Cukrzyca – przyczyny, objawy, typy, diagnostyka i leczenie
Małgorzata Kuberska-Kędzierska

Cukrzyca – przyczyny, objawy, typy, diagnostyka i leczenie

Cukrzyca to choroba, na którą cierpi coraz więcej ludzi. Zapadają na nią nie tylko osoby starsze, ale także dzieci. Bez odpowiedniego leczenia może wywołać niekorzystne następstwa zdrowotne i znacząco utrudnić codzienne funkcjonowanie. Życie z cukrzycą wbrew pozorom wcale nie jest słodkie. 

Cukrzyca dotyczy niemal 500 milionów osób na świecie. W Polsce choruje około 3 miliony osób, z czego 90% chorych stanowią dorośli. Zachorowania na cukrzycę ciągle rosną zwłaszcza w krajach uprzemysłowionych. Wiążą się one głównie z rozwojem cywilizacji i trybem życia – niewłaściwym stylem odżywiania i brakiem aktywności ruchowej. 

Czym jest cukrzyca? Co to za choroba?

Cukrzyca nie jest pojedynczą chorobą; to grupa różnych chorób metabolicznych, których cechą wspólną jest przewlekła hiperglikemia. Przyczyną podwyższonego cukru we krwi są zaburzenia wydzielania lub zaburzenia działania insuliny. Konsekwencjami przewlekłego stanu hiperglikemii są uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych oraz różnych narządów.  

Typy cukrzycy 

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wyróżniła 4 typy cukrzycy: 

Cukrzyca u dzieci   

Cukrzyca u dzieci stanowi około 10% wszystkich cukrzyc. U dzieci może występować: 

  • cukrzyca typu 1,  
  • przejściowa cukrzyca noworodkowa, 
  • cukrzyca typu MODY, 
  • utrwalona cukrzyca noworodkowa. 

Cukrzyca w ciąży 

U około maksymalnie 10% ciężarnych występuje tzw. cukrzyca ciążowa – to zaburzenia metabolizmu węglowodanów, które pojawiły się w ciąży lub zostały rozpoznane podczas niej po raz pierwszy. Zaburzenia te wiążą się z hormonami podtrzymującymi ciążę (generującymi insulinooporność) i z reguły ustępują one po porodzie.

Cukrzyca w ciąży może być jednak czynnikiem ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2 w przyszłości (zwłaszcza gdy występuje nadwaga lub otyłość). Najczęściej cukrzyca ciężarnych leczona jest samą dieta, rzadziej konieczna jest insulina.

Powiązane produkty

Przyczyny cukrzycy 

Przyczyny cukrzycy są ściśle związane z jej typem. Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, jej przyczyną są przeciwciała niszczące komórki beta trzustki odpowiedzialne za wydzielanie insuliny. Efektem jest bezwzględny niedobór insuliny i konieczność leczenia tym hormonem. Cukrzyca typu 2 to choroba, której przyczyną jest insulinooporność, wynikająca z nadwagi lub otyłości. W początkowej fazie występuje nadmiar insuliny, a podstawą leczenia jest zwiększenie aktywności ruchowej, redukcja masy ciała, odpowiednia dieta oraz metformina. Cukrzyca typu 3 jest cukrzycą wtórną do różnych chorób (trzustki, wątroby, gruczołów wydzielania wewnętrznego) lub cukrzycą polekową. Postepowanie zależne jest od przyczyny. Cukrzyca ciążowa jest związana z hormonami podtrzymującymi ciążę, najczęściej wystarczy postępowanie dietetyczne, rzadziej konieczna jest leczenie insuliną. Jest to zaburzenie, które najczęściej mija po porodzie. 

Cukrzyca – pierwsze objawy

Pierwsze objawy cukrzycy to: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, wielomocz (poliuria), moczenie nocne u małych dzieci, ubytek masy ciała, pomimo zwiększonego apetytu; po kilku dniach zupełny brak apetytu, zapalenie skóry okolicy narządów płciowych, narastające osłabienie lub zmęczenie, senność, rozdrażnienie. 

Wśród późniejszych objawów cukrzycy wymienia się m.in. zaburzenia ostrości widzenia (wynikające z zaburzeń uwodnienia soczewki), nasilone odwodnienie – sucha skóra i śluzówki (suchość w ustach), zapach acetonu z ust, przyspieszony, głęboki oddech Kussmaula, bóle brzucha, nudności i wymioty, twardy brzuch przy kwasicy ketonowej, skurcze mięśniowe przy zaburzeniach jonowych, w końcu utrata przytomności lub śpiączka cukrzycowa.   

Zdarza się, że objawy nie występują lub są bardzo dyskretne, wręcz niezauważalne dla pacjenta. 

W cukrzycy typu 3 możemy obserwować objawy związane z choroba podstawową. 

Zmiany skórne w cukrzycy 

Zmiany skórne występują u niemal 70% chorych na cukrzycę. Skóra w cukrzycy jest sucha, często zdarza się świąd. Najczęstsze zmiany skórne związane z cukrzycą to obumieranie tłuszczowate, dermopatia cukrzycowa, ziarniniak obrączkowaty, rumieniec cukrzycowy, obrzęk stwardniały, zmiany pęcherzowe, wysiewne kępki żółte oraz rogowacenie ciemne.  

Diagnostyka cukrzycy 

Diagnostyka każdej cukrzycy jest podobna. Są to oznaczenia z osocza krwi żylnej: 

  • glikemii przygodnej (o jakiejkolwiek porze dnia) – cukrzycę rozpoznajemy, gdy glikemia jest równa lub powyżej 200 mg/dl (11,1 mmol/l) i towarzyszą jej objawy kliniczne;
  • przy braku występowania objawów lub przy współwystępowaniu objawów i glikemii przygodnej poniżej 200 mg/dl należy oznaczyć glikemię na czczo dwukrotnie w dwa różne dni – cukrzycę rozpoznajemy, gdy glikemia jest równa lub większa 126 mg/dl (7,0 mmol/l);
  • jeśli glikemia na czczo wynosi 100–125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l) należy wykonać OGTT, czyli doustny test obciążenia  glukozą – cukrzycę rozpoznajemy, gdy glikemia w 120 minucie jest równa lub większa niż 200 mg/dl (11,1 mmol/l).  

Leczenie cukrzycy 

Leczenie cukrzycy zależy od jej typu. Cukrzyca typu 1 wymaga bezwzględnie stosowania insuliny od samego początku. Metodą z wyboru jest intensywna, funkcjonalna insulinoterapia (wielokrotne wstrzyknięcia). W cukrzycy u dzieci leczenie zależy od rodzaju cukrzycy – czasem wystarcza dieta lub leki doustne, czasem konieczna jest insulina. 

Leczenie cukrzycy typu 2 wymaga przede wszystkim zmiany stylu życia – odpowiedniej diety, zwiększenia aktywności fizycznej oraz redukcji masy ciała. Istnieje wiele leków doustnych, które są dobierane indywidualnie. W zaawansowanym stadium cukrzycy typu 2 (najczęściej po 10–15 latach jej trwania) konieczne jest włączenie insuliny. 

Cukrzyca wtórna (typu 3) jest leczona zależnie od przyczyny, która ją wywołała. Cukrzyca ciążowa wymaga najczęściej stosowania samej diety, rzadziej insuliny. Leki doustne są przeciwwskazane. 

Powikłania w cukrzycy 

Powikłania cukrzycy są związane z przewlekłą hiperglikemią, która uszkadza wiele narządów, prowadząc do upośledzenia ukrwienia i ich niewydolności. Są to: 

  • powikłania mikronaczyniowe – cukrzycowa choroba nerek i cukrzycowa choroba oczu
  • powikłania makronaczyniowe – choroba niedokrwienna serca i zawał, choroba tętnic obwodowych oraz choroba naczyniowa mózgu i udar, 
  • neuropatia cukrzycowa obwodowa (zaburzenia funkcji nerwów obwodowych) i autonomiczna („odnerwienie” serca),  
  • zaburzenia naczyniowe oraz neuropatia wiążą się z ryzykiem wystąpienia stopy cukrzycowej
  • zaburzenia krzepnięcia krwi (o charakterze nadkrzepliwości, czyli wzmożonej gotowości zakrzepowej). 
Powikłania ostre to hipoglikemia i śpiączka cukrzycowa. 

Cukrzyca typu 3 jest wtórna do innych chorób, w związku z czym można w niej obserwować powikłania charakterystyczne dla choroby podstawowej. 

Żywienie w cukrzycy 

Żywienie w cukrzycy każdego typu jest podstawą leczenia. Poziom cukru po jedzeniu u chorego na cukrzycę ulega podwyższeniu. Mechanizmy zapewniające stałą glikemię, takie jak u ludzi zdrowych, tutaj już nie działają, zawodzą. 

 W cukrzycy typu 1 oraz u dzieci najważniejsze jest, aby dostarczyć rosnącemu organizmowi niezbędnych składników odżywczych, makro i mikroelementów. Uważa się, że jadłospis powinien zawierać 45–60% węglowodanów złożonych, ok. 20% białka, ok. 30 % tłuszczów (w tym nasyconych maksymalnie 10%, ograniczenia wymagają także tłuszcze zwierzęce na rzecz roślinnych). Ważne jest, aby posiłki były regularne, częste, w cukrzycy typu 2 małe (ograniczenia kaloryczne), bogate w błonnik i antyoksydanty (głównie warzywa), o niskim indeksie glikemicznym. Dobrze jest unikać słodzonych napojów, soków, produktów zawierających cukry proste oraz potraw smażonych.

W diecie cukrzycowej wskazane jest odpowiednie przygotowanie potraw: gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez wcześniejszego obsmażania, pieczenie w folii lub rękawie termicznym. 

Dieta powinna być tak skomponowana, aby osiągnąć stabilne, prawidłowe wartości glikemii przy minimalnym ryzyku niedocukrzeń. Spożywanie alkoholu jest niewskazane u chorych na cukrzycę, może sprzyjać bowiem rozwojowi hipoglikemii. 

  1. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020, "Diabetologia Praktyczna", 2020.
  2. J. Sieradzki, Cukrzyca, Wydawnictwo Via Medica, Warszawa 2016.
  3. Diabetologia. Kompendium, pod red. L. Czupryniaka, Wydawnictwo TerMedia, Poznań 2014.
  4. L. G. Cattin, Diabetes Mellitus: etiology, pathophysiology and clinical classification, Ital Nefrol.", Malattie Metaboliche e Rene, nr 33 (S68) 2016.
  5. J. Ruiz, Diabetes mellitus, "Rev Med Suisse", nr 18 (8) 2012.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Lukrecja – co to za roślina? Właściwości, działanie, przeciwwskazania

    Któż z nas chociaż jeden raz w życiu nie zetknął się z niezwykłymi, czarnymi cukierkami o ślimakowatym kształcie? Ponoć albo się je kocha, albo nienawidzi. Charakterystyczny kolor i smak słodycze te zawdzięczają zawartości ekstraktu z lukrecji – rośliny, nad której bogactwem zastosowań warto się pochylić. Czym zatem jest lukrecja, jakie ma właściwości i jaki może mieć wpływ na nasze zdrowie?

  • Co to jest colostrum bovinum (siara bydlęca)? Colostrum na odporność – dla dzieci i dorosłych

    Colostrum, inaczej siara, to naturalne bogactwo związków wspomagających nie tylko odporność, ale również wpływających pozytywnie na poziom żelaza. Ostatnio zyskuje na popularności względem tradycyjnych środków na odporność, mogą ją przyjmować także niemowlęta i dzieci. Rodzaje siary są różne – od bydlęcej, przez owczą, po kozią. Kiedy warto zastosować colostrum? Jakie preparaty znajdziemy na aptecznej półce?

  • Tran – właściwości. Czy tran wpływa na odporność?

    Tran to olej otrzymywany z dorsza atlantyckiego lub innych ryb dorszowatych (olej z wątroby rekina nie jest tranem, ma bowiem inny skład i inne właściwości). Tran zawiera witaminę D i A, a także kwasy omega-3 (DHA i EPA), które mają korzystny wpływ na układ odpornościowy, nerwowy oraz krwionośny. Kiedy stosować olej z wątroby dorsza? Jak wybrać najlepszy tran dla dziecka i dla osoby dorosłej?

  • Domowe sposoby na wzmocnienie odporności – jak w prosty sposób wzmocnić organizm?

    Stosowanie domowych sposobów na odporność może okazać się bardzo dobrym rozwiązaniem, które z jednej strony pomoże w uniknięciu rozwoju infekcji, a z drugiej wspomoże terapię lekami, poprzez pobudzenie układu immunologicznego. W poprawie kondycji układu odporności istotne jest przestrzeganie kilku zasad, zaczynając od codziennego obowiązku zjedzenia pożywnego śniadania, kończąc na suplementacji żelaza i kwasów omega-3, których być może w pełni nie dostarczamy wraz z posiłkami. Dbając o naszą odporność niezmiernie istotne jest dbanie o nasz układ pokarmowy. Jakie suplementy przyjmować, czego unikać, a nad czym popracować w trosce o odporności? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Kreatyna – właściwości, działanie, efekty. Jak ją dawkować?

    Kreatyna – jakie pełni funkcje? Czy ma potencjał, aby stać się suplementem kojarzonym nie tylko z odżywkami dla sportowców? Czym różnią się jej formy? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdziecie w poniższym artykule.

  • Suplementy i witaminy na odporność – jak uniknąć infekcji?

    Suplementy na odporność stały się bardzo popularne szczególnie w okresie pandemii COVID-19. Sięgamy po nie równie często w okresie zmieniających się pór roku, licząc, że pomogą nam uniknąć infekcji bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych. Preparaty na odporność mają przede wszystkim stymulować układ immunologiczny tak, aby ten szybciej i mocniej odpowiadał na atakujące go patogeny chorobotwórcze. Jak wybrać najlepsze suplementy zwiększające odporność, jak je dawkować i czy można je zażywać będąc w ciąży?

  • Dlaczego profilaktyczne picie płynu Lugola jest niebezpieczne dla zdrowia?

    W ostatnich dniach bardzo wzrosło zainteresowanie płynem Lugola. Niektórzy próbują stosować go profilaktycznie, a nie z powodu wyraźnych wskazań zdrowotnych. Wprawdzie płyn Lugola wykazuje działanie antyseptyczne, a znajdujący się w nim jod wpływa korzystnie na pracę tarczycy, ale zażywanie go na „własną rękę” może mieć bardzo negatywne, a wręcz tragiczne w skutkach konsekwencje. Dlaczego nie powinniśmy stosować płynu Lugola bez wyraźnych wskazań lekarskich i czym jest trądzik jodowy? 

  • Szczepionka na grypę 2023/2024 – kto i kiedy powinien się zaszczepić? Którą szczepionkę wybrać?

    W zależności od sezonu epidemicznego w Polsce liczba zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę osiąga od kilkuset tysięcy do nawet kilku milionów. Zazwyczaj największą liczbę zachorowań odnotowuje się pomiędzy styczniem a marcem. W zależności od grupy osób szczepionych i sezonu grypowego szczepionki na grypę chronią przed infekcją grypową ok. 40–70% zaszczepionych osób oraz zabezpieczają w znacznym stopniu przed powikłaniami pogrypowymi.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij