Krew w kale (stolcu) – przyczyny, objawy badania i leczenie

Choć krew w kale nie zawsze zwiastuje groźną dolegliwość, może świadczyć o schorzeniach układu pokarmowego, takich jak choroba wrzodowa, żylaki przełyku czy choroba Leśniowskiego-Crohna. Stąd pojawienie się strzępek krwi w stolcu zawsze powinno wzbudzić czujność pacjenta. Warto wiedzieć, jakie mogą być jej rodzaje, aby móc wstępnie określić źródło krwawienia. 

Obecność krwi w stolcu oznacza, że w którymś miejscu przewodu pokarmowego doszło do krwawienia. Jest to bardzo istotny objaw. Przyczyny krwawienia mogą być błahe (jak w przypadku pojedynczego guzka krwawniczego) lub dużo bardziej poważne (np. choroby nowotworowe). Źródło krwawienia może znajdować się w każdym miejscu przewodu pokarmowego. Duże znaczenie mają także informacje takie jak kolor krwi, jej ilość oraz objawy towarzyszące.  

Świeża, jasna, ciemna krew w kale – o czym świadczy? 

Krew w kale, w zależności od tego jak wygląda, może świadczyć o różnych patologiach. W uproszczeniu można przyjąć, że im jaśniejsza krew, tym bliżej odbytu znajduje się źródło krwawienia. Dlatego żywo czerwona krew jest objawem krwawienia z odbytnicy lub z guzków krwawniczych, czyli tzw. hemoroidów. Natomiast krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego powodują smoliste, niemalże czarne stolce.  

Może występować również biegunka. Do górnego odcinka przewodu pokarmowego należą m.in. przełyk, żołądek i część dwunastnicy. Im wyżej umiejscowione jest miejsce krwawienia, tym bardziej kał wymiesza się z krwią. Dlatego przy krwawieniu np. z żołądka stolec będzie jednolicie ciemny, a w przypadku krwawienia z końcowego odcinka jelita grubego może być widoczna domieszka świeżej krwi w stolcu. Zmiana koloru krwi na czarny jest spowodowana działaniem kwaśnego soku żołądkowego. Dlatego też ma ona miejsce przy krwawieniu z przełyku i z żołądka.  

Krew w kale w ciąży, po antybiotyku, po alkoholu lub po wysiłku – co może oznaczać? 

Istnieje wiele czynników zwiększających ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego. Krew w kale może nieznacznie częściej pojawiać się w ciąży.  

W czasie ciąży organizm kobiety gwałtownie się zmienia. Zmiany dotyczące układu krążenia mogą np. nasilić już istniejące lub wywołać nowe guzki krwawnicze. W połączeniu ze skłonnością do zaparć istnieje zwiększone ryzyko krwawienia. W ciąży, zwłaszcza w pierwszym trymestrze, dosyć często zdarzają się nudności i wymioty. Zwykle nie są one zbyt nasilone i nie stanowią problemu. Silne wymioty mogą powodować uszkodzenie przełyku, którego efektem może być krew w kale w postaci smolistego stolca. 

Biegunka z obecnością krwi i śluzu w kale jest objawem typowym w przebiegu infekcji bakterią Clostridium difficile. Powikłanie to może wystąpić po antybiotykach, a ryzyko zwiększa stosowanie kilku antybiotyków jednocześnie z inhibitorami pompy protonowej. Biegunka o etiologii C. difficile może poprzedzać chorobę zwaną rzekomobłoniastym zapaleniem jelit. 

Obecność krwi w kale może świadczyć też o krwawieniu z przewodu pokarmowego po alkoholu. Problemem jest głównie przewlekłe spożywanie. Wymioty wywołane zatruciem alkoholowym powodują czasami wspomniane wcześniej uszkodzenie przełyku, tzw. Zespół Mallory’ego-Weissa.  

Z kolei u chorych z alkoholową marskością wątroby częstym powikłaniem są żylaki przełyku. Stanowią one źródło potencjalnego krwawienia. Krew w kale u osoby z marskością wątroby może świadczy o krwotoku, który może zagrażać życiu chorego. 

Krew w kale – najczęstsze przyczyny 

Najczęstszą przyczyną obecności krwi w kale pod postacią smolistych stolców jest krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Źródłem krwawienia mogą być m.in. wrzód żołądka lub dwunastnicy czy żylaki przełyku. Nieco rzadszą przyczyną jest np. krwotoczne zapalenie błony śluzowej żołądka wywołane nadużywaniem środków przeciwbólowych. Przyczyną krwawienia może być też rak żołądka lub przełyku. 

Obecność jasnoczerwonej krwi w kale jest zwykle przyczyną krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Krwawienia te są zwykle mniej nasilone, co nie oznacza, że można je bagatelizować.  

Powolna i długotrwała utrata krwi prowadzi do coraz większej anemii. Często źródłem krwawienia są po prostu żylaki odbytu. Natomiast poważnym źródłem krwawienia mogą być nowotwory jelita grubego lub uchyłki. Krwiste biegunki są także jednym z objawów chorób zapalnych jelit takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna. 

Utajona krew w kale – co to takiego? 

Krew w kale może być niewidoczna gołym okiem. Jeśli istnieje podejrzenie krwawienia do przewodu pokarmowego, lekarz może zlecić test na obecność krwi w stolcu. Jest to tzw. badanie na krew utajoną w kale.  

Przyczyną obecności krwi utajonej w kale jest zbyt mała ilość krwi lub znaczne wymieszanie krwi z kałem.  

Materiałem do badania jest kał pobrany do specjalnego pojemnika na kał. Jest to również badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego. Zalecane jest wykonywanie testu co 2 lata u osób po 50. roku życia.  

Wadą badania jest jego mała swoistość. Spożywanie niektórych pokarmów, takich jak mięso, chrzan, rzodkiewka, kalafior czy brokuły, może spowodować fałszywie dodatni wynik badania na krew utajoną w kale. Z kolei fałszywie ujemny wynik badania na krew utajoną w kale może wystąpić u pacjentów przyjmujących witaminę C.  

Konieczne jest wstrzymanie się od spożywania wspomnianych produktów przez min. 3 dni przed badaniem. Z kolei dokładniejsze testy nie są przydatne w wykrywaniu ukrytej krwi w kale spowodowanej krwawieniem z żołądka czy przełyku. Z tych powodów badanie to w niektórych przypadkach nie jest zalecane, zwłaszcza w przypadku niewspółpracujących pacjentów.  

Krew w stolcu – badania i leczenie 

Krew w stolcu czy to widoczna gołym okiem, czy też stwierdzona w teście na krew utajoną powinna skłonić do dalszej diagnostyki. W przypadku zaobserwowania krwi w kale należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, który zdecyduje, co dalej robić i do jakiego lekarza należy się udać. Może być konieczne wykonanie gastro- lub kolonoskopii oraz badań obrazowych takich jak tomografia komputerowa jamy brzusznej.  

W dzisiejszych czasach większość przypadków choroby wrzodowej można leczyć lekami z grupy inhibitorów pompy protonowej. Choroby zapalne jelit wymagają z kolei leczenia w ramach poradni gastroenterologicznej.  

Duża część chorób powodujących krew w kale wymaga leczenia chirurgicznego. Należą do nich nowotwory przewodu pokarmowego, uchyłki jelita grubego, wrzody dwunastnicy lub żołądka, przy których nieskuteczne jest leczenie farmakologiczne. 

W przypadku obecności krwi w kale spowodowanej żylakami odbytu może być konieczne leczenie zabiegowe w ramach poradni proktologicznej. Zarówno w przypadku obecności krwi w kale z powodu żylaków odbytu, jak i uchyłków jelita grubego ważna jest również odpowiednia dieta. Zapewni ona prawidłowy rytm wypróżnień. Zalecane jest przyjmowanie dużej ilości błonnika oraz płynów.