Stan przedcukrzycowy – czym jest?

Stan przedcukrzycowy poprzedza wystąpienie pełnoobjawowej cukrzycy typu 2. Odpowiednio wczesna diagnoza i podjęcie leczenia zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę, a także na wystąpienie jej powikłań. Jak rozpoznać stan cukrzycowy i w jaki sposób go leczyć? 

Częstość występowania stanu przedcukrzycowego i cukrzycy zwiększa się w każdym roku, stając się epidemią XXI wieku. Obecnie w Polsce na cukrzycę choruje ok. 3 mln osób, z czego ok. 1/3 jest niezdiagnozowana. Aktywne badania w kierunku ich wczesnego rozpoznania są zalecane raz do roku u wszystkich osób powyżej 45. roku życia oraz u młodszych, jeśli występują czynniki ryzyka.

Stan przedcukrzycowy – co to takiego?

Stan przedcukrzycowy (ang. prediabetes), jak sama nazwa wskazuje, to stan poprzedzający cukrzycę typu 2. Jest to pośredni etap między insulinoopornością (zmniejszającą się wrażliwością organizmu na własną insulinę) a cukrzycą typu 2 (u 5–20% w ciągu roku rozwinie się cukrzyca typu 2; ryzyko jest większe, gdy IGT współistnieje z IFG niż w przypadku izolowanego IGT lub IFG). Stan przedcukrzycowy to już nie zdrowie, a jeszcze nie choroba. 

Zwykle w pierwszej fazie rozwoju stanu przedcukrzycowego pojawiają się nieprawidłowe cukry poranne, na czczo. To jest sygnał, aby wykonać doustny test obciążenia glukozą – OGTT (tak zwaną krzywą cukru). 

Wyniki tego badania mogą być następujące:

• jeśli stężenie glukozy na czczo mieści się w zakresie 100–126 mg/dl, to mamy do czynienia z tzw. nieprawidłową glikemią na czczo (IFG), 
• jeśli glikemia w 120 minucie testu obciążenia glukozą mieści się w zakresie 140–199 mg/dl, to mamy do czynienia z tzw. nieprawidłową tolerancją glukozy (IGT).

Stany przedcukrzycowe – IFG i IGT 

IFG i IGT to dwa stany przedcukrzycowe. Każdy wynika z nieco innego zaburzenia, przy czym mogą wystąpić oba jednocześnie. 

Nieprawidłowy wynik glukozy na czczo (IFG, ang. impaired fasting glucose) wynika z insulinooporności wątrobowej, która polega na zwiększonej produkcji glukozy podczas nocy.

Z kolei przyczyną nietolerancji glukozy (IGT, ang. impaired glucose tolerance) po posiłkach jest przede wszystkim upośledzona odpowiedź mięśniowa na insulinę (mięśnie nie reagują na przyjęcie glukozy z posiłków). 

Stan przedcukrzycowy – przyczyny i czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2 to:

• nadwaga lub otyłość, 
• dodatni wywiad rodzinny (u rodziców, rodzeństwa),
• mała aktywność fizyczna,
• stan przedcukrzycowy stwierdzony w poprzednim badaniu,
• przebyta cukrzyca ciążowa,
• urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4 kg
• nadciśnienie tętnicze,
• dyslipidemia,
• zespół policystycznych (wielotorbielowatych) jajników (PCOS),
• choroba układu sercowo-naczyniowego.

U osób z powyższymi zaburzeniami należy aktywnie poszukiwać stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy typu 2 (raz w roku wykonywać stężenie glukozy na czczo lub OGTT).

Stan przedcukrzycowy a ciąża

Zdarza się, że stan przedcukrzycowy, zwłaszcza, jeśli towarzyszy mu znaczna otyłość, może być czynnikiem utrudniającym zajście w ciążę. Może być także czynnikiem ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej.

Objawy stanu przedcukrzycowego

Stan przedcukrzycowy nie daje żadnych objawów, a wykrywany jest przypadkiem. Na stan przedcukrzycowy narażeni są pacjenci z nadwagą i otyłością, z nadmiarem tkanki tłuszczowej trzewnej, mało aktywni fizycznie oraz mający genetyczną predyspozycję do cukrzycy. Są to nie tylko dorośli, ale także dzieci.

Leczenie stanu przedcukrzycowego

Stan przedcukrzycowy nie tylko może rozwinąć się w cukrzycę typu 2, ale też mogą pojawić się już w nim zmiany w naczyniach krwionośnych typowe dla cukrzycy. Ten wczesny etap zaburzeń metabolizmu węglowodanów wiąże się też ze zwiększonym ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego, demencji oraz niektórych nowotworów. Z tego powodu należy aktywnie go leczyć, pomimo faktu, iż nie jest jeszcze chorobą. Zaleca się:

• regularne wykonywanie badań przesiewowych i wczesne rozpoznanie zaburzeń gospodarki węglowodanowej,
• zmianę stylu życia – głównie diety, ograniczenie spożywanych kalorii, właściwe bilansowanie posiłków,
• redukcję masy ciała,
• umiarkowaną regularną aktywność fizyczną (min.150 minut tygodniowo),
• wdrożenie metforminy u osób poniżej 60. roku życia, przy BMI ≥35 kg/m2 oraz u kobiet po przebytej cukrzycy ciążowej,
• unikanie alkoholu, nikotyny oraz leków o działaniu diabetogennym – głównie sterydów.

Czy stan przedcukrzycowy może się cofnąć?

Stan przedcukrzycowy może się zupełnie cofnąć pod warunkiem, że zostanie zredukowana masa ciała. Obniżenie jej o 5–10% zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę o ponad 50%. Aby tego dokonać konieczne jest zwiększenie aktywności fizycznej oraz zmiana diety zgodnej z zasadami zdrowego odżywiania. Należy jeść regularnie, częste, ale małe porcje, unikać tłuszczu i cukrów prostych oraz ograniczyć potrawy mączne.