kobieta cierpiąca na WZJG
Paulina Brożek

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  1. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny
  2. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – objawy
  3. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – diagnostyka
  4. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – leczenie
  5. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – powikłania
  6. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – żywienie chorych na WZJG

Krwiste biegunki, bóle brzucha, osłabienie i spadek masy ciała u młodych dorosłych mogą być objawami wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Choroba cechuje się występowaniem okresów zaostrzeń i remisji o różnym czasie trwania, wpływając negatywnie na jakość życia pacjentów. Zachorowalność w naszym kraju szacuje się na około 700 przypadków rocznie i liczba ta sukcesywnie rośnie. Niniejszy artykuł wyjaśni, jak diagnozujemy colitis ulcerosa i czy możliwe jest całkowite wyleczenie.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, łac. colitis ulcerosa, ang. ulcerative colitis) należy do grupy nieswoistych chorób zapalnych jelit. Proces zapalny obejmuje błonę śluzową i podśluzową jelita grubego, co prowadzi niekiedy do powstania owrzodzeń. Ma przebieg przewlekły z okresami remisji i zaostrzeń. Chorobom zapalnym jelit mogą towarzyszyć inne choroby autoimmunologiczne, np. stwardniające zapalenie dróg żółciowych czy zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego występuje na całym świecie, częściej u osób rasy białej w rozwiniętych krajach Europy i Ameryki Północnej. Dotyka najczęściej młodych dorosłych ze szczytem zachorowalności w wieku 20–40 lat.

Dokładna etiologia WZJG nie jest znana. Naukowcy sugerują, że w powstawaniu choroby mają udział czynniki genetyczne, środowiskowe i immunologiczne. O etiologii genetycznej świadczy rodzinne występowanie nieswoistych zapaleń jelit. Obserwuje się aktywację układu immunologicznego, w której główną rolę odgrywają cytokiny prozapalne. Za wywoływanie nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej odpowiedzialne są prawdopodobnie antygeny pokarmowe i drobnoustroje. Udowodniono, że bakteryjna flora jelit w nieswoistych zapaleniach jelit różni się ilościowo i jakościowo od flory występującej u osób zdrowych. Zmiany zapalne mogą być ograniczone do odbytnicy lub w cięższych przypadkach szerzą się proksymalnie, obejmując okrężnicę, a niekiedy nawet jelito kręte.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – objawy

Pierwszym i dominującym objawem WZJG u większości chorych jest biegunka, często z domieszką krwi w kale. Liczba wypróżnień w aktywnym okresie choroby może sięgać 20 na dobę. Obserwuje się bóle brzucha zlokalizowane zwykle w lewym dolnym kwadrancie brzucha lub w odbytnicy. Biegunkom towarzyszą objawy ogólnoustrojowe: gorączka, osłabienie, zmniejszenie masy ciała. Chorzy, u których zmiany zapalne obejmują tylko odbytnicę, mogą mieć inne symptomy. Rytm wypróżnień może być prawidłowy, a jedynym objawem sugerującym chorobę jest krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego.

Jakie są objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego?
Jakie są objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego?

Ze względu na rozległość i umiejscowienie zmian zapalnych w jelicie możemy wyróżnić:

  • zapalenie odbytnicy,
  • postać lewostronną (dystalną) – zmiany nie przekraczają zagięcia śledzionowego okrężnicy,
  • postać rozległą – zmiany zapalne przekraczają zagięcie śledzionowe.

W dwóch pierwszych postaciach klinicznych możliwe jest zastosowanie leczenia miejscowego, natomiast w postaci rozlanej konieczne jest leczenie systemowe. Jak już wcześniej wspomniano, wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest chorobą przewlekłą, z występującymi ostrymi rzutami i okresami remisji.

Wśród czynników wywołujących zaostrzenia wymieniamy: zmiany w sposobie odżywiania, stres, leki przeciwbólowe, zwłaszcza z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), zakażenia, w przebiegu których stosowana jest antybiotykoterapia. Do oceny ciężkości rzutów choroby stosowana jest klasyfikacja wg Truelove’a i Wittsa, oceniająca m.in.: częstość wypróżnień z krwią na dobę, temperaturę ciała, częstość rytmu serca, stężenie hemoglobiny, wartość wskaźników zapalnych (OB, CRP).

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – diagnostyka

Badaniem pozwalającym na uzyskanie ostatecznego rozpoznania colitis ulcerosa jest endoskopia jelita grubego z pobraniem wycinków do oceny histopatologicznej. Wykonana kolonoskopia pozwala również na ocenę rozległości zmian zapalnych. Zmiany zapalne o małym nasileniu charakteryzują się zatarciem rysunku naczyniowego, powierzchownymi nadżerkami. Zmiany o średnim nasileniu obejmują obrzęk, przekrwienie błony śluzowej, krwawienia kontaktowe. W długotrwałej chorobie obserwujemy wygładzenie fałdów błony śluzowej, zwężenie światła jelit, występowanie polipów zapalnych.

Wykonanie kolonoskopii jest przeciwwskazane u chorych z czynnym zapaleniem jelit lub u których występują ostre powikłania jelitowe.

W badaniu histopatologicznym pobranego drogą biopsji fragmentu jelita obecne są: ostry i przewlekły naciek zapalny błony śluzowej, ropnie krypt, zmniejszona liczba komórek kubkowych.

W badaniach laboratoryjnych w aktywnej fazie choroby obserwuje się zwiększone stężenie CRP, wzrost OB, leukocytozę, niedokrwistość, zaburzenia elektrolitowe. U około 60% chorych obecne są autoprzeciwciała przeciwko okołojądrowemu antygenowi granulocytów (pANCA).

Pomocniczymi badaniami obrazowymi w diagnostyce i ocenie stopnia zaawansowania choroby i jej powikłań są: USG, RTG przeglądowe jamy brzusznej, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.

W rozpoznaniu różnicowym należy uwzględnić biegunki pochodzenia bakteryjnego (Salmonella, Shigella, Campylobacter) lub pasożytnicze, chorobę Leśniowskiego–Crohna, raka odbytnicy, zapalenie uchyłków okrężnicy, rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – leczenie

Przy wyborze leku warto uwzględnić zasięg, częstość i ciężkość zaostrzeń WZJG. Celem leczenia jest wygojenie błony śluzowej prowadzące do ustąpienia zmian zapalnych. Stosowane są: preparaty kwasu 5-aminosalicylowego w postaci tabletek, czopków lub wlewek doodbytniczych (mesalazyna, sulfasalazyna), glikokortykosteroidy przyjmowane doustnie, leki immunosupresyjne (azatiopryna i merkaptopuryna), leki biologiczne (infliksymab, adalimumab).

W ciężkich przypadkach opornych na leczenie farmakologiczne konieczne bywa leczenie chirurgiczne, polegające na resekcji fragmentu lub całego jelita grubego.

Całkowite wyleczenie jest niestety niemożliwe. Nie należy zatem samodzielnie odstawiać leków, nawet jeśli objawy choroby ustąpiły. Pamiętajmy, że przewlekłe leczenie podtrzymujące w okresie bezobjawowym najskuteczniej zapobiega nawrotom.

W trakcie leczenia przewlekłego wskazane jest wykonywanie kontrolnych badań laboratoryjnych (np. morfologia, kreatynina, próby wątrobowe, OB, CRP). Jeśli choroba trwa ponad 10 lat, konieczny jest nadzór onkologiczny w kierunku raka jelita grubego. Należy wykonywać kolonoskopię kontrolną co 2 lata.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – powikłania

Powikłania colitis ulcerosa możemy podzielić na jelitowe i pozajelitowe. Najczęstszym, miejscowym powikłaniem jest polipowatość zapalna, będąca wynikiem silnego uszkodzenia błony śluzowej jelita. Bardzo rzadkim, lecz potencjalnie śmiertelnym powikłaniem jelitowym jest ostre rozdęcie okrężnicy (megacolon toxicum), w którym często w trakcie ciężkiego, pierwszego rzutu WZJG dochodzi do zajęcia całej okrężnicy i ryzyka perforacji.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest udowodnionym czynnikiem rozwoju raka jelita grubego. Czynniki predysponujące to czas trwania choroby, rozległe zajęcie jelita, zachorowanie w młodym wieku, rak jelita grubego w wywiadzie rodzinnym. Do innych powikłań jelitowych należą: zwężenie światła jelita, przetoki, ropnie, krwotok z jelita grubego, szczelina odbytu.

Powikłania pozajelitowe mogą dotyczyć układu kostno-stawowego (zapalenie stawów, osteoporoza), wątroby i dróg żółciowych (stłuszczenie wątroby, rak wątroby, stwardniające zapalenie dróg żółciowych), skóry (rumień guzowaty), narządu wzroku (zapalenie tęczówki, zapalenie spojówek).

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – żywienie chorych na WZJG

Nie ma specjalnej diety dla osób cierpiących z powodu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, jednak istnieje kilka zaleceń dietetycznych, o których warto pamiętać.

Posiłki powinny być urozmaicone i bogate w składniki odżywcze. Należy unikać produktów o wysokim stopniu przetworzenia, typu fast-food, słodyczy, gazowanych, słodkich napojów. Warto pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu. Pacjenci powinni się obserwować i unikać potraw, które nasilają dolegliwości. Pojedyncze badania sugerują zmniejszenie dolegliwości u niektórych pacjentów podczas stosowania diety bezmlecznej.

Dieta restrykcyjna stosowana jest w przypadku częstych nawrotów. W okresie zaostrzenia choroby zaleca się unikanie produktów bogatoresztkowych (ciemne pieczywo, pełnoziarnisty makaron i ryż), suszonych owoców, roślin strączkowych, niektórych warzyw (głównie kapusta) i owoców, gdyż mogą nasilać biegunki.

  1. Choroby wewnętrzne, pod redakcją prof. dr. hab. A. Szczeklika, Kraków 2005.
  2. A. Dignass, R. Eliakim, F. Magro i in., Second European evidence-based consensus on the diagnosis and management of ulcerative colitis part 1: definitions and diagnosis, „Journal of Crohn's and Colitis”, nr 6 2012.
  3. J. F. Rahier, F. Magro, C. Abreu i in., Second European evidence-based consensus on the prevention, diagnosis and management of opportunistic infections in inflammatory bowel disease, „Journal of Crohn's and Colitis”, nr 8 2014.
  4. N. A. Molodecky, I. S. Soon, D. M. Rabi i in., Increasing incidence and prevalence of the inflammatory bowel diseases with time, based on systematic review, „Gastroenterology”, nr 142 2012.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Alergia kontaktowa – przyczyny, objawy i leczenie

    Alergia kontaktowa jest rodzajem nadwrażliwości, która występuje w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z substancjami wywołującymi reakcję alergiczną. Zjawisko to może powodować szereg nieprzyjemnych objawów – od łagodnych po ciężkie – i jest powszechnie spotykane wśród ludzi w różnym wieku.

  • Czym jest pokrzywka? Przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

    Pokrzywka jest niegroźnym schorzeniem skóry wywołanym najczęściej reakcją alergiczną. Objawia się swędzącymi bąblami na skórze, które przypominają ślady po poparzeniu pokrzywą. Jakie są jej przyczyny i co zrobić, gdy się pojawi? Na czym polega leczenie pokrzywki?

  • Zespół Dravet – objawy, diagnostyka, leczenie

    Zespół Dravet to rzadkie genetyczne schorzenie neurologiczne, które manifestuje się już we wczesnym dzieciństwie i znacząco wpływa na funkcjonowanie pacjentów przez całe życie. Charakteryzuje się opornymi na leczenie napadami padaczkowymi, które mogą prowadzić do licznych komplikacji, w tym do opóźnienia rozwoju i deficytów poznawczych.

  • Czy Tajlandia jest bezpieczna? Zagrożenia zdrowotne i najczęstsze choroby

    Tajlandia to kraj o egzotycznym uroku, przyciągający turystów z całego świata. Przed podróżą warto zapoznać się z potencjalnymi zagrożeniami zdrowotnymi występującymi w Azji Południowo-Wschodniej, żeby odpowiednio się przygotować i potrafić na nie reagować. Na co powinniśmy się zaszczepić przed wizytą w Tajlandii? Jakie choroby nam zagrażają? Co zrobić, jeśli ugryzie nas małpa?

  • Ośmiokrotny wzrost zachorowań na odrę w Polsce. Co jest powodem powrotu tej groźnej choroby?

    Liczba przypadków odry zarejestrowanych w 2024 roku w Polsce w systemie nadzoru epidemiologicznego wzrosła w porównaniu z rokiem 2023 ponad ośmiokrotnie – poinformował redakcję DOZ.pl Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB. Odra wraca do Polski i staje się realnym zagrożeniem zdrowotnym, szczególnie dla dzieci i osób nieszczepionych. Choć przez lata choroba ta była praktycznie wyeliminowana, dziś – w wyniku malejącej liczby szczepień – znów pojawiają się nowe ogniska. Czym jest odra, jak się przed nią chronić i kto jest najbardziej narażony?

  • Ból nerek – objawy, leczenie i przyczyny. Jak złagodzić ból nerek?

    Ból nerek jest dolegliwością, która może być spowodowana różnymi czynnikami – od infekcji po choroby przewlekłe. Jeśli wystąpi, warto skonsultować się z lekarzem, aby zdiagnozować przyczynę i podjąć odpowiednie leczenie. Jakie badania wykonać, gdy bolą nerki? Co przyniesie ulgę w bólu?

  • Odleżyny – rodzaje i stopnie odleżyn oraz ich klasyfikacja

    Odleżyny to jedno z najpoważniejszych powikłań długotrwałego unieruchomienia, stanowiące istotne wyzwanie w opiece medycznej. Ich powstawanie związane jest z długotrwałym uciskiem na tkanki, które prowadzi do niedokrwienia i martwicy. Czym są odleżyny i jak powstają? Jakie plastry należy stosować w leczeniu odleżyn?

  • Uczulenie na komary. Jakie są objawy i przyczyny alergii na komary?

    Komary mają zdolność do przenoszenia niebezpiecznych chorób, takich jak malaria, wirus Zachodniego Nilu, wirus chikungunya czy wirus dengi. Stanowią więc zagrożenie zarówno dla ludzi, jak i zwierząt, jednak złą sławę zyskały głównie z powodu nieprzyjemnych ukąszeń. Kąsają wyłącznie samice komarów, wabione do skóry człowieka przez ciepło ciała, pot, zapachy oraz dwutlenek węgla. Podczas ukłucia samica wprowadza ślinę do krwiobiegu, aby zapobiec krzepnięciu krwi i umożliwić pobranie pokarmu. Kontakt trwający minimum sześć sekund może wywołać reakcję miejscową — zaczerwienienie, świąd i obrzęk.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl