Cukrzyca typu 1 – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie. Ciąża przy cukrzycy typu 1
Małgorzata Kuberska-Kędzierska

Cukrzyca typu 1 – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie. Ciąża przy cukrzycy typu 1

W cukrzycy typu 1 organizm traci zdolność do wytwarzania hormonu regulującego stężenie glukozy we krwi, tj. insuliny, skutkiem czego pojawia się wysoki poziom glikemii. Jak rozpoznać i prawidłowo leczyć cukrzycę typu 1? Jak przebiega ciąża w cukrzycy typu 1?

Cukrzyca typu 1 – czym jest? 

Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, tzn. taką, w której organizm wytwarza przeciwciała przeciwko własnym komórkom beta wysp trzustkowych, odpowiedzialnych za produkcje insuliny, czego efektem jest bezwzględny niedobór tego hormonu. Podawanie insuliny w tym typie cukrzycy jest niezbędne do życia.  

Przed odkryciem insuliny (1921 r.) osoby z cukrzycą typu 1 umierały. Dawne nazewnictwo uwzględniało ten fakt i schorzenie określano ”cukrzycą insulinozależną”.  

Cukrzyca typu 1 dotyczy głównie dzieci i młodzieży, może się jednak pojawić u osób dorosłych, nieco starszych, wtedy jednak ma łagodniejszy początek i przebieg (cukrzyca typu LADA).

Cukrzyca typu pierwszego na dzień dzisiejszy nie jest uleczalna, nie może się cofnąć, natomiast długość życia pacjentów, przy dobrej opiece i dbaniu o prawidłowe poziomy cukru, nie różni się istotnie od osób bez cukrzycy. 

Różnice pomiędzy cukrzycą typu 1 a 2 

Cukrzyca typu 1 i cukrzyca typu 2 to dwie różne choroby, które mają jako cechę wspólną hiperglikemię.  

W cukrzycy typu 1 dominuje deficyt insuliny związany z destrukcją komórek beta, natomiast w cukrzycy typu 2 dominuje insulinooporność. Różnice pomiędzy typami są raczej ilościowe; odmienne są także mechanizm oraz tempo narastania zaburzeń. 

Na cukrzycę typu 1 wskazują

  • gwałtowność narastania objawów (łagodne i powolne w cukrzycy typu 2),  
  • młodszy wiek pacjenta (starsze osoby w cukrzycy typu 2),  
  • bardzo znaczna hiperglikemia, często z kwasicą (nieznaczna hiperglikemia w cukrzycy typu 2), 
  • utrata masy ciała (nadwaga i otyłość w cukrzycy typu 2),  
  • często brak wywiadu rodzinnego (niemal zawsze dodatni wywiad rodzinny w przypadku cukrzycy typu 2), 
  • tak jest najczęściej, jednak zdarzają się przypadki cukrzycy nie dające się jednoznacznie zakwalifikować do któregoś z typów, 
  • zdarza się nietypowa cukrzyca typu 1 u starszych osób, bez gwałtownego przebiegu (cukrzyca LADA) oraz cukrzyca typu 2 u szczupłych młodych (cukrzyca MODY)

Cukrzyca typu 1 – przyczyny 

W rozwoju procesu autoimmunologicznego niszczenia komórek beta wysp trzustkowych biorą udział: 

  • czynniki genetyczne, 
  • środowiskowe.  

Spośród czynników genetycznych podkreśla się kluczową rolę układu HLA (główny układ zgodności tkankowej) w warunkowaniu ryzyka rozwoju cukrzycy typu 1. Geny predysponujące do zachorowania na cukrzycę typu 1 czyli do jej dziedziczenia, są wciąż badane. Układ HLA to ten zapewniający integralność organizmu i odróżnianie własnych tkanek od obcych, to on ma kluczowe znaczenie przy przeszczepianiu narządów. 

Wciąż nie wiemy, czemu u danego pacjenta wystąpi cukrzyca typu 1. Sposób dziedziczenia nie jest tak oczywisty, jak w cukrzycy typu 2. Można mówić jedynie o pewnej predyspozycji, układzie genów oraz czynniku wywołującym całą immunologiczną burzę (najczęściej jest to infekcja wirusowa). Ryzyko zachorowania dziecka w przypadku, gdy choruje ojciec, jest większe (około 10-15%), niż wtedy, gdy choruje matka (około 5%). Kiedy oboje rodziców choruje na cukrzycę typu 1 ryzyko jej wystąpienia u potomstwa wynosi około 20%. W przypadku bliźniąt jednojajowych, mających identyczne układy HLA, jeśli jedno zachoruje, drugie ma aż 35% szansy na zachorowanie. U bliźniąt dwujajowych, w większości przypadków drugie z bliźniąt będzie zdrowe.

Czynniki środowiskowe odgrywają rolę jedynie uzupełniającą do czynników genetycznych, być może bywają także czynnikami inicjującymi wystąpienie choroby. Należą do nich: infekcje wirusowe, wiek matki powyżej 40. roku życia, wczesne karmienie mlekiem krowim, narażenie na związki toksyczne i stresogenne, niedobór witaminy D. 

Kilka lat temu powstał w Polsce projekt badawczy, który miał na celu przebadanie dzieci pod katem zwiększonego genetycznego ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 1. Te dzieci, u których takie ryzyko stwierdzono, mogą być poddane tak zwanemu treningowi układu odpornościowego za pomocą doustnej insuliny. To taki rodzaj ”odczulania”, a raczej uczenie organizmu, że insulina to własne białko i nie można jej atakować. Insulina podana doustnie jest trawiona, tak więc nie spełnia swojej funkcji i nie obniża poziomu cukru. Wiąże się duże nadzieje na zapobieganie wystąpieniu cukrzycy typu 1 w ten sposób. Nie są to jednak działania zakrojone na szeroką skalę. 

Czy można zapobiec cukrzycy typu 1? W związku z tym, że przypuszcza się, iż niektóre czynniki środowiskowe mogą być czynnikami inicjującymi cukrzycę typu 1, do działań prewencyjnych u osób predysponowanych chorobą można zaliczyć:

  • odpowiednie żywienie dziecka ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na cukrzycę typu 1,
  • karmienie piersią (w miarę możliwości) w czasie niemowlęctwa,
  • unikanie zakażeń (skupisk),
  • właściwe suplementowanie witaminy D. 

Polecane dla Ciebie

Cukrzyca typu 1 – objawy 

Objawy cukrzycy typu 1 są na ogół nagłe, gwałtowne, szybko narastają. Są to typowe dla cukrzycy objawy takie jak: 

  • wzmożone pragnienie, 
  • częste oddawanie moczu, moczenie nocne u małych dzieci, które już tego nie robiły, 
  • ubytek masy ciała, pomimo zwiększonego apetytu; po kilku dniach zupełny brak apetytu, 
  • zapalenie skóry okolicy sromu, a u chłopców pod napletkiem, u małych dzieci zapalenie pieluszkowe, 
  • narastające osłabienie lub zmęczenie, senność, dziecko może się stać rozdrażnione, płaczliwe, 
  • zapach acetonu z ust przy kwasicy, 
  • zaburzenia ostrości widzenia,  
  • nasilone odwodnienie – sucha skóra i śluzówki, 
  • przyspieszony, głęboki oddech Kussmaula przy kwasicy, 
  • bóle brzucha, nudności i wymioty, twardy brzuch przy kwasicy ketonowej, 
  • skurcze mięśniowe przy zaburzeniach jonowych, 
  • utrata przytomności lub śpiączka cukrzycowa.  

Diagnostyka cukrzycy typu 1 

Diagnostyka każdej cukrzycy jest podobna. Są to oznaczenia z osocza krwi żylnej:  

  • glikemia przygodna (o jakiejkolwiek porze dnia) równa lub powyżej 200 mg/dl (11,1 mmol/l) plus objawy kliniczne, 
  • glikemia na czczo równa lub powyżej 126 mg/dl (7,0 mmol/l) oznaczone dwukrotnie 
  • glikemia w 120 minucie doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT) równa lub powyżej 200 mg/dl (11,1 mmol/l).  

W cukrzycy typu 1, podobnie jak w cukrzycy typu LADA, mamy do czynienia z postępującym upośledzeniem funkcji komórek beta trzustki. U pacjentów z tym typem cukrzycy występują zawsze przeciwciała skierowane przeciwko antygenom wysepek trzustki: przeciwciała przeciwwyspowe, przeciwinsulinowe, przeciw fosfatazie tyrozynowej oraz te najbardziej przydatne w diagnostyce, najczęściej badane i stwierdzane, przeciwciała przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego, tzw. anty-GAD. 

W diagnostyce tego typu cukrzycy odgrywa tez znaczenie badanie rezerwy czynnościowej komórek beta trzustki za pomocą peptydu C na czczo i po stymulacji glukagonem. Oba są niskie. 

Leczenie cukrzycy typu 1 

Cukrzyca typu 1 oznacza bezwzględny niedobór insuliny, zatem jedynym możliwym postępowaniem jest leczenie insuliną.  

Istnieją różne modele insulinoterapii, jednak standardem jest funkcjonalna intensywna insulinoterapia (FIT), polegająca na wielokrotnych wstrzyknięciach insuliny podskórnie lub stałym wlewie za pomocą osobistej pompy insulinowej. Aby takie postępowanie było skuteczne, pacjent i jego rodzina wymagają stałej edukacji oraz monitorowania glikemii za pomocą samokontroli (glukometr lub systemy do ciągłego monitorowania glikemii).  

Obecnie insulinami z wyboru w leczeniu cukrzycy typu 1 są analogi insuliny (modyfikacje aminokwasowe cząsteczki insuliny metodą inżynierii genetycznej) – szybko i długodziałające

Poza insuliną, edukacją i samokontrolą elementami leczenia są właściwe żywienie i regularny wysiłek fizyczny

Cukrzyca typu 1 a ciąża 

Największa zapadalność na cukrzycę typu 1 przypada na okres pokwitania, czyli okres maksymalnego wydzielania hormonów płciowych. Hormony te, razem z hormonem wzrostu, maja bardzo silne działanie antyinsulinowe.   

Posiadanie potomstwa przez kobiety chore na cukrzycę typu 1 jest możliwe, jednak pod warunkiem bardzo ścisłej opieki diabetologicznej i idealnego wyrównania metabolicznego.  

Najlepiej, kiedy ciąża jest w tym wypadku zaplanowana i kobieta jest do niej przygotowana. Ciąża u pacjentki z cukrzycą typu 1, nawet przy bardzo dobrej opiece, jest ciążą wysokiego ryzyka. Jej powodzenie, zarówno dla matki, jak i dla dziecka, zależy od wyrównania metabolicznego przed ciążą i w okresie ciąży (na czczo 60–90 mg/dl, po posiłkach 120–140 mg/dl, bez hipoglikemii).  

Cukrzyca nieprawidłowo leczona i wyrównana przyczynia się do wzrostu śmiertelności okołoporodowej ciężarnej i noworodka. Znaczna hiperglikemia może spowodować wady rozwojowe u płodu, poronienie, upośledzenie rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, nadmierny wzrost płodu (makrosomia i organomegalia), niedojrzałość układu oddechowego oraz zaburzenia metaboliczne. Hipoglikemia u matki ma nieco mniej zgubny wpływ na płód.  

Ciąża u matki z cukrzycą typu 1 wpływa także na szybszy rozwój przewlekłych jej powikłań, jeśli były one obecne przed zajściem w ciążę. Zdecydowanemu pogorszeniu mogą ulec retinopatia i nefropatia. Kobiety z przewlekłymi powikłaniami cukrzycy przed ciążą rodzą raczej małe dzieci.  

Przeciwwskazaniami do ciąży kobiety z cukrzycą typu 1 są: 

  • niepoddająca się leczeniu retinopatia proliferacyjna, 
  • niewydolność nerek z klirensem kreatyniny poniżej 40 ml/min, 
  • nieustabilizowane, oporne na leczenie nadciśnienie tętnicze, 
  • choroba wieńcowa i/lub przebyty zawał serca, 
  • neuropatia wegetatywna dotycząca serca i/lub przewodu pokarmowego. 

Żywienie w cukrzycy 1  

Żywienie odgrywa znaczącą rolę w leczeniu każdego typu cukrzycy. Najważniejsze jest, aby dostarczyć organizmowi wszelkich niezbędnych składników odżywczych, makro i mikroelementów. 

Ilość i jakość posiłków zależeć będą od wieku, płci, wagi, wzrostu, aktywności fizycznej, obecności innych chorób. Uważa się, że jadłospis powinien zawierać 45–60% węglowodanów złożonych, ok. 20% białka, ok. 30 % tłuszczów (w tym nasyconych maksymalnie 10%).  

Ważne jest, aby posiłki były regularne, bogate w błonnik i antyoksydanty (głównie warzywa), o niskim indeksie glikemicznym. Dobrze jest unikać słodzonych napojów, soków, produktów zawierających cukry proste oraz potraw smażonych.  

Dieta cukrzycowa powinna być tak skomponowana, aby osiągnąć stabilne, prawidłowe wartości glikemii przy minimalnym ryzyku niedocukrzeń. Dobre wyrównanie metaboliczne jest warunkiem koniecznym do prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży, których dotyczy cukrzyca typu 1. Edukacja żywieniowa powinna być prowadzona przez doświadczonego dietetyka i dopasowana indywidualnie dla każdego chorego. Szkolenia wymaga nie tylko pacjent, ale także jego rodzina. Profesjonalna edukacja to przede wszystkim zrozumienie zależności miedzy ilością i jakością spożywanych posiłków a stężeniem glukozy we krwi.  

Spożywanie alkoholu przez chorych na cukrzycę jest niewskazane. Może sprzyjać bowiem rozwojowi hipoglikemii i należy go wliczać do bilansu energetycznego. 

  1. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020, "Diabetologia Praktyczna", 2020. 
  2. J. Sieradzki, Cukrzyca, Wydawnictwo Via Medica, Warszawa 2016. 
  3. Cukrzyca w populacji wieku rozwojowego - co nowego?, pod red. E. Otto-Buczkowskiej, Wydawnictwo Cornetis, Wrocław 2009.
  4. M. Myśliwiec, P. Jarosz-Chobot, Diabetologia wieku rozwojowego, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2018. 
  5. R. Barnett, Type 1 diabetes, "Lancet", nr 391 (10117) 2018. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Witamina B2 (ryboflawina) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

    Pękające kąciki ust, chroniczne zmęczenie, pogorszony wzrok – to tylko kilka przykładów objawów, które niesie za sobą niedobór witaminy B2. Ryboflawina bierze udział w wielu procesach metabolicznych organizmu i jest rozpuszczalna w wodzie. Zażywana wraz z innymi witaminami aktywuje ich działanie w organizmie. Jakie produkty zawierają w sobie ryboflawinę? Kiedy i jak zażywać witaminę B2 w formie suplementów diety? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Czym jest i jak działa żeń-szeń? Zastosowanie i przeciwwskazania do stosowania Panax ginseng

    Żeń-szeń, nazywany również ginsengiem lub wszechlekiem, jest jednym z najlepiej opisanych adaptogenów. Według medycyny chińskiej powinno się go stosować jedynie w miesiącach zimowych. Żeń-szeń wpływa na poprawę funkcji kognitywnych (poznawczych), poprawia samopoczucie i pamięć, łagodzi stres oraz działa korzystnie na skórę i potencję seksualną. Na rynku można kupić wiele preparatów z żeń-szeniem, zarówno w formie tabletek czy kapsułek, jak i płynnych ekstraktów. Który preparat z żeń-szeniem wybrać, jaka jest dzienna zalecana dawka tego adaptogenu oraz w jakiej porze dnia należy zażywać ten suplement? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Gotu kola (wąkrotka azjatycka) – czym jest i jak działa? Właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania

    Sproszkowane ziele wąkrotki azjatyckiej, czyli adaptogenu nazywanego także gotu kola lub brahmi, zaleca się stosować u osób mających problemy z koncentracją i pamięcią. Wąkrotkę można przyjmować zarówno w formie kapsułek, czyli dojelitowo, jak i bezpośrednio na skórę w przypadku wystąpienia problemów dermatologicznych. Gotu kola działa także przeciwlękowo, łagodzi napięcie i niepokój. Jak dawkować gotu kola, ile kosztuje ten adaptogen i czy kobiety w ciąży mogą przyjmować wąkrotkę azjatycką? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Bacopa monnieri – działanie ekstraktu roślinnego eliksiru życia. Czy suplementowanie pomaga szybciej się uczyć?

    Bacopa monnieri, czyli bakopa drobnolistna, jest suplementem diety polecanym przed istotnymi egzaminami, jak matura czy sesja, ponieważ wspomaga pamięć i koncentrację. Korzystnie wpływa na kondycję skóry i włosów. Suplementowanie Bacopa zalecane jest także w trakcie terapii chorób neurodegradacyjnych, takich jak Alzhaimer lub Parkinson. Przez niektórych roślina nazywana jest „eliksirem życia”, ponieważ poprawia samopoczucie, łagodzi stres i napięcie. Dodatkowo ma także działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Jak suplementować Bacopa monnieri? Czy kobiety w ciąży mogą zażywać ten preparat? Na jaki procent standaryzacji suplementu zwrócić uwagę, kupując brahmi? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Tetracykliny na trądzik pospolity – jak zwiększyć skuteczność antybiotyków?

    Tetracykliny stosowane są zazwyczaj w leczeniu trądziku pospolitego (łac. acne vulgaris) o średnim i dużym nasileniu, ze zmianami zapalnymi w postaci grudek, krost, guzków, cyst, nacieków, a także trądziku różowatego (łac. acne rosacea). Podawane są w formie tabletek doustnych lub maści zewnętrznej. Zazwyczaj terapię przeciwtrądzikową z wykorzystaniem tetracyklin ordynuje dermatolog. Dzieje się tak wówczas, kiedy dotychczas zażywane produkty do stosowania zewnętrznego były nieskuteczne.

  • Zastrzyki antykoncepcyjne – czy są skuteczne? Na jak długo wystarcza i jakie są skutki uboczne?

    Według badań skuteczność zastrzyków antykoncepcyjnych wynosi około 99% w przypadku stosowania ich zgodnie z zaleceniami. Jednakże skuteczność ta może być niższa w przypadku nieregularnego stosowania lub gdy nastąpi opóźnienie w podaniu kolejnej dawki. Ważne jest, aby pamiętać, że zastrzyki antykoncepcyjne nie chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, więc w przypadku ryzyka infekcji należy stosować dodatkową ochronę, taką jak na przykład prezerwatywy.

  • Jakie właściwości ma olejek z drzewa herbacianego? Jak go stosować na skórę?

    Olejek z drzewa herbacianego pozyskuje się na drodze destylacji z parą wodną surowca z rośliny łac. Melaleuca alternifolia. Kolonizatorzy australijscy odkryli tę roślinę w 1770 r. i, naśladując zamieszkujących tamte tereny Aborygenów, zaczęli wykorzystywać jej liście do zaparzania esencjonalnego napoju na wzór herbaty. Stąd też wzięła się nazwa rośliny. Kiedy, jak i na co stosować olejek z drzewa herbacianego? Czy olejek z drzewa herbacianego powinna stosować osoba, która ma trądzik?

  • Na co stosować szafran? Właściwości lecznicze, dawkowanie

    Już w starożytności wykorzystywano szafran do poprawiania smaku jedzenia, do barwienia tkanin, a także w lecznictwie. Szafran stanowi najdroższą przyprawę świata. Posiada charakterystyczny smak oraz barwę. Jego walory smakowe doceniane są w kuchni, a ostatnimi czasy zainteresowanie wzbudzają jego właściwości lecznicze. Warto jednak podkreślić, że szafran można przyjmować doustnie jedynie w niewielkich ilościach, ponieważ jego nadmiar może być szkodliwy dla zdrowia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij