Dieta trzustkowa – co jeść, a czego unikać przy zapaleniu trzustki?
Małgorzata Różańska

Dieta trzustkowa – co jeść, a czego unikać przy zapaleniu trzustki?

Trzustka jest narządem odgrywającym kluczową rolę w procesach trawienia w przewodzie pokarmowym. Wytwarza enzymy wydzielane do przewodu pokarmowego, które biorą udział w trawieniu białek, węglowodanów i tłuszczów. Aby zapobiec procesom trawiennym w samej trzustce, enzymy te są wydzielane jako nieaktywne prekursory tzw. proenzymy, które dopiero w przewodzie pokarmowym przekształcają się w aktywne formy.

Dieta trzustkowa – dlaczego dieta przy chorobach trzustki jest ważna? 

Ze względu na wyżej opisane czynności trzustki dieta jest jednym z najważniejszych czynników leczniczych w czasie choroby tego organu. W przypadku ostrego zapalenia trzustki odpowiedni jadłospis ma za zadanie odciążyć chory narząd i uspokoić jego funkcje czynnościowe. W przewlekłym zapaleniu trzustki celem diety jest ustąpienie bólu, profilaktyka spadku masy ciała i niedoborów pokarmowych. Przy tym schorzeniu należy ją kontynuować przez całe życie chorego.

Co można, a czego nie wolno jeść przy ostrym zapaleniu trzustki? 

Przyczyną ostrego zapalenia trzustki jest nagłe uczynnienie proenzymów trzustkowych do ich aktywnych form (enzymów) jeszcze w trzustce, a więc zanim zostaną wydzielone do przewodu pokarmowego. Powoduje to, że zaczynają one działać w obrębie komórek narządu, co wywołuje z kolei samotrawienie tego organu. Objawia się to ostrym bólem w obrębie jamy brzusznej często promieniującym do pleców i towarzyszącymi symptomami takimi jak: nudności, wymioty, wzdęcia, a w ciężkich przypadkach niedrożność jelit, zaburzenia oddychania, krążenia, niewydolność nerek i inne. Bez względu na przebieg schorzenia (lekki czy ciężki) chory powinien jak najszybciej znaleźć się w szpitalu. Oprócz leczenia szpitalnego niezbędnym czynnikiem mającym wpływ na przebieg choroby i rokowanie jest dieta. 

Żywienie przy ostrym zapaleniu trzustki można podzielić na trzy etapy. Pierwsza faza zapoczątkowana jest już w szpitalu i trwa około miesiąca. Przede wszystkim dieta ma za zadanie maksymalnie uspokoić czynności trzustki, stąd w pierwszych dniach nie podaje się drogą doustną pokarmów i płynów. Niezbędną ilość płynów chory otrzymuje droga dożylną.

W lekkim przebiegu schorzenia żywienie drogą doustną rozpoczyna się zwykle w trzeciej lub czwartej dobie, natomiast w ciężkim – dietę doustną wprowadza się później, a od trzeciego dnia choroby stosuje się żywienie dojelitowe. W pierwszym etapie w żywieniu doustnym stosuje się dietę łatwostrawną z ograniczeniem tłuszczów, w której szczególnemu ograniczeniu podlegają: błonnik pokarmowy, produkty wzdymające oraz tłuszcz. Tłuszcze ogółem (dodane i zawarte w produktach) nie powinny dziennie przekraczać ilości 40 g. Niezmiernie ważne jest, by pacjent o regularnych porach jadł 4–5 niewielkich objętościowo posiłków, by odciążyć funkcje wydzielnicze chorego narządu. Produkty dozwolone w diecie trzustkowej to: 

  • pieczywo jasne i czerstwe (bez ziaren), drobne kasze, drobny makaron, ryż, 
  • chude mleko i przetwory mleczne, 
  • chude ryby i wędliny, drób, cielęcina i wołowina
  • niewielkie ilości tłuszczów: masło, olej sojowy, słonecznikowy, oliwa z oliwek, 
  • miód, dżem, 
  • ziemniaki, warzywa i owoce (najlepiej obierać je ze skórek, by zmniejszyć ilość błonnika) w formie gotowanej lub przetartej. 
Z technik kulinarnych trzeba wyeliminować smażenie, duszenie ze wstępnym obsmażaniem, pieczenie z dodatkiem tłuszczu. Posiłki najlepiej gotować w wodzie i na parze oraz piec. Jeśli dusimy, to wcześniej zrezygnujmy z obsmażania.  

W pierwszym etapie nie wolno jeść produktów: 

  • o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego: razowego pieczywa, grubych kasz, pełnoziarnistego makaronu, 
  • o wysokiej zawartości tłuszczu: tłustego mleka i tłustych przetworów mlecznych, tłustych mięs i ryb, produktów wędzonych, śmietany, smalcu, margaryn, orzechów, czekolady, chałwy, tłustych ciast, kremów, ciasta francuskiego, 
  • warzyw i owoców wzdymających lub ciężkostrawnych: kapusty, cebuli, papryki, rzodkiewki, warzyw strączkowych, śliwek, gruszek. 

Drugi etap diety stosowanej po ostrym zapaleniu trzustki trwa również miesiąc i polega na podobnych zasadach jak pierwszy, ale ilość tłuszczu zwiększa się do 50 g dziennie. Jeśli pacjent czuje się lepiej, nie towarzyszą mu objawy z przewodu pokarmowego takie jak: wzdęcia, furczenia, stolce tłuszczowe, może przejść do trzeciego etapu, w którym przechodzi się na dietę pełnowartościową, powoli zwiększając ilość tłuszczu do 60–80 g dziennie.

Powiązane produkty

Produkty dozwolone i zakazane przy przewlekłym zapaleniu trzustki 

W przewlekłym zapaleniu trzustki rozwija się postępujące uszkodzenie trzustki. Pojawiają się zaburzenia wchłaniania i trawienia. Przewlekłe zapalenie trzustki wywołuje nieodwracalne zmiany w obrębie narządu, dlatego dietę i leczenie trzeba stosować do końca życia. Szacuje się, że u 30–40 proc. chorych schorzenie to prowadzi do rozwoju cukrzycy.  

Głównymi przyczynami ostrego zapalenia trzustki są kamica żółciowa i nadmierne spożywanie alkoholu. Dlatego chory na przewlekłe zapalenie trzustki nie może pić alkoholu. Jeśli przyczyną przewlekłego zapalenia trzustki jest kamica żółciowa, należy ją wyleczyć chirurgicznie. 

Podstawową zasadą diety w przewlekłym zapaleniu trzustki jest ograniczenie tłuszczu. Na początku diety tłuszcz powinien być w ilości do 50 g na dobę. Jeśli tolerancja tłuszczu jest dobra, zwiększa się go powoli w diecie do maksymalnie 80 g na dobę, obserwując, czy nie pojawią się objawy ze strony układu pokarmowego: wzdęcia, stolce tłuszczowe (maziste, połyskujące). Jeśli takowe wystąpią, ponownie zmniejsza się ilość tłuszczu w diecie.

Dieta powinna być lekkostrawna. Podobnie jak w przypadku ostrego zapalenia trzustki produktami dozwolonymi są pieczywo jasne i czerstwe, drobne kasze, drobny makaron, ryż, chude mleko i przetwory mleczne, chuda ryba, chude wędliny, drób, cielęcina i wołowina, niewielkie ilości tłuszczów dodanych: masło, olej sojowy, słonecznikowy, oliwa z oliwek oraz miód, dżem, ziemniaki, niewzdymające warzywa i owoce. Zakazane są natomiast: razowe, pełnoziarniste pieczywo, gruboziarniste kasze, brązowy ryż, tłuste mleko i przetwory mleczne, tłuste mięsa i ryby, produkty wędzone, śmietana, smalec, margaryny, orzechy, czekolada, chałwa, tłuste ciasta, kremy, ciasto francuskie oraz wzdymające warzywa i owoce: kapusty, cebula, papryka, warzywa strączkowe, śliwki, gruszki.

W przewlekłym zapaleniu trzustki wskazane jest rozłożenie jadłospisu na małe objętościowo posiłki w ilości 5–6 dziennie. Dieta chorego na przewlekłe zapalenie trzustki powinna być także dopasowana do jego preferencji i tolerancji. Na przykład część pacjentów dobrze toleruje surowe warzywa i owoce w formie przetartej, u innych przed podaniem warzyw i owoców wymagana jest obróbka termiczna (np. pieczone jabłka). 

Suplementy wspomagające pracę trzustki 

Niekiedy chory po przebytym ostrym zapaleniu trzustki wymaga leczenia wyciągami trzustkowymi (pankreatyną). W przypadku przewlekłego zapalenia trzustki i wystąpienia objawów złego wchłaniania stosuje się przede wszystkim dietę niskotłuszczową o zawartości tłuszczu poniżej 60 g na dobę i suplementację witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach (A, D, E, K). Osoby z przewlekłym zapaleniem trzustki, wynikającym z nadużywania alkoholu, zwykle wymagają także suplementacji witaminami z grupy B, w tym kwasem foliowym (wit. B9). Jeśli leczenie dietą i zmiana stylu życia nie skutkują normalizacją wypróżnień i zatrzymaniem spadku masy ciała, stosuje się leczenie preparatami trzustkowymi.  

Badania z ostatnich lat pokazują, że długotrwała suplementacja antyoksydantami, takimi jak witamina C, E, beta-karoten oraz selen, może przyczyniać się do zmniejszenia częstotliwości objawów przewlekłego zapalenia trzustki (szczególnie bólów brzucha). Prawdopodobnie, wyrównując niedobory antyoksydantów, można łagodzić zaburzenia równowagi oksydacyjnej w trzustce.  

Wśród suplementów wspierających pracę trzustki i układu pokarmowego znajdziemy również preparaty zawierające zioła, m.in.: ziele dziurawca, koper włoski, kminek, ziele macierzanki, ziele karczocha, ziele mniszka. Jednak należy pamiętać, że zioła mogą wchodzić w interakcje z lekami stosowanymi przez pacjenta. Dlatego przed wprowadzeniem ziół do terapii przewlekłego zapalenia trzustki należy skonsultować to z lekarzem prowadzącym.

  1. K. Pol, M. Jarosz, Choroby trzustki [w:] Praktyczny Podręcznik Dietetyki, pod red. M. Jarosza, Warszawa 2010. 
  2. J. Dzieniszewski, Żywienie w chorobach trzustki [w:] Żywienie człowieka zdrowego i chorego 2, pod red. M. Grzymisławskiego, J. Gawęckiego, Warszawa 2010. 
  3. J. Dzieniszewski, M. Jarosz, Rola żywienia w etiopatogenezie i leczeniu chorób trzustki, „Nowa Medycyna” 10/1999.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Erytrol – kalorie, właściwości. Czy jest zdrowy? Czy można go stosować u diabetyków?

    Erytrytol (erytrol) to naturalna substancja słodząca o słodyczy sięgającej 60–80% sacharozy, czyli tradycyjnego białego cukru. Ten zdrowy słodzik ma zerową wartość energetyczną. Jest polecany osobom odchudzającym się i cukrzykom. Sprawdź, jakie jeszcze właściwości ma erytrol i jakie jest jego zastosowanie.

  • Zwichnięcie kostki – objawy, leczenie, rehabilitacja

    Zwichnięciu kostki (stawu skokowego) towarzyszą zwykle: ból, brak możliwości ruchu, widoczna deformacja i opuchlizna. Do tego urazu dochodzi najczęściej w wyniku aktywności fizycznej. Czym dokładnie jest zwichnięcie kostki i czym różni się od skręcenia? W jaki sposób można mu zapobiec?

  • Karma sucha i mokra dla kota – jak czytać skład? Które smaczki są dobrej jakości?

    Obecnie rynek kocich karm jest bardzo zróżnicowany. Opiekun staje przed wyborem – karma sucha czy karma mokra? Monoproteinowa czy ze zróżnicowanym źródłem białka? Bytowa czy filetowa? Istnieje kilka modeli dietetycznych, które w zależności od możliwości opiekuna będą w stanie pokryć zapotrzebowanie kota na wszelkie składniki odżywcze.

  • 10 postaci z bajek Disneya, które mają objawy zaburzeń psychicznych

    Wiele osób dopatruje się zaburzeń psychicznych u postaci z filmów, seriali, a nawet bajek. Czy w Stumilowym Lesie Kłapouchy miałby depresję, Tygrys ADHD, a Kubuś Puchatek zaburzenia odżywiania? Na zaburzenia psychiczne u postaci z bajek warto jednak spojrzeć z przymrużeniem oka, bo choć niektóre z nich faktycznie przejawiają objawy natury psychicznej, to nie wiadomo, czy taki był zamysł ich twórców. Jakie problemy o podłożu psychicznym możemy zobaczyć u postaci z bajek Disneya?

  • Grzyby reishi – działanie, zalecenia i przeciwwskazania

    Lakownica żółtawa, znana szerzej jako grzyb reishi, zyskuje coraz większą popularność. Grzyby te cenione są ze względu na swoje potencjalne właściwości prozdrowotne, które obejmują między innymi działanie antyoksydacyjne. Sugeruje się, że grzyby reishi mogą korzystnie wpływać na odporność organizmu oraz wspierać układ nerwowy i układ krążenia. Jakie jest dokładne działanie grzybów reishi? Czy istnieją przeciwwskazania do stosowania lakownicy żółtawej, czyli „grzyba nieśmiertelności”?

  • Jak się przygotować na przybycie kociaka lub szczeniaka do domu? Co kupić?

    Moment, w którym wyczekany i wymarzony zwierzak ma pojawić się w domu, to na pewno radosne wydarzenie. Warto się na nie odpowiednio przygotować, aby uniknąć stresu czy potencjalnie niebezpiecznych sytuacji. Będzie to także pomocne w zminimalizowaniu ewentualnych zniszczeń w domu, które często są nieodłącznym elementem opieki nad młodym zwierzakiem.

  • Żywienie medyczne seniora – co to jest? Na co zwrócić uwagę?

    Wraz z wiekiem oraz w przebiegu różnego rodzaju schorzeń nasz organizm staje się podatny na niedobory minerałów i witamin. Z tego powodu w wieku podeszłym niezwykle istotne jest zadbanie o zbilansowaną i zdrową dietę, która uzupełni te niedobory i dostarczy organizmowi niezbędną ilość energii. Jak powinno wyglądać żywienie seniorów?

  • Żywienie medyczne podczas chemioterapii – co należy wiedzieć?

    Choć chemioterapia ma na celu niszczenie komórek nowotworowych, to niestety oddziałuje również na cały organizm i powoduje szereg skutków ubocznych. Odpowiednie żywienie odgrywa ważną rolę w procesie leczenia i poprawia samopoczucie pacjentów. Jak powinno wyglądać żywienie medyczne podczas chemioterapii?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.