![Cukrzyca typu 2 – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania, profilaktyka](https://azcdn.doz.pl/image/d/article/eb3d7b5c-scalecrop-840x350.jpg)
Cukrzyca typu 2 – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania, profilaktyka
Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna) to najczęstszy typ cukrzycy. Stanowi prawie 90% wszystkich ogółu chorych. Jak rozpoznać cukrzycę typu drugiego? Jakie daje objawy i w jakich sposób należy ją leczyć? W jaki sposób można się przed nią ustrzec?
- Przyczyny i czynniki ryzyka cukrzycy typu 2
- Cukrzyca typu 2 – objawy
- Diagnostyka cukrzycy typu 2
- Leczenie cukrzycy typu 2 – jakie leki?
- Żywienie w cukrzycy typu 2
- Zioła na cukrzycę typu 2
- Powikłania cukrzycy typu 2
- Profilaktyka cukrzycy 2
Przyczyny i czynniki ryzyka cukrzycy typu 2
Cukrzyca typu 2 to najczęstsza postać cukrzycy. Cukrzyca typu drugiego jest chorobą metaboliczną, spowodowaną opornością tkanek na działanie insuliny. Decydującą rolę odgrywają czynniki środowiskowe (otyłość brzuszna i mała aktywność fizyczna), mniejszą zaś czynniki genetyczne (dziedziczenie wielogenowe).
Odporność na insulinę w cukrzycy typu II
Oporność na insulinę to taki stan, w którym insulina jest wydzielana przez trzustkę, ale nie działa w tkankach obwodowych, nie robi tego, co do niej należy (m.in. wprowadzenie glukozy do komórki). Efektem jest wysoki poziom cukru we krwi. W odpowiedzi na to trzustka wydziela więcej insuliny i po pewnym czasie się wyczerpuje (trzustka nie odróżnia, czy insuliny nie ma, czy insulina nie działa – widzi tylko brak efektu jej działania).
![Cukrzyca typu II](https://azcdn.doz.pl/image/d/article/1696d9a1.webp)
Oporność na insulinę jest wprost proporcjonalna do ilości tkanki tłuszczowej zlokalizowanej na brzuchu (trzewnej). Nadmiar hormonów peptydowych (adiponektyna, rezystyna, leptyna) oraz wolnych kwasów tłuszczowych uwalnianych przez nią jest przyczyną insulinooporności – w mięśniach powoduje zahamowanie glikolizy (zużycia glukozy), a w wątrobie przyczynia się do nasilenia glukoneogenezy (wytwarzania glukozy), a to wymaga kompensacyjnego wydzielania insuliny przez komórki β i może prowadzić do stopniowego wyczerpania jej rezerw i coraz większej hiperglikemii.
Cukrzyca typu 2 a nadwaga
Choroba dotyczy najczęściej osób dorosłych z nadwagą i otyłością, ale także coraz częściej dzieci z tym problemem (cukrzyca typu MODY). Wynika z insulinooporności, poprzedza ją stan przedcukrzycowy i te dwa zaburzenia są możliwe do cofnięcia pod warunkiem zmiany stylu życia i redukcji masy ciała do prawidłowej. Niestety, w momencie, kiedy już dojdzie do rozwoju cukrzycy typu 2, choroba staje się nieodwracalna.
Cukrzyca typu 2 – objawy
Typowe objawy cukrzycy typu 2 pojawiają się znacznie rzadziej niż w cukrzycy typu 1. Ponad połowa przypadków przebiega bezobjawowo i chorobę wykrywa się przypadkowo w badaniach przesiewowych. Nieleczona jednak sprzyja rozwojowi przewlekłych powikłań, tak więc jej rozpoznanie jest niezwykle ważne. U niektórych osób występują:
- wielomocz (poliuria),
- wzmożone pragnienie,
- cechy odwodnienia, zazwyczaj umiarkowanie nasilone (zmniejszenie elastyczności, skóry, suchość skóry i błon śluzowych),
- objawy skórne takie jak: nadmierne rogowacenie i pękanie skóry, świąd,
- osłabienie i senność spowodowane odwodnieniem,
- bóle głowy, zaburzenia koncentracji,
- kwasica i śpiączka,
- skłonność do ropnych zakażeń skóry,
- zakażenia układu moczowo-płciowego,
- zaburzenia widzenia (rozmyte, niewyraźne, wynika z zaburzeń uwodnienia soczewki i jest przemijające),
- często pierwszym objawem nierozpoznanej cukrzycy bywa zawał lub udar,
- otyłość, najczęściej typu brzusznego dotyczy większości chorych,
- przewlekłe zapalenie przyzębia,
- często nadciśnienie tętnicze i zaburzenia lipidowe.
![Cukrzyca typu 2 objawy](https://azcdn.doz.pl/image/d/article/31356940.webp)
Diagnostyka cukrzycy typu 2
Wiele przypadków cukrzycy typu drugiego przebiega bezobjawowo, dlatego zaleca się wykonywanie badań przesiewowych co 3 lata u wszystkich osób w wieku ≥45 lat oraz co rok w grupach zwiększonego ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2 (nadwaga lub otyłość tzn. BMI ≥25 kg/m2 lub obwód w talii >80 cm u kobiet i >94 cm u mężczyzn), cukrzyca występująca w rodzinie, mała aktywność fizyczna, uprzednio stwierdzony stan przedcukrzycowy, przebyta cukrzyca ciążowa, urodzenie dziecka o masie ciała >4 kg, nadciśnienie tętnicze (≥140/90 mm Hg), stężenie cholesterolu HDL <1,0 mmol/l (40 mg/dl) lub triglicerydów >1,7 mmol/l (150 mg/dl), zespół policystycznych jajników, mukowiscydoza.
Nie powinno się przeprowadzać diagnostyki cukrzycy podczas ostrej fazy innej choroby (zakażenia, udaru, ostrego zespołu wieńcowego), bezpośrednio po urazie lub zabiegu operacyjnym ani w trakcie stosowania leków mogących zwiększać glikemię (glikokortykosteroidy, diuretyki tiazydowe, niektóre β-blokery).
Cukrzycę rozpoznaje się na podstawie oznaczenia z osocza krwi żylnej:
- przygodnej glikemii ≥11,1 mmol/l (200 mg/dl) z typowymi objawami,
- przygodnej glikemii ≥11,1 mmol/l (200 mg/dl) bez typowych objawów i jednokrotnie (innego dnia) glikemii na czczo ≥7,0 mmol/l (126 mg/dl), dwukrotnie oznaczonej w różnych dniach glikemii na czczo ≥7,0 mmol/l (126 mg/dl),
- glikemii w 120 minucie doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT) ≥11,1 mmol/l (200 mg/dl).
Leczenie cukrzycy typu 2 – jakie leki?
Leczenie cukrzycy typu drugiego obejmuje:
- stałą edukację pacjentów,
- leczenie niefarmakologiczne – zdrowy styl życia, obejmujący dietę, regularną aktywność fizyczną, redukcję masy ciała, unikanie picia alkoholu, niepalenie papierosów, a także samokontrolę,
- leczenie farmakologiczne – doustne leki hipoglikemizujące i/lub insulina (ludzka lub analogowa), leki z grupy GLP-1,
- jednoczesne leczenie nadciśnienia tętniczego i zaburzeń gospodarki lipidowej
- leczenie powikłań cukrzycy.
Odnośnie leczenia farmakologicznego poza metforminą, która jest lekiem pierwszego wyboru w leczeniu cukrzycy typu 2 (poprawia wrażliwość na insulinę), wybór dalszej terapii zależy od tego, czy u pacjenta występuje jawna klinicznie choroba sercowo-naczyniowa lub przewlekła choroba nerek. Jeśli nie rozpoznano żadnej z nich, to przy podejmowaniu decyzji o wyborze dołączanego do metforminy drugiego leku przeciwcukrzycowego należy uwzględnić cechy danego pacjenta oraz jego preferencje, profil bezpieczeństwa, tolerancję, skuteczność, łatwość stosowania, koszt leczenia i aktualnie dominujący mechanizm patogenetyczny (jeszcze tylko insulinooporność czy już dodatkowe upośledzenie wydzielania insuliny).
Wysiłek fizyczny i dieta są niezbędnymi składowymi leczenia cukrzycy typu drugiego; ruch powinien być regularny i dostosowany do możliwości chorego, podejmowany minimum 2–3 razy w tygodniu, a najlepiej codziennie.
Żywienie w cukrzycy typu 2
Dieta jest bardzo ważnym elementem leczenia cukrzycy. Wszystkich chorych na cukrzycę powinno się szkolić w zakresie zasad prawidłowego żywienia, a szczegółowe zalecenia dietetyczne trzeba dostosowywać do potrzeb, chorób współistniejących i preferencji indywidualnych każdego pacjenta.
Najważniejsze zasady żywienia w cukrzycy typu 2:
1. Regularne, częste, ale mniejsze i urozmaicone posiłki o stałych porach. Przy leczeniu lekami doustnymi wystarczą 3 posiłki dziennie. Przy leczeniu insuliną podawaną w mieszankach dwa razy na dobę, a tym bardziej insuliną podawaną w 4–5 wstrzyknięciach wymagane jest najczęściej 5–6 posiłków dziennie. Największą swobodę w spożywaniu posiłków daje osobista pompa insulinowa, pod warunkiem właściwego dostosowywania dawki insuliny do zapotrzebowania.
2. Odpowiednia podaż kalorii ma zapewnić utrzymanie należnej masy ciała lub stopniową redukcję masy ciała u osób z otyłością lub nadwagą (redukcja nie powinna jednak przekraczać 2 kg/tydzień). Ubytek masy ciała o ≥5% wiąże się z poprawą kontroli cukrzycy. Podaż energii zależy od trybu życia i od należnej masy ciała. Powinno się przestrzegać zbliżonej kaloryczności posiłków każdego dnia (chyba że jest pompa insulinowa lub intensywna, funkcjonalna insulinoterapia – wówczas na bieżąco podejmowana jest decyzja o wielkości posiłku i odpowiedniej ilości insuliny do niego).
3. Ważny jest skład jakościowy diety. Główne źródło węglowodanów powinny stanowić pełnoziarniste produkty zbożowe, zwłaszcza o niskim indeksie glikemicznym (pieczywo pełnoziarniste, makaron pełnoziarnisty, ryż brązowy, płatki owsiane, gruboziarniste kasze). Należy zwiększyć spożycie warzyw (szczególnie surowych), które są dobrym źródłem błonnika pokarmowego i składników o działaniu antyoksydacyjnym. Z owoców najniższy indeks glikemiczny mają owoce jagodowe, najwyższy banany i winogrona. Należy ograniczyć spożycie mięsa (szczególnie czerwonego) i wybierać inne źródła białka np. nasiona roślin strączkowych, ryby, jaja.
Wskazane jest gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez wcześniejszego obsmażania, pieczenie w folii lub rękawie termicznym.
Należy ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych, soli, unikać słodyczy, alkoholu i pić przynajmniej 1,5 l wody dziennie.
Sprawdź informacje o wycofanej partii Ozempicu
Zioła na cukrzycę typu 2
Leczenie ziołami w cukrzycy typu II może być jedynie postepowaniem wspomagającym leczenie farmakologiczne. Wiele surowców zielarskich ma działanie łagodnie obniżające poziom cukru we krwi. Są to:
- liście morwy białej – obniża poziom glukozy we krwi dzięki opóźnieniu rozkładu węglowodanów złożonych, przyjmowanych z pożywieniem oraz zmniejszeniu wchłaniania węglowodanów w jelitach;
- owocnia fasoli – zmniejsza rozpad insuliny, czasem zwana „roślinną insuliną” – w żadnym jednak wypadku nie zastępuje tego hormonu.;
- owoc jałowca – działa dzięki zwiększeniu resorpcji glukozy do tkanek obwodowych przy niezmiennym wydzielaniu insuliny;
- gorzki melon – zawiera peptyd zbliżony działaniem do insuliny, być może wpływa też w jakiś sposób na komórki beta trzustki;
- ziele rutwicy – zawiera inhibitory glukagonu, który wpływa na uwalnianie glukozy z glikogenu (magazyny glukozy);
- kozieradka pospolita – zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę;
- gurmar – znany też jako "niszczyciel cukru", blokuje wchłanianie glukozy z jelit, zapobiega odkładaniu się tłuszczu w wątrobie, obniża wagę ciała;
- cynamon – może spowalniać opróżnianie żołądka i obniżać poziom glukozy po posiłku;
- berberyna – wspomaga komórkowy wychwyt glukozy z krwi, obniża jej poziom i zmniejsza oporność insulinową, może też pomagać we wzmacnianiu trzustkowych komórek beta oraz w zapobieganiu nadmiernej produkcji glukozy;
- czarne jagody – wywołują wyraźną poprawę odpowiedzi glikemicznej wraz z obniżeniem poposiłkowych poziomów zarówno glukozy, jak i insuliny;
- zielona herbata – może poprawiać tolerancję glukozy, obniżać jej produkcję i nadmierne wydzielanie w wątrobie, a także poprawiać wchłanianie;
- kurkumina – poprawia funkcjonowanie trzustkowych komórek beta, a także obniża glukozę i oporność insulinową, jej wchłanianie zwiększa się po zmieszaniu z czarnym pieprzem;
- przepękla ogórkowata (odmiana melona) – poprawia tolerancję glukozy;
- bazylia azjatycka – obniża poziom glukozy na czczo i po posiłku.
Powikłania cukrzycy typu 2
Do przewlekłych powikłań cukrzycy należą:
- nefropatia cukrzycowa, prowadząca do niewydolności nerek,
- powikłania oczne – głównie retinopatia cukrzycowa, prowadząca do ślepoty, jaskra i zaćma,
- neuropatia cukrzycowa – obwodowa i autonomiczna,
- powikłania makroangiopatyczne – związane głównie z przyśpieszonym rozwojem miażdżycy, charakteryzującej się jej rozwojem w młodszym wieku, rozsianymi zmianami w tętnicach o mniejszym kalibrze, upośledzeniem powstawania krążenia obocznego, bezbolesnym przebiegiem zawału serca. Poza zawałem serca, miażdżyca może prowadzić do udaru mózgu oraz niedokrwienia kończyn dolnych, nawet ich amputacji,
- zespół stopy cukrzycowej – wskutek zmian mikro- i makroangiopatycznych oraz neuropatii,
- powikłania kostne, stawowe i skórne.
Profilaktyka cukrzycy 2
Czy można zapobiec cukrzycy typu 2? U osób z dużym ryzykiem wystąpienia choroby powinna być przeprowadzona stale powtarzana edukacja dotycząca zdrowego stylu życia – zmiany diety i zwiększenia aktywności fizycznej, służące zmniejszeniu masy ciała.
Wystarczy 10 tysięcy kroków dziennie i 30 minut ruchu prawie każdego dnia w tygodniu (przynajmniej 5 dni), aby nie tylko zredukować masę ciała, poprawić ogólną kondycję, wydłużyć swoje życie, ale także zapobiec wystąpieniu cukrzycy lub znacznie odwlec w czasie jej wystąpienie. Ruch może zastąpić wiele leków, jednak żaden lek nie zastąpi ruchu.
W profilaktyce cukrzycy należy tez uwzględnić coroczne badania. Każda osoba powyżej 45. roku życia powinna mieć oznaczony poziom glukozy na czczo minimum raz na 3 lata. U osób z czynnikami ryzyka (nadwaga, otyłość, cukrzyca w rodzinie, po przebytej cukrzycy ciążowej, u kobiet, które urodziły dziecko o wadze powyżej 4 kg, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, choroby układu sercowo-naczyniowego) badanie poziomu cukru na czczo powinno być wykonywane profilaktycznie raz w roku.
U osób w stanie przedcukrzycowym i u kobiet po przebytej cukrzycy ciążowej poza wyżej wymienionymi zaleceniami można rozważyć leczenie doustne metfor miną.