Strefa okazji
Nowości
Krótkie daty
Klirens kreatyniny (GFR) – badanie, normy, wskazania
GFR, czyli wskaźnik określający zdolność nerek do filtracji kłębuszkowej, jest podstawowym badaniem umożliwiającym ocenę ich czynności. Ma on szczególne znaczenie dla pacjentów z przewlekłą niewydolnością tego podwójnego narządu, ponieważ umożliwia określenie stopnia zaawansowania choroby nerek i podjęcie wyboru o najbardziej skutecznym sposobie leczenia. U osób zdrowych pozwala natomiast ustalić, czy można im podać kontrast wykorzystywany podczas rezonansu magnetycznego, tomografii komputerowej i innych badań obrazowych, które tego wymagają.
Co to jest kreatynina?
Kreatynina jest związkiem organicznym powstającym podczas degradacji kreatyny, która zachodzi głównie w mięśniach szkieletowych. Kreatyna jest białkiem podtrzymującym odpowiedni poziom energii (ATP), niezbędnej do prawidłowej pracy i regeneracji mięśni i z tego powodu podlega nieustannym przemianom biochemicznym. Każdego dnia około 1 – 2% kreatyny ulega rozpadowi, a jednym z produktów końcowych tego procesu jest właśnie kreatynina. Jej stężenie w organizmie zależy przede wszystkim od wieku, płci i masy mięśniowej, a także od rodzaju spożywanych pokarmów – rośnie u osób częściej jedzących czerwone mięso. Dzięki temu, że nie wiąże się ona z białkami krwi i jest wydalana w postaci niezmienionej wraz z moczem, jej poziom w osoczu osób zdrowych nie ulega większym wahaniom. Stężenie kreatyniny rośnie natomiast wtedy, gdy nie jest ona prawidłowo usuwana wraz z moczem, odzwierciedlając tym samym stan funkcjonalny nerek i umożliwiając wczesne wykrycie zaburzeń w ich pracy.
Czym jest klirens kreatyniny? Kiedy należy wykonać badanie GFR?
Kreatynina obecna w osoczu ulega w całości swobodnemu przesączaniu w kłębuszkach nerkowych, dzięki czemu jej poziom w moczu i we krwi może być wykorzystywany jako wskaźnik filtracji kłębuszkowej, będący jednym z najważniejszych parametrów określających stan funkcjonalny nerek. Pogorszenie ich czynności skutkuje obniżeniem ilości kreatyniny obecnej w moczu oraz podwyższeniem jej stężenia we krwi.
Wartość klirensu kreatyniny, nazywana często GFR (ang. Glomerulal Filtration Rate), czyli wielkością przesączania kłębuszkowego. Wskaźnik ten określa jaka ilość związku uległa przesączeniu w kłębuszku nerkowym w jednostce czasu, pozwalając na ocenę bieżącej zdolności nerek do oczyszczania krwi z kreatyniny, a także innych metabolitów. Obliczenie GFR powinno być dokonywane jednocześnie z każdym oznaczeniem poziomu kreatyniny we krwi. Jeżeli jednak lekarz nie zleci takiej analizy, można dokonać wyliczenia klirensu samodzielnie, korzystając z dostępnych w sieci kalkulatorów, zaprojektowanych do tego celu.
Badanie GFR jest zalecane wszystkim pacjentom podejrzewanym o zaburzenia pracy nerek, szczególnie jeśli obserwują oni takie objawy jak:
- powstawanie obrzęków (zwłaszcza wokół kostek i podudzi),
- zmniejszenie lub zwiększenie ilości wydalanego moczu,
- ból i pieczenie w trakcie mikcji,
- zmianę zabarwienia powłok skórnych,
- świąd skóry,
- drżenia mięśni,
- utratę apetytu,
- nudności i wymioty,
- uczucie przewlekłego zmęczenia,
- ból w okolicy lędźwi.
Powiązane produkty
-
saszetki
7.99 złDo koszyka -
saszetki
5.49 złDo koszyka -
kapsułki, infekcja
25.99 złDo koszyka -
zestaw, kapsułki, tabletka, infekcja
45.58 złDo koszyka
Na czym polega badanie klirensu kreatyniny?
Badanie klirensu może być oparte na porównaniu stężenia kreatyniny w osoczu lub surowicy, z jej stężeniem w dobowej zbiórce lub pojedynczej próbce moczu. W praktyce jednak polega najczęściej na oznaczeniu zawartości kreatyniny we krwi i wyliczeniu klirensu na podstawie kilku wzorów, uwzględniających m.in. wiek i płeć, a niekiedy także rasę, wagę i wzrost pacjenta.
Jeśli test wykonywany jest na zlecenie lekarza, pacjent nie ponosi dodatkowych kosztów. Możliwe jest także przeprowadzenie badania bez skierowania, a jego koszt oscyluje wtedy w zakresie 20 – 35 zł.
Jeżeli do testu pobierana jest próbka krwi, do badania należy zgłosić się na czczo, tj. zachować co najmniej 8-godzinną przerwę w przyjmowaniu posiłków, a na 2 – 3 dni wcześniej zrezygnować ze spożywania dużych ilości pokarmów mięsnych oraz wysiłku fizycznego, ponieważ czynności te powodują zwiększenie ilości kreatyniny w osoczu.
W przypadku, gdy wymagana jest także dobowa zbiórka moczu, należy zaopatrzyć się w czysty pojemnik o objętości ok. 2,5 – 3 litrów, najlepiej z podziałką ilościową (pojemniki takie można zakupić m.in. w aptece) i zbierać do niego cały wydalany w ciągu 24 godzin mocz. W trakcie zbiórki należy przechowywać naczynie w ciemnym i chłodnym miejscu, a po jej zakończeniu wymieszać uzyskany mocz, zmierzyć jego całkowitą objętość i pobrać mniejszą próbkę (ok. 50- 100 ml) do standardowego, jednorazowego pojemnika, którą następnie dostarcza się do punktu pobrań w laboratorium. Ta metoda stosowana jest najczęściej u pacjentów w podeszłym wieku lub przy umiarkowanym zaburzeniu pracy nerek.
Klirens kreatyniny – norma dla kobiet i mężczyzn. Co oznacza obniżony a co podwyższony GFR?
Wartość klirensu, w zależności od użytego do jego obliczenia wzoru, może być wyrażana w kilku różnych jednostkach. Najczęściej jednak są to ml/min/m2 lub ml/min/1,73 m2 (przyjmuje się, że 1,73 m2 to standardowa powierzchnia ciała dorosłego człowieka). Wzory służące do obliczenia klirensu są przeznaczone głównie dla osób dorosłych, stąd interpretacja wyniku w przypadku dzieci jest możliwa jedynie przez zlecającego badanie lekarza. Prawidłowa wartość parametru powinna wynosić powyżej 90 ml/min/1,73 m2 – przy wyliczaniu wyniku uwzględnia się odpowiedni przelicznik dla kobiet i dla mężczyzn, dlatego norma jest identyczna dla obu płci. Za wartość wzorcową (idealną) przyjmuje się poziom powyżej 120 ml/min/1,73 m2, który jest wskaźnikiem wydajnej pracy nerek. U kobiet w ciąży, szczególnie podczas pierwszego i drugiego trymestru, klirens może niekiedy ulec podwyższeniu nawet o 20 do 50%, ze względu na zwiększającą się objętość osocza.
GFR – za niski
Obniżony GFR poniżej zakresu normatywnego, a zwłaszcza poniżej 60 ml/min/1,73 m2 wskazuje na uszkodzenie lub nieprawidłowe działanie kłębuszków nerkowych. U chorych na przewlekłą niewydolność nerek wartość klirensu pozwala określić, w jakim stopniu rozwinęła się choroba i jakie działania terapeutyczne należy wdrożyć.
Przy nieznacznym obniżeniu GFR warto zadbać o prawidłowe nawodnienie organizmu oraz zastąpienie białka zwierzęcego białkiem roślinnym. Zaleca się zmniejszenie ilości spożywanego mięsa, jajek i produktów mlecznych, na rzecz produktów bogatych w błonnik i białko roślinne, takich jak fasola, ciecierzyca, groch, czy tofu. Chociaż nie istnieje ustalona górna granica normy dla GFR, a podwyższony poziom klirensu nie ma uznanej wartości diagnostycznej, tak przy GFR znacznie powyżej 120 ml/min/1,73 m2 warto omówić wynik badania z lekarzem.
GFR – podwyższony
Do podwyższenia GFR może bowiem dochodzić np. w cukrzycy, zwłaszcza w nierozpoznanej i nieleczonej insuliną cukrzycy młodzieńczej. Ponadto narastająca hiperfiltracja i wzrost klirensu nie jest dla nerek zjawiskiem korzystnym i może prowadzić do rozwoju nadciśnienia tętniczego i rozwoju niewydolności.
