Wielomocz (poliuria) – co oznacza i w jakich chorobach może się pojawić? Diagnostyka i leczenie poliurii
Małgorzata Kuberska-Kędzierska

Wielomocz (poliuria) – co oznacza i w jakich chorobach może się pojawić? Diagnostyka i leczenie poliurii

Równowaga płynowa jest kontrolowana przez proces przyjmowania płynów, perfuzji nerek, filtracji kłębuszkowej i resorpcji wody w cewkach zbiorczych nerek. Przyjmowane płyny zwiększają objętość krążącej krwi, a to wzmaga perfuzję nerek i filtrację w kłębuszkach oraz zwiększone wydalanie moczu. Proces ten hamowany jest przez hormon antydiuretyczny (wazopresynę, ADH), wydzielany przez podwzgórze i uwalniany przez przysadkę mózgową. ADH zwiększa resorpcję (wchłanianie) wody w kanalikach zbiorczych nerek, zmniejszając ilość wydalanego moczu. Jeśli dochodzi do zaburzeń np. w wydzielaniu wazopresyny, może pojawić się wielomocz. Czym dokładnie jest poliuria? 

Poliuria (wielomocz) – czym jest? 

Prawidłowa dobowa ilość wydalanego moczu to około 1,5 do 2 litrów (przy podaży ok. 2 litrów płynów). Poliuria, czyli wielomocz, to wydalanie dużych ilości moczu, powyżej 2,5–3 litrów/dobę. Wśród przyczyn poliurii wymienia się zarówno nadmierną podaż płynów, jak i upośledzenie zatrzymywania wody przez nerki. Przyczynami wielomoczu mogą być także niska temperatura oraz przebywanie na dużych wysokościach. 

Warto wiedzieć, że poliurii nie należy mylić z częstomoczem oraz nykturią. Częstomoczem nazywamy częste oddawanie małych ilości moczu, np. przy infekcji dróg moczowych. Nykturią określamy nocne oddawanie moczu, częste w niewydolności serca lub przeroście gruczołu krokowego. 

Przyczyny wielomoczu 

Nadmierne oddawanie moczu nie musi być patologią, jest normalną, fizjologiczną reakcją u osób, które dużo piją. Natomiast poliuria jako objaw patologii może być spowodowana różnymi zaburzeniami, w tym: 

  • zwiększonym spożyciem płynów (polidypsja), 
  • zmniejszonym wydzielaniem ADH (hormonu antydiuretycznego) – czyli moczówka prosta pochodzenia centralnego, 
  • zmniejszeniem wrażliwości na wazopresynę (nefrogenna moczówka prosta), 
  • diurezą osmotyczną (cukrzyca). 

Wielomocz w cukrzycy 

W cukrzycy mamy do czynienia z diurezą osmotyczną – wysokie stężenie cukru (glukozy) w moczu (powyżej 250 mg/dl to tak zwany „próg nerkowy”) przekracza pojemność resorpcji cewek nerkowych – to prowadzi do wysokiego stężenia glukozy w cewkach i wtórnego transportu biernego wody do cewki nerkowej, a tym samym zwiększa ilość wydalanego moczu.  

Diureza osmotyczna to inaczej wydalanie dużych ilości moczu spowodowane obecnością w nim glukozy, która posiada zdolność wciągania do komórek zwiększonej objętości wody. 

Wielomocz w chorobach nerek 

Wielomocz w przewlekłych chorobach nerek może zależeć od ich oporności na wazopresynę – mówimy wtedy o moczówce prostej nerkopochodnej. Objawami są wielomocz i nadmierne pragnienie. Nerki są niezdolne do zagęszczania moczu. 

Wielomocz a hormony 

Wielomocz związany z zaburzeniami hormonalnymi jest nazywany moczówką prostą centralną. Jest ona wynikiem niedoboru wazopresyny (hormonu antydiuretycznego) z powodu chorób podwzgórzowo-przysadkowych. Może być całkowita (zupełny brak wazopresyny) lub częściowa (niewystarczająca ilość wazopresyny). Dzieli się ją również na pierwotną (inaczej genetyczną) i wtórną (inaczej nabytą np. po urazach czaszkowo-mózgowych czy przez guzy, ziarniniaki, sarkoidozę, gruźlicę, tętniaki, zakrzepy, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych). 

Inne przyczyny wielomoczu 

Poza moczówką prostą pochodzenia nerkowego oraz pochodzenia centralnego (hormonalnego) wśród przyczyn poliurii wymienia się także wielomocz związany z kompulsywnym piciem dużej ilości wody – tzw. polidypsja psychogenna.  

Powiązane produkty

Poliuria – diagnostyka

Diagnostyka wielomoczu opiera się głównie na różnicowaniu przyczyn nerkowych, hormonalnych i psychogennych. Dokładny wywiad powinien obejmować informację o ilości wypijanych i wydalanych płynów oraz przebyte i przewlekłe choroby, zwłaszcza cukrzycę, choroby psychiczne, sarkoidozę, amyloidozę, nadczynność przytarczyc, niedokrwistość sierpowatokrwinkową.  

Istotne są informacje o przyjmowanych lekach, zwłaszcza moczopędnych. W badaniu przedmiotowym należy zwrócić uwagę, czy pacjent nie jest wyniszczony, co może wskazywać na chorobę nowotworową, na suchość jamy ustnej i oczu mogące wskazywać na zespół Sjögrena (zespół suchości), na badanie skóry – obecność guzków podskórnych czy owrzodzeń może wskazywać na sarkoidozę. Moczówkę prostą podejrzewamy, gdy u pacjenta występuje choroba nowotworowa lub ziarniniakowa (jest wtedy hiperkalcemia – podwyższone stężenie wapnia we krwi).

Badania dodatkowe w diagnostyce poliurii to głównie: badanie stężenia glukozy we krwi, stężenia elektrolitów (sód, potas, chlorki) wraz ze stężeniem wapnia w surowicy i w moczu, osmolalność surowicy i moczu oraz stężenia ADH w osoczu (wazopresyny). 

Co oznacza niskie lub wysokie stężenie sodu? Niskie stężenie sodu (poniżej 137 mEq/l) może występować wskutek spożywania nadmiernej ilości wody z powodu wzmożonego pragnienia. Wysokie stężenie sodu (powyżej 142 mEq/l) może wskazywać na wydalanie nadmiernej ilości wody w przebiegu moczówki prostej centralnej lub nefrogennej. 

Ponadto w diagnostyce wielomoczu stosuje się test odwodnieniowy – oceniamy zmiany stężenia sodu i osmolalności surowicy oraz moczu w odpowiedzi na odwodnienie i na podanie wazopresyny. Badanie przeprowadza się rano i kontynuuje do momentu wystąpienia spadku ciśnienia i wzrostu częstości serca (hipotonii ortostatycznej z tachykardią), zmniejszenia masy ciała o 5% w stosunku do wyjściowej, wzrostu ciężaru właściwego moczu lub osmolalności w kolejnych pobieranych co godzinę próbkach. Stężenie elektrolitów i osmolalności surowicy określa się na czczo oraz po podaniu 5 jednostek wazopresyny. 

W moczówce prostej centralnej charakterystyczna jest niezdolność do zagęszczenia moczu do osmolalności wyższej niż osmolalność osocza; po podaniu wazopresyny osmolalność moczu wzrasta. 

Nefrogenna moczówka prosta charakteryzuje się brakiem zdolności zagęszczania moczu powyżej osmolalnosci osocza i podanie wazopresyny niczego nie zmienia. 

W psychogennej polidypsji osmolalność moczu jest niska, a ograniczenie spożycia wody prowadzi do zmniejszenia wydalania moczu, zwiększenia stężenia sodu i osmolalności surowicy. 

Oznaczenie stężenia ADH jest najprostszą metodą rozpoznania pod koniec testu odwodnieniowego; przed podaniem wazopresyny jest stężenie ADH niskie w moczówce prostej centralnej i wzrasta w moczówce nefrogennej. 

Leczenie poliurii (wielomoczu) 

Leczenie wielomoczu zależy od przyczyny. W moczówce prostej centralnej (przy braku wazopresyny) stosuje się desmopresynę – syntetyczny analog wazopresyny. Może być podawana doustnie, donosowo, dożylnie, podskórnie. W celu zmniejszenia poliurii stosuje się także tiazydy, chlorpropamid, karbamazepinę i klofibrat oraz inhibitory prostaglandyn. 

  1. N. Nigro, M. Grossmann, C. Chiang, W. J. Inder, Polyuria-polydipsia syndrome: a diagnostic challenge, "Internal Medicine Journal", nr 48 (3) 2018.  
  2. M. S. Bhatia, A. Goyal, R. Saha, N. Doval, Psychogenic Polydipsia - Management Challenges, "Shanghai Archives of Psychiatry", nr 29 (3) 2017. 
  3. M. Christ-Crain, EJE AWARD 2019: New diagnostic approaches for patients with polyuria polydipsia syndrome, "European Journal of Endocrinology", nr 181 (1) 2019. 
  4. R. Kotagiri, G. Kutti Sridharan, Primary Polydipsia, StatPearls Publishing 2020. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij