplementację witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach (A, D, E, K). Osoby z przewlekłym zapaleniem trzustki, wynikającym z nadużywania alkoholu, zwykle wymagają także suplementacji witaminami z grupy B, w tym kwasem foliowym (wit. B9). Jeśli leczenie dietą i zmiana stylu życia nie skutkują normalizacją wypróżnień i zatrzymaniem spadku masy ciała, stosuje się leczenie preparatami trzustkowymi.  

Badania z ostatnich lat pokazują, że długotrwała suplementacja antyoksydantami, takimi jak witamina C, E, beta-karoten oraz selen, może przyczyniać się do zmniejszenia częstotliwości objawów przewlekłego zapalenia trzustki (szczególnie bólów brzucha). Prawdopodobnie, wyrównując niedobory antyoksydantów, można łagodzić zaburzenia równowagi oksydacyjnej w trzustce.  

Wśród suplementów wspierających pracę trzustki i układu pokarmowego znajdziemy również preparaty zawierające zioła, m.in.: ziele dziurawca, koper włoski, kminek, ziele macierzanki, ziele karczocha, ziele mniszka. Jednak należy pamiętać, że zioła mogą wchodzić w interakcje z lekami stosowanymi przez pacjenta. Dlatego przed wprowadzeniem ziół do terapii przewlekłego zapalenia trzustki należy skonsultować to z lekarzem prowadzącym.

  1. K. Pol, M. Jarosz, Choroby trzustki [w:] Praktyczny Podręcznik Dietetyki, pod red. M. Jarosza, Warszawa 2010. 
  2. J. Dzieniszewski, Żywienie w chorobach trzustki [w:] Żywienie człowieka zdrowego i chorego 2, pod red. M. Grzymisławskiego, J. Gawęckiego, Warszawa 2010. 
  3. J. Dzieniszewski, M. Jarosz, Rola żywienia w etiopatogenezie i leczeniu chorób trzustki, „Nowa Medycyna” 10/1999.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Blue Monday – co to jest? Kiedy wypada? Czy Blue Monday to mit?

    Blue Monday to termin określający rzekomo najbardziej depresyjny dzień w roku. Według wyliczeń twórcy tej teorii przypada on na trzeci poniedziałek stycznia. To właśnie w tym dniu we wszystkich mediach słyszymy o niebieskim poniedziałku. Wiele osób zastanawia się wówczas, ile jest prawdy w teorii Blue Monday.

  • Leczenie promieniami podczerwonymi – czym jest i jak korzystać z infrared (IR)?

    Terapia infrared (IR) opiera się na wykorzystaniu światła podczerwonego, którego zastosowanie jest poparte badaniami naukowymi. Jego właściwości są dobrze znane i wykorzystywane już od pewnego czasu. Jedne z najciekawszych możliwości zastosowania terapii infrared, opisywane w wielu różnych źródłach naukowych, to przede wszystkim leczenie bólu i pobudzanie wzrostu komórek w organizmie.

  • Czy kot domowy powinien wychodzić na dwór?

    Kot domowy to jedno z najbardziej tajemniczych i fascynujących zwierząt, które towarzyszy człowiekowi od tysięcy lat. Choć dzisiaj postrzegany jest głównie jako zwierzę domowe, zachował swoje drapieżne instynkty, które niejednokrotnie stają się wyzwaniem – zarówno dla jego opiekunów, jak i dla lokalnych ekosystemów. Jakie są korzenie jego współpracy z człowiekiem i jakie zagrożenia wiążą się z jego swobodnym wypuszczaniem?

  • Dieta niskosodowa – dla kogo? Przepisy od dietetyka

    Sód to pierwiastek niezbędny do życia i prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jego podstawową rolą jest kontrola objętości płynów pozakomórkowych oraz utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej. Sód jest niezwykle ważny, jednak jego nadmiar spożywany głównie w postaci soli kuchennej może wpływać na wzrost ciśnienia tętniczego krwi, niewydolność nerek oraz na wiele innych patologicznych procesów w organizmie. Czym jest dieta niskosodowa? Jakie niesie za sobą korzyści? Kto szczególnie powinien stosować dietę niskosodową? 

  • Jak się przygotować do sylwestra? Twarz, ciało i... nawodnienie

    Sylwestrowa noc to wyjątkowa okazja, by z radością pożegnać stary rok i przywitać nowy. Aby zabawa była udana, a poranek 1 stycznia okazał się łaskawszy, warto pamiętać o kilku zasadach i wprowadzić je w życie jeszcze przed szampańską imprezą.

  • Jak oczyścić organizm w 3 dni – przepisy dietetyka

    W okresie świątecznym często spożywamy więcej ciężkostrawnych, słodkich i tłustych posiłków niż zazwyczaj, co może prowadzić do zaburzeń trawiennych i gorszego samopoczucia. Czy po takim czasie powinniśmy oczyścić organizm specjalną dietą? Jak racjonalnie oczyścić organizm w 3 dni? Kto nie powinien korzystać z detoksów?

  • Jak skutecznie chronić psa lub kota przed pasożytami? Praktyczne porady

    Pasożyty stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia naszych pupili - psów i kotów. Zarażenie nimi może prowadzić do groźnych chorób, a nawet do stanów zagrażających życiu – szczególnie u młodych zwierząt. Dowiedz się, jak skutecznie dbać o profilaktykę, regularne odrobaczanie oraz ochronę przed pchłami i kleszczami.

  • Trening w parach to nie tylko bieganie. Co jeszcze można wspólnie ćwiczyć?

    Walentynki to czas, kiedy celebrujemy miłość i bliskość z naszymi ukochanymi. Warto wykorzystać ten dzień, aby nie tylko obdarować się prezentami, ale także wspólnie zatroszczyć się o zdrowie i kondycję fizyczną. Jednym ze wspaniałych sposobów na to są ćwiczenia we dwoje. Nie tylko umacniają więzi, ale również wprowadzają do naszego życia ruch i radość. W poniższym artykule omówimy korzyści płynące ze wspólnego treningu, sporty, które można uprawiać w tej formie oraz praktyczne wskazówki dotyczące ćwiczeń razem.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.