Zapalenie dróg żółciowych – przyczyny, objawy, powikłania, rodzaje

Zapalenie dróg żółciowych to proces zapalny w obrębie przewodów wyprowadzających żółć z wątroby lub z pęcherzyka żółciowego. Najczęściej jest ona powikłaniem kamicy żółciowej, choć możliwe są też inne przyczyny. Jest to poważna choroba i wymaga pilnej pomocy lekarskiej. 

Zapalenie dróg żółciowych – czym jest? 

Zapalenie dróg żółciowych (łac. cholangitis) to proces zapalny w obrębie wewnątrz- lub zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych. Drogi żółciowe umożliwiają przepływ żółci z wątroby do pęcherzyka żółciowego i następnie do dwunastnicy. Przewód żółciowy wspólny uchodzi do dwunastnicy wraz z przewodem trzustkowym. Utrudnienie odpływu żółci powoduje jej zastój w drogach żółciowych, co z kolei sprzyja namnażaniu bakterii. Jest to przyczyną ostrego zapalenia dróg żółciowych. Przewlekłe zapalenie dróg żółciowych charakteryzuje się natomiast stopniowym włóknieniem i zarastaniem dróg żółciowych prowadzącym do utrudnienia przepływu żółci i stopniowego uszkodzenia wątroby. 

Zapalenie dróg żółciowych – przyczyny 

Przyczyną ostrego zapalenia dróg żółciowych jest utrudnienie odpływu żółci oraz namnażanie się bakterii w przewodach żółciowych. Utrudnienie odpływu żółci może być spowodowane kamieniami żółciowymi, guzem nowotworowym (np. trzustki) lub pozapalnymi zwężeniami. Drobne kamienie żółciowe mogą wydostać się z pęcherzyka żółciowego i utknąć w drogach żółciowych. Czasami powstają w przewodach żółciowych de novo. Zwężenia mogą być też pochodzenia jatrogennego, tzn. mogą stanowić działanie niepożądane zabiegów wykonywanych na drogach żółciowych. Endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW), która jest jedną z podstawowych metod leczenia kamicy przewodowej i ostrego zapalenia dróg żółciowych, jest zabiegiem inwazyjnym i może powodować takie powikłania. Choroba może wystąpić również po cholecystektomii. 

Zapalenie dróg żółciowych – objawy 

Typowe objawy ostrego zapalenia dróg żółciowych składają się na tzw. triadę Charcota. Składają się na nią objawy kolki żółciowej, wysoka gorączka oraz żółtaczka. W cięższych przypadkach dołączają się zaburzenia świadomości oraz wstrząs (pentada Reynoldsa). Żółtaczka w przebiegu zapalenia dróg żółciowych może objawiać się zażółceniem skóry, białkówek oczu oraz błon śluzowych, np. jamy ustnej. Ból kolkowy towarzyszy zwykle wzmożone napięcie mięśni brzucha oraz bolesność uciskowa pod prawym łukiem żebrowym. 

Przewlekły proces zapalny w przebiegu pierwotnego stwardniającego zapalenia dróg żółciowych objawia się przewlekłym uczuciem zmęczenia, świądem skóry i utratą masy ciała. Jednak często choroba latami przebiega bezobjawowo. Niektórzy chorzy doświadczają nawracających zaostrzeń zapalenia dróg żółciowych. Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych często współistnieje z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit, głównie z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. W schyłkowej postaci choroby pojawiają się objawy marskości wątroby. 

Zapalenie dróg żółciowych – diagnostyka i leczenie 

Rozpoznanie ostrego zapalenia dróg żółciowych opiera się na obrazie klinicznym choroby. Charakterystyczne jest występowanie objawów wchodzących w skład triady Charcota. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić m.in. ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego, którego obraz może być podobny. Potwierdzenie ostrego zapalenia dróg żółciowych ustala się na podstawie ECPW. W badaniu endoskopowym można zaobserwować ropę wydobywającą się z dróg żółciowych. W badaniach laboratoryjnych stwierdzić można podwyższone parametry stanu zapalnego oraz zaburzenia krzepnięcia krwi. Pomocne może być też badanie USG, w którym można wykazać poszerzenie przewodów żółciowych oraz obecność złogów. W rozpoznawaniu pierwotnego stwardnienia dróg żółciowych podstawowe znaczenie ma cholangiopankreatografia rezonansu magnetycznego. 

Lista antybiotyków skutecznych w ostrym zapaleniu dróg żółciowych jest ograniczona, ponieważ tylko niektóre z nich działają w żółci. Zwykle stosuje się fluorochinolony, metronidazol lub antybiotyki z grupy cefalosporyn. Konieczne jest również usunięcie przeszkody w odpływie żółci. Złotym standardem jest ECPW, w trakcie której można usunąć złogi z dróg żółciowych i wykonać protezowanie lub poszerzenie dróg żółciowych. Jeśli nie ma możliwości przeprowadzenia takiego zabiegu, podejmuje się próbę drenażu przezskórnego lub próbę leczenia chirurgicznego. W pierwotnym stwardniającym zapaleniu dróg żółciowych również stosuje się ECPW. Dodatkowo istnieją doniesienia o skuteczności leczenia farmakologicznego kwasem ursodeoksycholowym lub glikokortykosterydami. 

Dieta przy zapaleniu dróg żółciowych 

W ostrym zapaleniu dróg żółciowych stosuje się dietę „o” do czasu leczenia inwazyjnego. Jednocześnie stosuje się nawadnianie dożylne. W przewlekłych chorobach zapalnych dróg żółciowych, a więc również w PSC wskazana jest dieta podobna jak w przypadku kamicy żółciowej. Zaleca się dietę lekkostrawną o ograniczonej ilości tłuszczu, błonnika i cukrów prostych. W diecie takiej powinno się znaleźć m.in. chude, gotowane lub pieczone mięso, jasne pieczywo, gotowane warzywa. Utrudniony przepływ żółci powoduje pogorszone wchłanianie tłuszczu, a co za tym idzie, gorsze wchłanianie substancji odżywczych rozpuszczalnych w tłuszczach.

Zapalenie dróg żółciowych – powikłania  

Ostre zapalenie dróg żółciowych bez wdrożenia odpowiedniego leczenia prawie zawsze prowadzi do zgonu. Po wdrożeniu intensywnej antybiotykoterapii i udrożnieniu dróg żółciowych poprzez ECPW większość chorych ma szansę na wyleczenie. Leczenie chirurgiczne stosowane przy braku możliwości wykonania ECPW wiąże się z dużą śmiertelnością. 

Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych jest chorobą przewlekłą i rozwija się latami. Po kilkunastu latach u większości pacjentów rozwija się niewydolność wątroby stwarzająca konieczność przeszczepienia wątroby. PSC wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem występowania chorób nowotworowych, takich jak rak dróg żółciowych, rak wątrobowokomórkowy, rak jelita grubego oraz rak trzustki.