Klirens kreatyniny (GFR) – badanie, normy,  wskazania
Barbara Sitek

Klirens kreatyniny (GFR) – badanie, normy, wskazania

GFR to parametr służący do oceny wydolności pracy nerek. Bez aktualnego wyniku badania wskaźnika czynności nerek nie możemy również wykonać obrazowych badań diagnostycznych, w których niezbędne jest zastosowanie kontrastu (np. RTG), dla lepszego uwidocznienia oznaczanych struktur. Ponadto klirens kreatyniny jest niezbędnym miernikiem wydolności nerek w trakcie ich terapii. Dzięki niemu możliwa jest ocena skuteczności leczenia nefrologicznego i ewentualna konieczność zastosowania poważniejszych kroków terapeutycznych, jak chociażby wdrożenia leczenia nerkozastępczego. Kto może skierować nas na badanie GFR, ile kosztuje i jak się do niego przygotować? Odpowiadamy w niniejszym artykule.

GFR, czyli wskaźnik określający zdolność nerek do filtracji kłębuszkowej, jest podstawowym badaniem umożliwiającym ocenę ich czynności. Ma on szczególne znaczenie dla pacjentów z przewlekłą niewydolnością tego podwójnego narządu, ponieważ umożliwia określenie stopnia zaawansowania choroby nerek i podjęcie wyboru o najbardziej skutecznym sposobie leczenia. U osób zdrowych pozwala natomiast ustalić, czy można im podać kontrast wykorzystywany podczas rezonansu magnetycznego, tomografii komputerowej i innych badań obrazowych, które tego wymagają.

Co to jest kreatynina?

Kreatynina jest związkiem organicznym powstającym podczas degradacji kreatyny, która zachodzi głównie w mięśniach szkieletowych. Kreatyna jest białkiem podtrzymującym odpowiedni poziom energii (ATP), niezbędnej do prawidłowej pracy i regeneracji mięśni i z tego powodu podlega nieustannym przemianom biochemicznym. Każdego dnia około 1 – 2% kreatyny ulega rozpadowi, a jednym z produktów końcowych tego procesu jest właśnie kreatynina. Jej stężenie w organizmie zależy przede wszystkim od wieku, płci i masy mięśniowej, a także od rodzaju spożywanych pokarmów – rośnie u osób częściej jedzących czerwone mięso. Dzięki temu, że nie wiąże się ona z białkami krwi i jest wydalana w postaci niezmienionej wraz z moczem, jej poziom w osoczu osób zdrowych nie ulega większym wahaniom. Stężenie kreatyniny rośnie natomiast wtedy, gdy nie jest ona prawidłowo usuwana wraz z moczem, odzwierciedlając tym samym stan funkcjonalny nerek i umożliwiając wczesne wykrycie zaburzeń w ich pracy.

Czym jest klirens kreatyniny? Kiedy należy wykonać badanie GFR?

Kreatynina obecna w osoczu ulega w całości swobodnemu przesączaniu w kłębuszkach nerkowych, dzięki czemu jej poziom w moczu i we krwi może być wykorzystywany jako wskaźnik filtracji kłębuszkowej, będący jednym z najważniejszych parametrów określających stan funkcjonalny nerek. Pogorszenie ich czynności skutkuje obniżeniem ilości kreatyniny obecnej w moczu oraz podwyższeniem jej stężenia we krwi.
Wartość klirensu kreatyniny, nazywana często GFR (ang. Glomerulal Filtration Rate), czyli wielkością przesączania kłębuszkowego. Wskaźnik ten określa jaka ilość związku uległa przesączeniu w kłębuszku nerkowym w jednostce czasu, pozwalając na ocenę bieżącej zdolności nerek do oczyszczania krwi z kreatyniny, a także innych metabolitów.  Obliczenie GFR powinno być dokonywane jednocześnie z każdym oznaczeniem poziomu kreatyniny we krwi. Jeżeli jednak lekarz nie zleci takiej analizy, można dokonać wyliczenia klirensu samodzielnie, korzystając z dostępnych w sieci kalkulatorów, zaprojektowanych do tego celu.
Badanie GFR jest zalecane wszystkim pacjentom podejrzewanym o zaburzenia pracy nerek, szczególnie jeśli obserwują oni takie objawy jak:

  • powstawanie obrzęków (zwłaszcza wokół kostek i podudzi),
  • zmniejszenie lub zwiększenie ilości wydalanego moczu,
  • ból i pieczenie w trakcie mikcji,
  • zmianę zabarwienia powłok skórnych,
  • świąd skóry,
  • drżenia mięśni,
  • utratę apetytu,
  • nudności i wymioty,
  • uczucie przewlekłego zmęczenia,
  • ból w okolicy lędźwi.
W praktyce klinicznej klirens kreatyniny wykorzystywany jest także do oceny stopnia uszkodzenia nerek i szacowania konieczności leczenia nerkozastępczego oraz do monitorowania terapii lekami o potencjalnym działaniu nefrotoksycznym (preparatami leczniczymi, których efektem ubocznym może być uszkodzenie kłębuszków nerkowych). Klirens kreatyniny jest także wykonywany przed przeprowadzaniem badań diagnostycznych, wymagających użycia kontrastu, aby ocenić czy zostanie on później prawidłowy usunięty z organizmu przez nerki.

Powiązane produkty

Na czym polega badanie klirensu kreatyniny?

Badanie klirensu może być oparte na porównaniu stężenia kreatyniny w osoczu lub surowicy, z jej stężeniem w dobowej zbiórce lub pojedynczej próbce moczu. W praktyce jednak polega najczęściej na oznaczeniu zawartości kreatyniny we krwi i wyliczeniu klirensu na podstawie kilku wzorów, uwzględniających m.in. wiek i płeć, a niekiedy także rasę, wagę i wzrost pacjenta.
Jeśli test wykonywany jest na zlecenie lekarza, pacjent nie ponosi dodatkowych kosztów. Możliwe jest także przeprowadzenie badania bez skierowania, a jego koszt oscyluje wtedy w zakresie 20 – 35 zł.
Jeżeli do testu pobierana jest próbka krwi, do badania należy zgłosić się na czczo, tj. zachować co najmniej 8-godzinną przerwę w przyjmowaniu posiłków, a na 2 – 3 dni wcześniej zrezygnować ze spożywania dużych ilości pokarmów mięsnych oraz wysiłku fizycznego, ponieważ czynności te powodują zwiększenie ilości kreatyniny w osoczu.
W przypadku, gdy wymagana jest także dobowa zbiórka moczu, należy zaopatrzyć się w czysty pojemnik o objętości ok. 2,5 – 3 litrów, najlepiej z podziałką ilościową (pojemniki takie można zakupić m.in. w aptece) i zbierać do niego cały wydalany w ciągu 24 godzin mocz. W trakcie zbiórki należy przechowywać naczynie w ciemnym i chłodnym miejscu, a po jej zakończeniu wymieszać uzyskany mocz, zmierzyć jego całkowitą objętość i pobrać mniejszą próbkę (ok. 50- 100 ml) do standardowego, jednorazowego pojemnika, którą następnie dostarcza się do punktu pobrań w laboratorium. Ta metoda stosowana jest najczęściej u pacjentów w podeszłym wieku lub przy umiarkowanym zaburzeniu pracy nerek.

Klirens kreatyniny – norma dla kobiet i mężczyzn. Co oznacza obniżony a co podwyższony GFR?

Wartość klirensu, w zależności od użytego do jego obliczenia wzoru, może być wyrażana w kilku różnych jednostkach. Najczęściej jednak są to ml/min/m2 lub ml/min/1,73 m2  (przyjmuje się, że 1,73 m2 to standardowa powierzchnia ciała dorosłego człowieka). Wzory służące do obliczenia klirensu są przeznaczone głównie dla osób dorosłych, stąd interpretacja wyniku w przypadku dzieci jest możliwa jedynie przez zlecającego badanie lekarza. Prawidłowa wartość parametru powinna wynosić powyżej 90 ml/min/1,73 m2 – przy wyliczaniu wyniku uwzględnia się odpowiedni przelicznik dla kobiet i dla mężczyzn, dlatego norma jest identyczna dla obu płci. Za wartość wzorcową (idealną) przyjmuje się poziom powyżej 120 ml/min/1,73 m2, który jest wskaźnikiem wydajnej pracy nerek. U kobiet w ciąży, szczególnie podczas pierwszego i drugiego trymestru, klirens może niekiedy ulec podwyższeniu nawet o 20 do 50%, ze względu na zwiększającą się objętość osocza.

GFR – za niski

Obniżony GFR poniżej zakresu normatywnego, a zwłaszcza poniżej 60 ml/min/1,73 m2 wskazuje na uszkodzenie lub nieprawidłowe działanie kłębuszków nerkowych. U chorych na przewlekłą niewydolność nerek wartość klirensu pozwala określić, w jakim stopniu rozwinęła się choroba i jakie działania terapeutyczne należy wdrożyć.

Przy GFR <30 ml/min/1,73 m2 mamy do czynienia z ciężką, niewyrównaną niewydolnością nerek, a przy GFR <15 ml/min/1,73 m2 wymagane jest wdrożenie leczenia nerkozastępczego, najczęściej w postaci dializ. Niski poziom GFR może towarzyszyć także innym schorzeniom, np. cukrzycy, posocznicy, wstrząsowi hiperwolemicznemu i nadciśnieniu tętniczemu lub być związany z zażywaniem leków podwyższających stężenie kreatyniny w osoczu, takich jak cisplatyna, gentamycyna czy cefoksytyna.

Przy nieznacznym obniżeniu GFR warto zadbać o prawidłowe nawodnienie organizmu oraz zastąpienie białka zwierzęcego białkiem roślinnym. Zaleca się zmniejszenie ilości spożywanego mięsa, jajek i produktów mlecznych, na rzecz produktów bogatych w błonnik i białko roślinne, takich jak fasola, ciecierzyca, groch, czy tofu. Chociaż nie istnieje ustalona górna granica normy dla GFR, a podwyższony poziom klirensu nie ma uznanej wartości diagnostycznej, tak przy GFR znacznie powyżej 120 ml/min/1,73 m2 warto omówić wynik badania z lekarzem.

GFR – podwyższony

Do podwyższenia GFR może bowiem dochodzić np. w cukrzycy, zwłaszcza w nierozpoznanej i nieleczonej insuliną cukrzycy młodzieńczej. Ponadto narastająca hiperfiltracja i wzrost klirensu nie jest dla nerek zjawiskiem korzystnym i może prowadzić do rozwoju nadciśnienia tętniczego i rozwoju niewydolności.

  1. R. Caquet, 250 badań laboratoryjnych, Warszawa, 2007, s. 242-246.
  2. E. Schaeffner, Determining the Glomerular Filtration Rate—An Overview, „Journal of Renal Nutrition", nr 6 (27) 2017.
  3. L. Niemczyk i in., Ocena czynności nerek u pacjenta z chorobą układu sercowo-naczyniowego, „Choroby Serca i Naczyń", nr 6 (13) 2016.
  4. J. Małyszko, Przewlekła niewydolność nerek- problem tylko nefrologów?, „Choroby Serca i Naczyń", nr 2 (2) 2005.
  5. T. Nieszporek, eGFR normy, „mp.pl” [online] https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/lista/68892,egfr-normy [dostęp:] 18. 10. 2020.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Próby wątrobowe (ALAT i ASPAT) — co oznaczają podwyższone wyniki?

    Próby wątrobowe to enzymy, po oznaczeniu których można stwierdzić, w jakim stanie jest wątroba i czy pracuje w prawidłowy sposób. Zalicza się do nich aminotransferazy ASPAT i ALAT oraz gamma-glutamylotranspeptydazę (GGTP). ALAT i ASPAT to najczęściej oznaczane próby wątrobowe. Ich pełne nazwy to aminotransferaza alaninowa, czyli ALAT oraz aminotransferaza asparaginowa — ASPAT.

  • Prawidłowe ciśnienie i puls. Jaka jest norma?

    Serce to najważniejszy narząd w organizmie. To dzięki jego pracy można żyć. Razem z nim współpracuje cały układ krążenia — on także powinien funkcjonować prawidłowo. W innym przypadku zaczynają pojawiać się problemy zdrowotne. Z sercem i układem krążenia są bez wątpienia ściśle związane dwa pojęcia — ciśnienie tętnicze oraz puls.

  • CRP – co oznacza CRP wysokie, a co CRP niskie? O jakich chorobach może świadczyć podwyższone CRP?

    Białko C-reaktywne (CRP) to białko ostrej fazy, stanowiące czuły i szybki marker stanu zapalnego i uszkodzenia tkanek wskutek martwicy, urazu lub infekcji. Oznaczenie poziomu CRP jest wskazane w diagnostyce i monitorowaniu terapii stanów zapalnych i infekcji bakteryjnych, chorób o podłożu autoimmunologicznym i nowotworowym oraz zawału serca. Badanie stężenia CRP pozwala również na ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjentów z grupy ryzyka.

  • Rezonans magnetyczny głowy – co wykrywa, ile kosztuje, jak wygląda badanie?

    Rezonans magnetyczny (MRI) głowy to badanie, w którym wykorzystywane są właściwości pola magnetycznego. Najczęściej MRI głowy zleca się po wypadkach samochodowych i urazach głowy, a także w sytuacji pogłębienia diagnostyki neurologicznej. Główną wadą rezonansu, będącego badaniem refundowanym, jest czas oczekiwania na to prześwietlenie, liczony nawet w miesiącach. 

  • Rezonans magnetyczny kręgosłupa – przebieg badania, wskazania, cena

    Rezonans magnetyczny kręgosłupa to badanie pozwalające na ocenę elementów kostnych tego obszaru, jego tkanek miękkich oraz rdzenia kręgowego. Dzięki niemu możliwe jest wykrycie wszelkich zmian zapalnych, zwyrodnieniowych i nowotworowych. Najczęściej bada się pacjentów, którzy zgłaszają się do neurologa z bólami pleców i drętwieniem kończyn – zarówno rąk, jak i nóg. Częstym wskazaniem do badania jest także uraz kręgosłupa. Ile kosztuje MRI, jak długo trwa badanie i czy kobiety w ciąży mogą przystąpić do rezonansu magnetycznego kręgosłupa? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • IgE całkowite – wskazania do badania poziomu immunoglobuliny typu E (IgE), normy, wyniki

    Przeciwciała klasy IgE, obok przeciwciał klasy IgG, IgM, IgA i IgD, należą do jednej z pięciu podklas immunoglobulin wytwarzanych przez komórki układu odpornościowego. Cząsteczki immunoglobulin klasy IgE wytwarzane są w odpowiedzi na alergeny i obecność pasożytów. Badanie poziomu IgE całkowitego wykonywane jest w przebiegu diagnostyki alergii, atopii i parazytoz (obecność pasożytów w organizmie). Poziom IgE całkowitego zależy od wieku pacjenta, najniższy jest u noworodków i niemowląt, a maksimum osiąga pomiędzy 10. a 15. rokiem życia pacjenta.

  • Badanie poziomu witaminy D, metabolit 25(OH). Normy, cena, interpretacja wyników

    Witamina D bierze udział w gospodarce wapniowo-fosforanowej organizmu, wpływa również na prawidłową budowę i funkcję kości. Oznaczenie poziomu witaminy D ma zastosowanie m.in. w diagnostyce i leczeniu osteoporozy, osteomalacji i krzywicy, chorób wątroby i nerek, a także w monitorowaniu leczenia kortykosteroidami, lekami immunosupresyjnymi i przeciwpadaczkowymi oraz suplementacji witaminą D u pacjentów, którym ją zlecono.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij