Gangrena
Paulina Brożek

Zgorzel gazowa – przyczyny, objawy i leczenie gangreny

Zgorzel gazowa to groźna choroba zakaźna spowodowana przez bakterie Clostridium, które znajdują się w ziemi i w przewodzie pokarmowym zwierząt. Bakterie te wytwarzają toksyny, które powodują zgorzel tkanek, a także uszkadzają naczynia krwionośne i narządy wewnętrzne. Objawy zgorzeli gazowej to silny ból, obrzęk i zaczerwienienie w miejscu zakażenia, gorączka, nudności i wymioty oraz ogólne osłabienie organizmu. Choroba ta jest bardzo poważna i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. W leczeniu stosuje się antybiotyki, chirurgiczne usuwanie martwych tkanek i leczenie objawowe.

Najlepszą formą zapobiegania zgorzeli gazowej jest zachowanie higieny osobistej, unikanie kontaktu z zanieczyszczoną ziemią oraz dokładne czyszczenie i dezynfekowanie ran. Zgorzel gazowa jest rzadką chorobą, ale należy być ostrożnym i zawsze zwracać uwagę na objawy zakażenia.

Zgorzel gazowa przebiegająca z martwicą tkanek to bardzo ciężka choroba, której czynnikiem etiologicznym są bakterie z rodzaju Clostridium. Jest na tyle groźnym schorzeniem, że nawet niewielkie zranienie w obrębie palca w ciągu kilku godzin może doprowadzić do rozległej martwicy wymagającej amputacji kończyny. Niezwykle ważna jest szybka diagnostyka, rozpoznanie i wdrożenie leczenia w przypadku gangreny.

Gangrena – czym jest zgorzel gazowa?

Zgorzel (gangrena) to typ martwicy obejmujący tkanki żywego organizmu i spowodowany bakteriami anaerobowymi z rodzaju Clostridium. Wilgotność, temperatura, brak dostępu tlenu to idealne warunki rozwoju zgorzeli. Wyróżnia się kilka rodzajów gangreny:

  • zgorzel wilgotna obejmująca zgorzel zwykłą i zgorzel gazową,
  • zgorzel miazgi zęba,
  • zgorzel sucha.

Zgorzel gazowa (gangrena, łac. gangraena emphysematosa) jest poważnym zespołem infekcyjnym wywołanym bakteriami beztlenowymi – Gram-dodatnie laseczki z rodzaju Clostridium, które mają charakterystyczny cylindryczny kształt i wykazują zdolność do wytwarzania form przetrwalnikowych. Przetrwalniki, jak sama nazwa wskazuje, umożliwiają tym bakteriom przetrwanie w warunkach, które nie pozwalają im się rozwijać, a tym samym infekować. Większość zakażeń o piorunującym przebiegu wywołują szczepy Clostridium perfringens (laseczki zgorzeli gazowej). Po wniknięciu do organizmu wytwarzają endotoksyny powodujące niszczenie błon komórkowych, hemolizę erytrocytów, zmiany w układzie krzepnięcia. Zgorzel gazowa prowadzi do przedostawania się toksyn bakteryjnych do krwi, czego konsekwencją jest wstrząs toksyczny prowadzący do śmierci. Clostridium perfringens jest szeroko rozpowszechniona w środowisku zewnętrznym. W organizmach żywych rezerwuarem bakterii jest układ pokarmowy.

Czy zgorzel gazowa jest niebezpieczna?

Ze względu na krótki czas, jaki może upłynąć od momentu zakażenia do rozwoju wstrząsu i niewydolności wielonarządowej, zgorzel gazowa należy do stanów zagrożenia życia. Oprócz tego formy przetrwalnikowe mogą pozostać uśpione w tkankach nawet do kilkunastu lat po przebyciu gangreny. W sprzyjającej sytuacji – tj. ponowne zranienie, obecność warunków beztlenowych – mogą być przyczyną ponownego zachorowania na zgorzel gazową.

Powiązane produkty

Zgorzel gazowa – u kogo pojawia się najczęściej?

Zgorzel gazowa jest najczęściej powikłaniem ciężkiego urazu, podczas którego doszło do zabrudzenia rany cząstkami gleby lub innymi substancjami zawierającymi formy przetrwalnikowe Clostridium perfringens. Mimo że do zabrudzenia ran ziemią dochodzi bardzo często, gangrena rozwija się tylko w 1–2% przypadków. Do czynników ryzyka sprzyjających rozwojowi zgorzeli gazowej zaliczono:

  • rany zanieczyszczone odchodami i ziemią,
  • zakażenie ran dodatkową florą bakteryjną,
  • stany i choroby powodujące niedokrwienie, np. w przebiegu choroby nowotworowej, cukrzycy, w oparzeniach,
  • zabiegi chirurgiczne w obrębie przewodu pokarmowego, pęcherzyka i dróg żółciowych.
Sprawdź bogatą ofertę środków odkażających – preparaty i leki na trudno gojące i niegojące się rany – na DOZ.pl

Gangrena – objawy

Pojawienie się pierwszych objawów gangreny od momentu zakażenia rany Clostridium perfringens to zwykle 2–3 dni. Zdarzają się zakażenia o piorunującym przebiegu, które osiągają pełne spektrum objawów w ciągu kilku godzin od zakażenia. Początkowe objawy są skąpe i mało charakterystyczne, obejmują blady obrzęk okolicy rany i miejscową tkliwość. Z biegiem czasu w miejscu zranienia pojawia się ból o dużym nasileniu. Zakażenie przechodzi na tkankę mięśniową, nasila się obrzęk i napięcie tkanek. Na skórze pojawiają się pęcherze wypełnione surowiczo-krwistym lub posokowatym płynem o charakterystycznym słodkawo-mdłym zapachu. Zmiany postępują w szybkim tempie (kilka centymetrów na godzinę). Przy dotyku skóry w obrębie rany wyczuwalne są podskórne trzeszczenia spowodowane obecnością pęcherzyków gazu produkowanego przez bakterie. W miarę szerzenia się objawów zakażenia pojawia się gorączka, a stan ogólny chorego pogarsza się. Konsekwencją opóźnionego włączenia leczenia jest wstrząs, a następnie niewydolność wielonarządowa będąca przyczyną zgonu.

Zgorzel gazowa – diagnostyka

Ponieważ w przypadku wystąpienia zgorzeli gazowej liczy się każda minuta od momentu postawienia rozpoznania, podstawowe znacznie ma wywiad kliniczny. Potwierdzeniem rozpoznania jest wskazanie obecności bakterii Clostridium w wydzielinie z pęcherzy. Badania obrazowe mogą wykazać martwicę mięśni i obecność gazu w tkankach. Konieczne jest wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych krwi w celu uzyskania oceny funkcji podstawowych narządów (serce, wątroba, nerki).

Gangrena – leczenie

Ze względu na szybkość, z jaką szerzy się zakażenie, konieczne jest natychmiastowe wdrożenie leczenia. Terapia obejmuje chirurgiczne opracowanie rany polegające na oczyszczeniu jej poprzez usunięcie tkanek martwiczych. Niekiedy zmiany są tak zaawansowane, że konieczna jest amputacja np. kończyny, którą obejmuje zakażenie.

Niezbędne jest dożylne włączenie antybiotykoterapii. W leczeniu zakażeń wywołanych laseczką Clostridium perfringens stosuje się klindamycynę w połączeniu z penicyliną benzylową. Alternatywnie można stosować wankomycynę w połączeniu z innym antybiotykiem (piperacylina z tazobaktamem, ampicylina z sulbaktamem lub karbapenem).

Pomimo braku wystarczających danych naukowych potwierdzających skuteczność terapii hiperbarycznej metoda ta jest często wykorzystywana jako leczenie dodatkowe. Rokowanie w przebiegu zgorzeli gazowej jest poważne i obarczone wysoką śmiertelnością. Aby zmniejszyć ryzyko rozwoju gangreny w przypadku ran zanieczyszczonych u osób z czynnikami ryzyka, zaleca się chirurgiczne oczyszczenie rany oraz profilaktyczne podanie antybiotyku o szerokim spektrum obejmującym Clostridium spp. Pacjenci, u których rozpoznano zgorzel gazową spowodowaną Clostridium perfringens, nie wymagają izolacji, ponieważ zgorzel nie jest zaraźliwa.

  1. MacLennan J.D., The histotoxic clostridial infections of man, „Bacteriol Rev” 1962;26: 177–276.
  2. Gilbert D.N., Moellrng R.C. Jr, Eliopoulos G.M., Sande M.A. (red.), Przewodnik terapii przeciwdrobnoustrojowej Sanforda. Pierwsze wydanie polskie, PTZS, Kraków 2007: 4–75.
  3. Lasek J., Stasiak S., Witkowski Z., et al., Zgorzel gazowa jako problem chirurgiczny, „Zakażenia” 2007;7:87-91.
  4. Kalwas M., Sołoguba N., Izolacja Clostridium perfringens z rany w przypadku zgorzeli gazowej, uwagi diagnostyczne, „Przeg Epid” 1992;46:321-24.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Alergia kontaktowa – przyczyny, objawy i leczenie

    Alergia kontaktowa jest rodzajem nadwrażliwości, która występuje w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z substancjami wywołującymi reakcję alergiczną. Zjawisko to może powodować szereg nieprzyjemnych objawów – od łagodnych po ciężkie – i jest powszechnie spotykane wśród ludzi w różnym wieku.

  • Czym jest pokrzywka? Przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

    Pokrzywka jest niegroźnym schorzeniem skóry wywołanym najczęściej reakcją alergiczną. Objawia się swędzącymi bąblami na skórze, które przypominają ślady po poparzeniu pokrzywą. Jakie są jej przyczyny i co zrobić, gdy się pojawi? Na czym polega leczenie pokrzywki?

  • Zespół Dravet – objawy, diagnostyka, leczenie

    Zespół Dravet to rzadkie genetyczne schorzenie neurologiczne, które manifestuje się już we wczesnym dzieciństwie i znacząco wpływa na funkcjonowanie pacjentów przez całe życie. Charakteryzuje się opornymi na leczenie napadami padaczkowymi, które mogą prowadzić do licznych komplikacji, w tym do opóźnienia rozwoju i deficytów poznawczych.

  • Czy Tajlandia jest bezpieczna? Zagrożenia zdrowotne i najczęstsze choroby

    Tajlandia to kraj o egzotycznym uroku, przyciągający turystów z całego świata. Przed podróżą warto zapoznać się z potencjalnymi zagrożeniami zdrowotnymi występującymi w Azji Południowo-Wschodniej, żeby odpowiednio się przygotować i potrafić na nie reagować. Na co powinniśmy się zaszczepić przed wizytą w Tajlandii? Jakie choroby nam zagrażają? Co zrobić, jeśli ugryzie nas małpa?

  • Ośmiokrotny wzrost zachorowań na odrę w Polsce. Co jest powodem powrotu tej groźnej choroby?

    Liczba przypadków odry zarejestrowanych w 2024 roku w Polsce w systemie nadzoru epidemiologicznego wzrosła w porównaniu z rokiem 2023 ponad ośmiokrotnie – poinformował redakcję DOZ.pl Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB. Odra wraca do Polski i staje się realnym zagrożeniem zdrowotnym, szczególnie dla dzieci i osób nieszczepionych. Choć przez lata choroba ta była praktycznie wyeliminowana, dziś – w wyniku malejącej liczby szczepień – znów pojawiają się nowe ogniska. Czym jest odra, jak się przed nią chronić i kto jest najbardziej narażony?

  • Ból nerek – objawy, leczenie i przyczyny. Jak złagodzić ból nerek?

    Ból nerek jest dolegliwością, która może być spowodowana różnymi czynnikami – od infekcji po choroby przewlekłe. Jeśli wystąpi, warto skonsultować się z lekarzem, aby zdiagnozować przyczynę i podjąć odpowiednie leczenie. Jakie badania wykonać, gdy bolą nerki? Co przyniesie ulgę w bólu?

  • Odleżyny – rodzaje i stopnie odleżyn oraz ich klasyfikacja

    Odleżyny to jedno z najpoważniejszych powikłań długotrwałego unieruchomienia, stanowiące istotne wyzwanie w opiece medycznej. Ich powstawanie związane jest z długotrwałym uciskiem na tkanki, które prowadzi do niedokrwienia i martwicy. Czym są odleżyny i jak powstają? Jakie plastry należy stosować w leczeniu odleżyn?

  • Uczulenie na komary. Jakie są objawy i przyczyny alergii na komary?

    Komary mają zdolność do przenoszenia niebezpiecznych chorób, takich jak malaria, wirus Zachodniego Nilu, wirus chikungunya czy wirus dengi. Stanowią więc zagrożenie zarówno dla ludzi, jak i zwierząt, jednak złą sławę zyskały głównie z powodu nieprzyjemnych ukąszeń. Kąsają wyłącznie samice komarów, wabione do skóry człowieka przez ciepło ciała, pot, zapachy oraz dwutlenek węgla. Podczas ukłucia samica wprowadza ślinę do krwiobiegu, aby zapobiec krzepnięciu krwi i umożliwić pobranie pokarmu. Kontakt trwający minimum sześć sekund może wywołać reakcję miejscową — zaczerwienienie, świąd i obrzęk.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl