Stopa cukrzycowa – przyczyny, objawy, zapobieganie. Jak pielęgnować stopę cukrzycową?
Małgorzata Kuberska-Kędzierska

Stopa cukrzycowa – przyczyny, objawy, zapobieganie. Jak pielęgnować stopę cukrzycową?

Stopa cukrzycowa to przewlekłe powikłanie cukrzycy. Określa się ją jako owrzodzenie lub zniszczenie głębokich tkanek stopy, której mogą towarzyszyć cechy neuropatii bądź niedokrwienia.  Jakie są pierwsze objawy stopy cukrzycowej i w jaki sposób powinno się ją pielęgnować? Co robić, by jej uniknąć? 

  1. Stopa cukrzycowa – czym jest zespół stopy cukrzycowej? 
  2. Przyczyny stopy cukrzycowej 
  3. Jak się objawia stopa cukrzycowa?  
  4. Leczenie zespołu stopy cukrzycowej 
  5. Pielęgnacja stopy cukrzycowej. Domowe sposoby na stopę cukrzycową
  6. Jak zapobiegać powstaniu stopy cukrzycowej? 

W ciągu jednego roku przybywa około 10 milionów nowych chorych na cukrzycę. Konsekwencją zwiększającej się liczby pacjentów oraz ich dłuższego życia jest coraz liczniej występujące przewlekłe powikłania wynikające z cukrzycy – są to powikłania dotyczące dużych naczyń krwionośnych (makroangiopatia), małych naczyń krwionośnych (mikroangiopatia) oraz układu nerwowego (neuropatia). Do jednego z najpoważniejszych powikłań należy zespół stopy cukrzycowej. 

Stopa cukrzycowa – czym jest zespół stopy cukrzycowej? 

Stopa cukrzycowa definiowana jest (według WHO) jako infekcja, owrzodzenie lub zniszczenie głębokich tkanek stopy z obecnością cech neuropatii, lub niedokrwienia o różnym stopniu nasilenia u chorego z cukrzycą.  

Rodzaje stopy cukrzycowej wiążą się z głównymi czynnikami jej powstania. Wyróżnia się 3 odmiany stopy cukrzycowej

  • 65% stanowi stopa cukrzycowa o typie neuropatycznym (z uszkodzeniem włókien nerwowych),  
  • kilkanaście procent to stopa o typie naczyniowym,  
  • a około 25% to typ mieszany.  

Przyczyny stopy cukrzycowej 

Najważniejszą rolę w powstawaniu stopy cukrzycowej odgrywają neuropatie oraz niedokrwienie (w następstwie makroangiopatii – miażdżycy tętnic kończyn dolnych), a także deformacje stopy, mikrourazy (niewygodne obuwie, uszkodzenia termiczne, zabiegi kosmetyczne – obcinanie paznokci, usuwanie nagniotków, modzeli) oraz infekcje. 

Jednym z najważniejszych czynników wpływających na nasilenie wpływu powyższych przyczyn jest wyrównanie metaboliczne samej cukrzycy. Im wyższe poziomy cukru (hiperglikemia), tym większe ryzyko powikłań.

Oprócz hiperglikemii na przewlekle powikłania mają wpływ insulinooporność, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, palenie tytoniu, dysfunkcja śródbłonka i nadkrzepliwość krwi. 

Powiązane produkty

Jak się objawia stopa cukrzycowa?  

W zespole stopy cukrzycowej mogą występować bardzo różne obrazy kliniczne. Objawy stopy cukrzycowej zależą od historii samej cukrzycy, przede wszystkim jednak od czynników przyczynowych. 

Neuropatia obwodowa zależy od uszkodzenia nerwów czuciowych, ruchowych i autonomicznych. Pierwszymi objawami stopy cukrzycowej mogą być zaburzenia czucia wibracji, dotyku, nacisku, bólu, temperatury, drętwienie, mrowienie, pieczenie, palenie, szarpanie, bóle, skurcze, przeczulica. Najbardziej brzemienny w skutki jest brak czucia – pacjent bowiem nie rejestruje zbyt ciepłej wody lub grzejnika, zbyt ciasnych butów, otarć, nie czuje, kiedy dozna urazu mechanicznego i to właśnie najczęściej doprowadza do owrzodzeń. 

Wynikiem uszkodzenia neuronów ruchowych są: osłabienie siły mięśniowej i zaniki mięśni, zaburzenia „geometrii” stopy, ograniczona ruchomość w stawach, przewaga zginaczy nad prostownikami, co doprowadza do nadmiernego wygięcia grzbietowego i zwiększonego nacisku na przodostopie i palców młoteczkowatych, osłabione też są odruchy skokowe i kolanowe. 

Uszkodzenie układu autonomicznego powoduje zanik potliwości stóp, a jej suchość sprzyja pękaniu głównie pięt. 

Upośledzenie ukrwienia stóp może dawać objawy takie jak bóle przy chodzeniu (tak zwane chromanie przestankowe), bóle spoczynkowe, chłodne, sine stopy, cienką, suchą skórę bez owłosienia, zanik tkanki podskórnej oraz brak tętna na tętnicy grzbietowej stopy i piszczelowej tylnej. 

Leczenie zespołu stopy cukrzycowej 

Terapia stopy cukrzycowej musi obejmować jednocześnie postępowanie miejscowe, a także ogólnoustrojowe. W leczeniu pacjenta ze stopą cukrzycową powinni uczestniczyć lekarze różnych specjalności: diabetolog, chirurg, rehabilitant, ortopeda, a także szewc, podiatra oraz edukator. 

Ogromnie ważne jest wyrównanie metaboliczne pacjenta, co oznacza dbałość o prawidłowe wartości zarówno poziomów cukru, jak i ciśnienia tętniczego, lipidów oraz zmniejszenia nasilenia agregacji płytek krwi (np.za pomocą kwasu acetylosalicylowego). Najczęściej zespół stopy cukrzycowej jest wskazaniem do włączenia insuliny, modyfikacji nawyków żywieniowych, redukcji masy ciała, podjęcia aktywności fizycznej oraz zaprzestaniu palenia.  

Postępowanie obejmuje także leczenie chorób współistniejących oraz leczenie zakażenia, zarówno miejscowe, jak i ogólne (antybiotyki, leki rozszerzające naczynia, leki neuroprotekcyjne). Ważne jest także postępowanie objawowe, a więc przeciwbólowe, czasem także pomoc i wsparcie psychologa. Niestety, zdarza się, że dochodzi do martwicy i jedyną opcją ratującą życie pacjenta jest amputacja

Pielęgnacja stopy cukrzycowej. Domowe sposoby na stopę cukrzycową

W codziennej, domowej pielęgnacji stóp u chorego na cukrzycę obowiązuje kilka zasad: 

  • po zdjęciu obuwia i skarpet należy sprawdzić stan stóp – czy nie ma otarć, skaleczeń, ran etc., 
  • mycie stóp powinno być w letniej wodzie o temperaturze około 37°C – nie można jednak długo moczyć stóp, mydło powinno być łagodne, o pH zbliżonym do pH skóry, 
  • bardzo ważne jest dokładne osuszenie stóp, zwłaszcza przestrzeni między palcami, 
  • stopy należy natłuszczać, można stosować maści i kremy z mocznikiem (max. 10–15%) oraz tłustą maść z witaminą A; omijamy jednak miejsca między palcami, 
  • ogromnie ważny jest sposób obcinania paznokci – powinny wystawać nieznacznie poza opuszkę palca, raczej należy używać pilnika niż nożyczek czy cążek, a najlepiej zrobić to w gabinecie podologicznym,
  • można używać delikatnego pumeksu, nigdy żyletki, metalowej tarki. 

Jak zapobiegać powstaniu stopy cukrzycowej? 

50% przypadków stopy cukrzycowej jest związane z niewygodnym obuwiem. W związku z tym naczelną zasadą profilaktyki stopy cukrzycowej jest: 

  • noszenie wygodnego obuwia, unikanie wąskich “nosków”, wysokich obcasów, nieprzepuszczającego powietrza materiału buta, 
  • zaleca się noszenie wkładek terapeutycznych silikonowych lub żelowych, dobranych do każdej pary butów i indywidualnie – najlepiej na podstawie badania sił nacisku na poszczególne części stopy (pedobarografia),
  • odpowiednio dobrane skarpety, z naturalnego włókna roślinnego (bawełny, lnu, bambusa), z szerokim, nieuciskającym ściągaczem, 
  • należy systematycznie badać stopy i pielęgnować w domu (w sposób opisany wyżej), 
  • nie wolno przyklejać plastra bezpośrednio do rany na skórze,
  • jeśli stopa jest zdeformowana, np. palce nachodzą na siebie, należy je oddzielać od siebie gazikiem lub przekładkami silikonowymi. 
Należy pamiętać, że profilaktyka stopy cukrzycowej to głównie stała edukacja chorego oraz idealne wyrównanie cukrzycy. 
  1. D.G. Armstrong, L.A. Lavery, Clinical care of the diabetes foot,  "American Diabetes Association", Alexandria 2005. 
  2. Zalecenia kliniczne dotyczące postepowania u chorych na cukrzycę 2012, "Diabetologia Kliniczna", nr  1 (A) 2012.
  3. W. Karnafel, Stopa cukrzycowa, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2008.
  4. G. Rosiński, A, Krakowiecki, M. Kasprowicz, W. Karnafel, Atlas profilaktyki, diagnostyki i leczenia zespołu stopy cukrzycowej, Termedia, Poznań 2009.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Powikłania cukrzycy, nieleczona cukrzyca - czy jest czego się obawiać?

    W dzisiejszych czasach cukrzyca – choroba metaboliczna charakteryzująca się podwyższonym poziomem glukozy w krwi – występuje coraz częściej, na co wpływ mają powszechnie panujące nadwaga i otyłość. Cukrzyca wynika z defektu produkcji lub działania insuliny wydzielanej przez komórki beta wysp trzustkowych. Może powodować rożnego rodzaju powikłania – ostre lub przewlekłe – które spotykają najczęściej pacjentów zaniedbujących kontrolowanie poziomu glukozy we krwi, bądź leczonych nieprawidłowo lub wcale.

  • Cukrzyca chorobą cywilizacyjną

    Cukrzyca jest przewlekłą chorobą metaboliczną wywołaną brakiem lub nieprawidłowym działaniem insuliny.

  • Cukrzyca a choroby jamy ustnej i przyzębia

    Choć nie wszyscy o tym wiedzą, występuje ścisły związek pomiędzy chorobami przyzębia a cukrzycą. Ze względu na powszechność obu schorzeń w populacji należy mieć świadomość na czym polega ta zależność i jak postępować w przypadku współwystępowania tych chorób.

  • Cukrzyca u dzieci – przyczyny, objawy, diagnostyka. Leczenie cukrzycy dziecięcej

    Niestety, cukrzyca jest chorobą, która dotyczy również dzieci. Nieleczona może prowadzić do groźnych powikłań. Jak rozpoznać cukrzycę u dzieci? Co zrobić, gdy dowiadujemy się, że nasze dziecko ma cukrzycę?

  • Wpływ cukrzycy na serce

    Liczba osób na świecie cierpiących na cukrzycę stale rośnie. Choć wiele pacjentów może nie zdawać sobie z tego sprawy, cukrzyca wiąże się z wyższym ryzykiem wystąpienia chorób serca. Dlatego tak ważna jest szybka diagnoza i podjęcie działań prewencyjnych.

  • Dieta cukrzycowa – przepisy i jadłospisy, czyli od czego zacząć

    Cukrzyca to już wręcz znak naszych czasów – choruje na nią ok. 350 milionów osób na całym świecie. Prowadzenie pacjenta z cukrzycą nierozerwalnie wiąże się ze zmianą nawyków żywieniowych oraz regularną aktywnością fizyczną.

  • Zmiany skórne w cukrzycy – które są najczęstsze, jak sobie z nimi radzić?

    Cukrzyca to choroba cywilizacyjna, na którą w Polsce choruje ponad 2,5 miliona osób Najczęściej diagnozowana jest cukrzyca typu 2, która ma silne podłoże genetyczne, a jej występowanie kojarzone jest również z otyłością i małą aktywnością fizyczną. Dużo rzadziej występuje cukrzyca typu 1 (insulinozależna), która jest chorobą autoimmunizacyjną. Częstymi symptomami cukrzycy są zmiany skórne. Zazwyczaj są to objawy i schorzenia łagodne, jednak stanowiące istotny dla wielu pacjentów defekt estetyczny. Część z nich jest uciążliwa ze względu na pojawiający się świąd skóry. W skrajnych przypadkach, najpoważniejsze mogą stanowić zagrożenie dla życia.

  • Biegunka cukrzycowa – przyczyny, diagnostyka, leki

    Biegunka cukrzycowa jest objawem tzw. neuropatii autonomicznej spowodowanej uszkodzeniem komórek nerwowych zbyt wysokim poziomem glukozy. Może ona występować okresowo lub naprzemiennie z zaparciami. Biegunka u cukrzyka może być spowodowana także przyjmowaniem leków – metforminy lub akarbozy, które obniżają stężenie cukru we krwi. Jak wygląda leczenie biegunki cukrzycowej?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.