Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich
Piotr Ziętek

Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań m.in. zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

Zakrzepica żylna to problem, który dotyczy m.in. osób starszych i długotrwale unieruchomionych. Objawia się ona obrzękiem i bólem, a najczęściej obejmuje jedną z kończyn dolnych. Na jej podłożu rozwija się żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, która z kolei może manifestować się pod postacią groźnej zatorowości płucnej. W celu unikania groźnych powikłań, po zabiegach chirurgicznych, urazach, a także u osób leżących, powszechnie stosuje się zastrzyki przeciwzakrzepowe. 

Zakrzepowe zapalenie żył – co to takiego? 

Zakrzepowe zapalenie żył to proces zapalny rozwijający się w naczyniu żylnym na podłożu skrzepliny, czyli zakrzepu. Powstawaniu skrzeplin często sprzyjają zaburzenia przepływu krwi spowodowane np. unieruchomieniem. Zapalenie to dotyczy głównie kończyn dolnych, chociaż może rozwinąć się we wszystkich naczyniach, również w żyle wrotnej i splocie żylnym odbytu.

Ze względu na różny obraz kliniczny wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchownych. Zakrzepica żylna może być prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zatorowość płucna. Dlatego też duży nacisk kładzie się na profilaktykę u osób z grupy podwyższonego ryzyka. 

Przyczyny zakrzepicy żylnej 

Przyczyny powstawania zakrzepów w naczyniach krwionośnych można podzielić na trzy główne grupy. Należą do nich: zaburzenia przepływu krwi, zaburzenia krzepnięcia krwi oraz uszkodzenie ściany naczynia.

Utrudniony przepływ krwi ma miejsce m.in. u osób: 

  • w podeszłym wieku, 
  • unieruchomionych, 
  • po zabiegach operacyjnych, urazach, złamaniach, 
  • z niewydolnością serca, 
  • ciężarnych, 
  • otyłych, 
  • cierpiących na żylaki kończyn dolnych. 

Zaburzenia krzepnięcia mogą być zarówno wrodzone i nabyte. Mają one miejsce u osób z nadpłytkowością, czerwienicą, ale także z chorobami nowotworowymi i autoimmunologicznymi, np. zespołem antyfosfolipidowym.

Na krzepnięcie krwi wpływ mają także zmiany hormonalne, do jakich dochodzi w ciąży, w połogu czy pod wpływem stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych. Z kolei do uszkodzenia ściany naczynia dochodzi np. w przypadku obecności cewnika (wenflonu) w żyle obwodowej lub po przebytym epizodzie zakrzepicy żylnej. Osoby należące do którejś z wymienionych wyżej grup są obciążone większym ryzykiem rozwoju zakrzepicy żylnej. 

Powiązane produkty

Objawy zakrzepowego zapalenia żył 

W krążeniu obwodowym krew tętnicza płynie z serca do naczyń włosowatych w tkankach organizmu, skąd przechodzi do naczyń żylnych, którymi wraca do serca. Sieć naczyń żylnych jest bardzo rozwinięta. Składa się ona w różnych częściach ciała z układu głębokiego i powierzchownego, z czego większość krwi spływa do serca drogą układu głębokiego. Żyły posiadają liczne odgałęzienia i dodatkowe połączenia. Dzięki temu w przypadku zatkania jednego naczynia, jego rolę mogą przejąć inne. Mimo to proces powstawania skrzeplin może się rozszerzać, a krążenie oboczne może się stać niewystarczające.

Objawy zakrzepicy wynikają z utrudnionego odpływu krwi z danej okolicy. Dodatkowo rozwijają się typowe oznaki stanu zapalnego. Skrzepliny lub ich fragmenty mogą się odrywać i przemieszczać, powodując zatory w innych naczyniach. Obraz kliniczny zakrzepowego zapalenia żył jest jednak inny w przypadku zakrzepicy żył powierzchownych i głębokich

Objawy zakrzepicy żył powierzchownych 

Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych w znacznej części przypadków dotyczy zapalenia żylaków kończyn dolnych. Znacznie rzadziej jest spowodowane chorobą nowotworową lub obecnością w danym naczyniu cewnika naczyniowego.

W przypadku zakrzepicy żył powierzchniowych rozwija się lokalnie bolesny obrzęk, a skóra w danym miejscu jest zaczerwieniona. Czasami można też wyczuć pogrubiałą, twardą żyłę. Jeśli zapalenie obejmuje naczynie, w którym znajduje się wenflon, zwykle jest on niedrożny. Oznacza to, że nie da się za jego pośrednictwem podawać płynów dożylnych.

W bakteryjnym zapaleniu naczyń powierzchownych dodatkowo pojawiają się objawy ogólne takie jak gorączka, a w miejscu żyły gromadzi się treść ropna.

Zapalenie żył powierzchownych w przebiegu chorób nowotworowych, choroby Bürgera oraz choroby Behçeta może mieć charakter nawrotowy. Wówczas nazywane jest wędrującym zapaleniem żył powierzchownych

Objawy zakrzepicy żył głębokich 

Zakrzepica żył głębokich również dotyczy głównie kończyn dolnych. Symptomy zależą od lokalizacji zakrzepicy. Skutki zakrzepicy są tym gorsze, im wyżej powstaje skrzeplina. Przykładowo: zakrzepica żył piszczelowych często przebiega bezobjawowo i samoistnie ustępuje. Z kolei zakrzepica w obrębie żył udowych lub pod kolanem z reguły daje objawy i niesie też za sobą większe ryzyko zatorowości płucnej. W przypadku zamknięcia większości żył odprowadzających krew z danej kończyny, rozwija się tzw. obrzęk bolesny.

Typowym objawem dla zakrzepicy żył głębokich jest jednostronny obrzęk kończyny, np. podudzia, a także ból występujący podczas chodzenia. Ze względu na obecność stanu zapalnego można zaobserwować zwiększoną ciepłotę kończyny. Może także pojawić się gorączka. W przypadku obrzęku bolesnego dochodzi do odruchowego skurczu naczyń tętniczych. Dlatego też początkowo kończyna jest blada. W miarę rozwijającego się niedokrwienia przybiera ona kolor siny, a nawet czarny, jeśli dojdzie do powstania martwicy. Podobne objawy, choć znacznie rzadziej, mogą wystąpić również na rękach. Brązowe plamy na nogach występują zwykle przy przewlekłej niewydolności żylnej. 

Prawdopodobieństwo, że skrzeplina, która powstała w zakrzepicy żył głębokich, rozpuści się sama – jest małe. Może natomiast dojść do oderwania się fragmentu zakrzepu, a ten z kolei może spowodować zatorowość płucną. Jest to stan nagły, który w ciężkich przypadkach może doprowadzić do śmierci. Zwykle objawia się ona dusznością i bólem w klatce piersiowej. Dodatkowo występuje suchy kaszel i krwioplucie. 

Diagnostyka i leczenie zakrzepicy żył powierzchownych 

Rozpoznanie zakrzepicy żył powierzchownych opiera się na dokładnie zebranym wywiadzie i badaniu fizykalnym. Jeśli zakrzepica dotyczy żylaków kończyn dolnych, wykonuje się USG dopplerowskie w celu określenia wielkości i lokalizacji skrzepliny. Przy podejrzeniu zapalenia żył powierzchownych wywołanego obecnością wenflonu, powinno się dodatkowo wykonać posiew bakteryjny końcówki usuniętego cewnika naczyniowego. 

W leczeniu zakrzepicy podstawowe znaczenie mają leki przeciwkrzepliwe. Stosuje się heparyny (drobnocząsteczkowe i niefrakcjonowane), fondaparynkus oraz leki doustne. Do ostatniej grupy należą warfaryna, acenokumarol oraz tzw. nowe doustne antykoagulanty. Stosuje się różne formy leków, dożylne, podskórne, doustne oraz miejscowe (np. żele z heparyną dostępne bez recepty). Zastrzyki podskórne do podawania w skórę na brzuchu, które są przepisywane przez lekarza po urazie lub po operacji to właśnie preparaty heparyny drobnocząsteczkowej. Leczenie warfaryną i acenokumarolem, potocznie zwanymi tabletkami na rozrzedzenie krwi, prowadzi się pod kontrolą wskaźnika INR, który oznacza się w badaniu laboratoryjnym krwi. Stosowanie leków doustnych można rozpocząć dopiero po co najmniej pięciu dniach stosowania heparyny. 

Leczenie zakrzepicy żył powierzchownych zależy od obrazu klinicznego i przyczyny. Przeciwbólowo stosuje się zwykłe niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen, ketoprofen, diklofenak. Zapalenie żyły związane z obecnością wkłucia dożylnego, w zależności od objawów i wyniku posiewu wymaga stosowania antybiotyku.

W przypadku zakrzepicy ograniczonej do krótkiego fragmentu żyły leczenie przeciwkrzepliwe nie jest konieczne. Można ewentualnie użyć żelu z heparyną, jednak nie powinien on być stosowany dłużej niż 14 dni. Jeśli zaś zakrzepica ma miejsce w odcinku żyły o długości co najmniej pięciu centymetrów, włącza się heparynę drobnocząsteczkową na co najmniej cztery tygodnie lub leki przeciwkrzepliwe w formie tabletek na 45 dni.

W trakcie leczenia zakrzepicy żył powierzchownych konieczne jest stosowanie na danej nodze opatrunku uciskowego. Po wyleczeniu konieczne może być stosowanie pończochy/rajstopy o zmiennym stopniu ucisku

Diagnostyka i leczenie zakrzepicy żył głębokich 

W rozpoznaniu zakrzepicy żył głębokich również bardzo duże znaczenie ma badanie fizykalne i dokładnie zebrany wywiad. Należy poinformować lekarza o ewentualnych czynnikach ryzyka takich jak przebyta niedawno operacja, długotrwałe unieruchomienie i innych. Lekarz w trakcie badania może przeprowadzić różne próby czynnościowe polegające na chwilowym uciskaniu i zmianach pozycji kończyny. W zakrzepicy żył głębokich występują też pewne charakterystyczne objawy, jak na przykład objaw Homansa, czyli ból łydki przy odgięciu stopy.

W celu wykluczenia zakrzepicy wykorzystuje się oznaczenie stężenia d-dimerów we krwi. Bardzo pomocny w rozpoznaniu zakrzepicy żył głębokich w obrębie żyły udowej i podkolanowej jest ultrasonograficzny test uciskowy.  

Leczenie zależy m.in. od obrazu klinicznego zakrzepicy. Po wykonaniu niezbędnych badań włącza się odpowiedni lek przeciwkrzepliwy. W trakcie leczenia konieczna jest też kompresjoterapia, czyli stosowanie odpowiednich opatrunków uciskowych oraz leżenie z uniesioną kończyną. U pacjentów w dobrym stanie ogólnym, z małym ryzykiem ciężkich powikłań i mających zapewnioną odpowiednią opiekę, możliwe jest leczenie domowe. W innym przypadku terapia musi być prowadzona w warunkach szpitalnych. 

Wskazówki dla pacjenta z zakrzepicą

W szpitalach bardzo duży nacisk kładzie się na profilaktykę żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Pacjenci po zabiegach chirurgicznych lub urazach są uruchamiani tak szybko, jak to możliwe. Jeśli stan chorego nie pozwala na samodzielne poruszanie się, zleca się rehabilitację z pomocą fizjoterapeuty. Innym sposobem zapobiegania zakrzepicy jest stosowanie pończoch i podkolanówek elastycznych o zmiennym stopniu ucisku. W pewnym stopniu chronią one przed zakrzepicą żył głębokich, jak i powierzchownych. Są one zalecane u osób z ryzykiem zakrzepicy, np. przed długą podróżą samolotem. 

Czasami chorym z grup ryzyka zaleca się przyjmowanie zastrzyków podskórnych zawierających heparyny drobnocząsteczkowe. Profilaktykę taką stosuje się do kilku tygodni od wyjścia ze szpitala lub jednorazowo przed długą podróżą. Leki te są dostępne w formie ampułkostrzykawek gotowych do podania. Lek należy wstrzyknąć w fałd skóry, np. na brzuchu zachowując przy tym podstawowe środki higieny. Dokładne informacje o technice wstrzyknięcia podskórnego są dostępne na ulotce dołączonej do opakowania.  

Osobom z zaleceniem elewacji kończyny górnej w ramach leczenia zakrzepicy żył głębokich nie wolno przebywać zbyt długo w pozycji stojącej lub siedzącej. Wskazane jest leżenie z nogą uniesioną o ok. 45 stopni na specjalnym podeście. 

Chorzy, leczeni tabletkami przeciwzakrzepowymi z grupy antagonistów witaminy K (warfaryna lub acenokumarol), muszą ściśle przestrzegać zaleceń lekarskich. W celu ich prawidłowego działania i ograniczenia ryzyka powikłań krwotocznych konieczne jest regularne oznaczanie poziomu INR we krwi. Wiele substancji może potencjalnie osłabiać lub nasilać działanie tych leków. Z tego powodu w trakcie leczenia należy ograniczyć stosowanie alkoholu. Nie powinno się też, bez konsultacji z lekarzem, przyjmować ani odstawiać żadnych leków. Dotyczy to zarówno leków bez recepty, jak również suplementów diety. Pacjenci powinni mieć na uwadze, że na działanie tych leków ma również wpływ wiele produktów spożywczych, np. grejpfruty, mango, różne odmiany kapusty i sałaty. 

  1. W. Noszczyk (red.), Chirurgia. T. 1 i 2, Warszawa 2009, 595-605. 
  2. P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika 2015, Kraków 2015, 502-504, 511-539. 
  3. A. Migdalski, M. Ciecierski, A. Jawień, Fizjologia i patofizjologia odpływu żylnego, „Przewodnik Lekarza”, nr 33-35 (8) 2004. 
  4. G. Scott, A. J. Mahdi, R. Alikhan, Superficial vein thrombosis: A current approach to management, „British Journal of Haematology”, nr 639-645 (168) 2015. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zatrucie pokarmowe – jak sobie pomóc? Co jeść i pić?

    Zatrucie pokarmowe i wynikające z niego objawy potrafią być bardzo uciążliwe i mogą przysporzyć wielu niedogodności. Z tego względu warto wiedzieć, jak sobie z nimi radzić. Ile trwa zatrucie pokarmowe oraz jak mu zapobiegać?

  • Kaszel palacza – objawy, co na niego stosować?

    Kaszel palacza powstaje w wyniku podrażnienia górnych dróg oddechowych przez substancje zawarte w dymie tytoniowym. Nikotynizm prowadzi do szeregu zmian zachodzących w drzewie oskrzelowym, które są reakcją na przewlekłą ekspozycję układu oddechowego na substancje toksyczne. Samo palenie jest również czynnikiem ryzyka rozwoju innych chorób takich jak nowotwory układu oddechowego czy przewlekła obturacyjna choroba płuc.

  • Wszawica łonowa – jak z nią walczyć?

    Wszawicą (łac. Pediculosis) nazywamy zmiany skórne wywołane przez stawonogi – wszy ludzkie. Wyróżniamy wszawicę głowową, odzieżową i łonową. O ile głowowa dotyczy przede wszystkim dzieci (zarażenie ma miejsce w szkole i innych placówkach edukacyjnych), o tyle odmiana łonowa spotykana jest wśród dorosłych i występuje w okolicach intymnych. Charakteryzuje ją uporczywy świąd skóry, który występuje między innymi w okolicach wzgórka łonowego.

  • Choroby tropikalne – objawy, diagnostyka, szczepienia

    Choroby tropikalne pochodzą z rejonów charakteryzujących się klimatem sprzyjającym rozwojowi drobnych organizmów, czyli ciepłym i wilgotnym. W takich warunkach łatwo namnażają się zarówno chorobotwórcze bakterie, jak i wirusy. Szerzenie się chorób tropikalnych jest szczególnie łatwe w krajach o niskim poziomie higieny i słabych warunkach socjoekonomicznych. Przed wyjazdem warto sprawdzić, jakie choroby występują w rejonie świata, do którego się wybieramy.

  • Narkolepsja – czym jest? Objawy, przyczyny

    Narkolepsja dotyka głównie ludzi młodych w wieku 15-20 oraz 30-35 lat, a napady snu w ciągu dnia z reguły występują pod wpływem silnych emocji: radości, lęku czy stresu. Leczeniem zajmują się psychiatrzy lub neurolodzy i polega ono głównie na łagodzeniu objawów. Wielu specjalistów twierdzi, że narkolepsja często jest błędnie diagnozowana przez fakt, że w obecnych czasach duża część zdrowego społeczeństwa skarży się na nadmierną senność w ciągu dnia – stąd wielkie znaczenie ma dogłębna diagnostyka i uświadamianie społeczeństwa na temat tego, czym jest narkolepsja.

  • Częste oddawanie moczu (częstomocz) – przyczyny, leczenie

    Częstomocz jest przykrym schorzeniem dotykającym zarówno mężczyzn, jak i kobiety najczęściej w podeszłym wieku, ale zdarzają się także przypadki dzieci i młodych dorosłych borykających się z tą dolegliwością. Częstomocz może się pojawić m.in. przy chorobach ginekologicznych, urologicznych, nefrologicznych, psychicznych czy nawet onkologicznych. Przez to, że wiąże się z przymusem patologicznie częstego oddawania moczu, może stać się udręką dla pacjentów i mieć negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie chorego w społeczeństwie. Mimo że nie zawsze jest oznaką poważnej choroby, to warto zwrócić się o pomoc do specjalisty, który pomoże rozwiązać ten problem.

  • Zespoły mielodysplastyczne (MDS) – objawy, przyczyny, leczenie

    DNA organizmów żywych – choć wspaniale zaprojektowane – jest bardzo podatne na działanie mutagennych czynników zewnętrznych. Narażenie na różnorodne substancje chemiczne (np. benzen), metale ciężkie, nawozy sztuczne, dym tytoniowy, promieniowanie jonizujące i fale X używane w radioterapii znacząco zwiększa ryzyko uszkodzenia materiału genetycznego i zachorowania na nowotwór. W obecnych czasach unikanie czynników mutagennych jest praktycznie niemożliwe, toteż odsetek chorych na zespoły mielodysplastyczne i inne choroby nowotworowe będzie niestety coraz większy.

  • Pacjenci z migreną przewlekłą skorzystają z nowoczesnej terapii

    Dzięki staraniom, które poczyniło Polskie Towarzystwo Bólów Głowy, pacjenci uzyskali dostęp do nowoczesnej terapii migreny przewlekłej z wykorzystaniem m.in. botoxu (toksyny botulinowej) i dwóch przeciwciał monoklonalnych (erenumab i fremanezumab). Leczenie tymi preparatami będzie refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Co trzeba zrobić i jakie warunki spełnić, aby wziąć udział w programie?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij