Wielomocz (poliuria) – co oznacza i w jakich chorobach może się pojawić? Diagnostyka i leczenie poliurii
Małgorzata Kuberska-Kędzierska

Wielomocz (poliuria) – co oznacza i w jakich chorobach może się pojawić? Diagnostyka i leczenie poliurii

Równowaga płynowa jest kontrolowana przez proces przyjmowania płynów, perfuzji nerek, filtracji kłębuszkowej i resorpcji wody w cewkach zbiorczych nerek. Przyjmowane płyny zwiększają objętość krążącej krwi, a to wzmaga perfuzję nerek i filtrację w kłębuszkach oraz zwiększone wydalanie moczu. Proces ten hamowany jest przez hormon antydiuretyczny (wazopresynę, ADH), wydzielany przez podwzgórze i uwalniany przez przysadkę mózgową. ADH zwiększa resorpcję (wchłanianie) wody w kanalikach zbiorczych nerek, zmniejszając ilość wydalanego moczu. Jeśli dochodzi do zaburzeń np. w wydzielaniu wazopresyny, może pojawić się wielomocz. Czym dokładnie jest poliuria? 

Poliuria (wielomocz) – czym jest? 

Prawidłowa dobowa ilość wydalanego moczu to około 1,5 do 2 litrów (przy podaży ok. 2 litrów płynów). Poliuria, czyli wielomocz, to wydalanie dużych ilości moczu, powyżej 2,5–3 litrów/dobę. Wśród przyczyn poliurii wymienia się zarówno nadmierną podaż płynów, jak i upośledzenie zatrzymywania wody przez nerki. Przyczynami wielomoczu mogą być także niska temperatura oraz przebywanie na dużych wysokościach. 

Warto wiedzieć, że poliurii nie należy mylić z częstomoczem oraz nykturią. Częstomoczem nazywamy częste oddawanie małych ilości moczu, np. przy infekcji dróg moczowych. Nykturią określamy nocne oddawanie moczu, częste w niewydolności serca lub przeroście gruczołu krokowego. 

Przyczyny wielomoczu 

Nadmierne oddawanie moczu nie musi być patologią, jest normalną, fizjologiczną reakcją u osób, które dużo piją. Natomiast poliuria jako objaw patologii może być spowodowana różnymi zaburzeniami, w tym: 

  • zwiększonym spożyciem płynów (polidypsja), 
  • zmniejszonym wydzielaniem ADH (hormonu antydiuretycznego) – czyli moczówka prosta pochodzenia centralnego, 
  • zmniejszeniem wrażliwości na wazopresynę (nefrogenna moczówka prosta), 
  • diurezą osmotyczną (cukrzyca). 

Wielomocz w cukrzycy 

W cukrzycy mamy do czynienia z diurezą osmotyczną – wysokie stężenie cukru (glukozy) w moczu (powyżej 250 mg/dl to tak zwany „próg nerkowy”) przekracza pojemność resorpcji cewek nerkowych – to prowadzi do wysokiego stężenia glukozy w cewkach i wtórnego transportu biernego wody do cewki nerkowej, a tym samym zwiększa ilość wydalanego moczu.  

Diureza osmotyczna to inaczej wydalanie dużych ilości moczu spowodowane obecnością w nim glukozy, która posiada zdolność wciągania do komórek zwiększonej objętości wody. 

Wielomocz w chorobach nerek 

Wielomocz w przewlekłych chorobach nerek może zależeć od ich oporności na wazopresynę – mówimy wtedy o moczówce prostej nerkopochodnej. Objawami są wielomocz i nadmierne pragnienie. Nerki są niezdolne do zagęszczania moczu. 

Wielomocz a hormony 

Wielomocz związany z zaburzeniami hormonalnymi jest nazywany moczówką prostą centralną. Jest ona wynikiem niedoboru wazopresyny (hormonu antydiuretycznego) z powodu chorób podwzgórzowo-przysadkowych. Może być całkowita (zupełny brak wazopresyny) lub częściowa (niewystarczająca ilość wazopresyny). Dzieli się ją również na pierwotną (inaczej genetyczną) i wtórną (inaczej nabytą np. po urazach czaszkowo-mózgowych czy przez guzy, ziarniniaki, sarkoidozę, gruźlicę, tętniaki, zakrzepy, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych). 

Inne przyczyny wielomoczu 

Poza moczówką prostą pochodzenia nerkowego oraz pochodzenia centralnego (hormonalnego) wśród przyczyn poliurii wymienia się także wielomocz związany z kompulsywnym piciem dużej ilości wody – tzw. polidypsja psychogenna.  

Powiązane produkty

Poliuria – diagnostyka

Diagnostyka wielomoczu opiera się głównie na różnicowaniu przyczyn nerkowych, hormonalnych i psychogennych. Dokładny wywiad powinien obejmować informację o ilości wypijanych i wydalanych płynów oraz przebyte i przewlekłe choroby, zwłaszcza cukrzycę, choroby psychiczne, sarkoidozę, amyloidozę, nadczynność przytarczyc, niedokrwistość sierpowatokrwinkową.  

Istotne są informacje o przyjmowanych lekach, zwłaszcza moczopędnych. W badaniu przedmiotowym należy zwrócić uwagę, czy pacjent nie jest wyniszczony, co może wskazywać na chorobę nowotworową, na suchość jamy ustnej i oczu mogące wskazywać na zespół Sjögrena (zespół suchości), na badanie skóry – obecność guzków podskórnych czy owrzodzeń może wskazywać na sarkoidozę. Moczówkę prostą podejrzewamy, gdy u pacjenta występuje choroba nowotworowa lub ziarniniakowa (jest wtedy hiperkalcemia – podwyższone stężenie wapnia we krwi).

Badania dodatkowe w diagnostyce poliurii to głównie: badanie stężenia glukozy we krwi, stężenia elektrolitów (sód, potas, chlorki) wraz ze stężeniem wapnia w surowicy i w moczu, osmolalność surowicy i moczu oraz stężenia ADH w osoczu (wazopresyny). 

Co oznacza niskie lub wysokie stężenie sodu? Niskie stężenie sodu (poniżej 137 mEq/l) może występować wskutek spożywania nadmiernej ilości wody z powodu wzmożonego pragnienia. Wysokie stężenie sodu (powyżej 142 mEq/l) może wskazywać na wydalanie nadmiernej ilości wody w przebiegu moczówki prostej centralnej lub nefrogennej. 

Ponadto w diagnostyce wielomoczu stosuje się test odwodnieniowy – oceniamy zmiany stężenia sodu i osmolalności surowicy oraz moczu w odpowiedzi na odwodnienie i na podanie wazopresyny. Badanie przeprowadza się rano i kontynuuje do momentu wystąpienia spadku ciśnienia i wzrostu częstości serca (hipotonii ortostatycznej z tachykardią), zmniejszenia masy ciała o 5% w stosunku do wyjściowej, wzrostu ciężaru właściwego moczu lub osmolalności w kolejnych pobieranych co godzinę próbkach. Stężenie elektrolitów i osmolalności surowicy określa się na czczo oraz po podaniu 5 jednostek wazopresyny. 

W moczówce prostej centralnej charakterystyczna jest niezdolność do zagęszczenia moczu do osmolalności wyższej niż osmolalność osocza; po podaniu wazopresyny osmolalność moczu wzrasta. 

Nefrogenna moczówka prosta charakteryzuje się brakiem zdolności zagęszczania moczu powyżej osmolalnosci osocza i podanie wazopresyny niczego nie zmienia. 

W psychogennej polidypsji osmolalność moczu jest niska, a ograniczenie spożycia wody prowadzi do zmniejszenia wydalania moczu, zwiększenia stężenia sodu i osmolalności surowicy. 

Oznaczenie stężenia ADH jest najprostszą metodą rozpoznania pod koniec testu odwodnieniowego; przed podaniem wazopresyny jest stężenie ADH niskie w moczówce prostej centralnej i wzrasta w moczówce nefrogennej. 

Leczenie poliurii (wielomoczu) 

Leczenie wielomoczu zależy od przyczyny. W moczówce prostej centralnej (przy braku wazopresyny) stosuje się desmopresynę – syntetyczny analog wazopresyny. Może być podawana doustnie, donosowo, dożylnie, podskórnie. W celu zmniejszenia poliurii stosuje się także tiazydy, chlorpropamid, karbamazepinę i klofibrat oraz inhibitory prostaglandyn. 

  1. N. Nigro, M. Grossmann, C. Chiang, W. J. Inder, Polyuria-polydipsia syndrome: a diagnostic challenge, "Internal Medicine Journal", nr 48 (3) 2018.  
  2. M. S. Bhatia, A. Goyal, R. Saha, N. Doval, Psychogenic Polydipsia - Management Challenges, "Shanghai Archives of Psychiatry", nr 29 (3) 2017. 
  3. M. Christ-Crain, EJE AWARD 2019: New diagnostic approaches for patients with polyuria polydipsia syndrome, "European Journal of Endocrinology", nr 181 (1) 2019. 
  4. R. Kotagiri, G. Kutti Sridharan, Primary Polydipsia, StatPearls Publishing 2020. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wirus hMPV – jakie są objawy zakażenia? Kto jest szczególnie narażony? Jak leczyć?

    Zimowe miesiące to okres wzmożonego ryzyka chorób układu oddechowego, który często nazywany jest sezonem wysokim. Ostatnio coraz częściej mówi się o wirusie hMPV, szczególnie w Chinach. Od kilkunastu godzin temat ten zyskuje na znaczeniu również w Europie – pierwsze przypadki infekcji wirusem wykryto w Portugalii.

  • Mykoplazma u dzieci i dorosłych – przyczyny, objawy, leczenie

    Mykoplazma to popularne określenie zakażenia wywołanego przez bakterię Mycoplasma pneumoniae, które dotyka głównie dzieci i młodzieży. Jego objawy dotyczą najczęściej górnych dróg oddechowych, ale infekcja może też mieć postać zapalenia płuc (mykoplazmatyczne zapalenie płuc).

  • Gradówka – co to jest i jak wygląda? Przyczyny, objawy, leczenie

    Gradówka jest jednym z najczęściej występujących schorzeń okulistycznych i dotyka osoby w różnym wieku. Jakie są przyczyny i objawy gradówki? Jakie mogą być konsekwencje dla zdrowia, jeśli nie jest odpowiednio leczona?

  • Grypa typu B – objawy, leczenie, możliwe powikłania

    Grypa typu B to sezonowa infekcja wirusowa, która często atakuje w miesiącach jesienno-zimowych. Charakteryzuje się nagłym początkiem, wysoką gorączką, bólem mięśni i osłabieniem, które mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie. Chociaż większość przypadków przebiega łagodnie, nieleczona grypa typu B może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak zapalenie płuc czy zaostrzenie chorób przewlekłych. Dowiedz się, jak rozpoznać objawy, skutecznie leczyć infekcję i minimalizować ryzyko komplikacji.

  • Ptasia grypa – przyczyny, objawy u ludzi, leczenie

    Ptasia grypa to zakaźna choroba wirusowa wywoływana przez różne szczepy wirusa grypy typu A, które naturalnie występują w populacjach ptaków. Wirusy te mogą przenosić się między ptakami, a w określonych przypadkach mogą zakażać także inne gatunki, w tym ludzi.

  • Grypa w ciąży – zagrożenia, objawy, leczenie i profilaktyka

    Grypa oraz inne infekcje wirusowe często wywołują niepokój u kobiet będących w ciąży. Zakażenie wirusem grypy u osób dorosłych przebiega zwykle dosyć łagodnie, jednakże w przypadku kobiet ciężarnych choroba może mieć cięższy przebieg oraz negatywnie wpływać na dziecko. Z tego względu w rekomendacjach lekarzy ginekologów kładzie się nacisk przede wszystkim na profilaktykę i ochronę przyszłych mam przed zakażeniem grypą, aby uniknąć poważnych powikłań.

  • Pluskwa domowa – jak wyleczyć jej ugryzienie? Jak zwalczać?

    Pluskwa domowa to niewielki owad pasożytniczy, który żywi się krwią ssaków, w tym przede wszystkim ludzi. Ze względu na swój tryb życia i sposób odżywiania owady te zyskały miano jednych z najbardziej uciążliwych pasożytów w środowisku domowym. Pozbycie się pluskiew jest niezwykle trudne, ponieważ owady te potrafią przetrwać w trudnych warunkach i mają zdolność do ukrywania się w najmniejszych szczelinach. Często problem pluskiew zostaje wykryty dopiero po pojawieniu się ugryzień, które mogą być źródłem silnego świądu oraz innych reakcji skórnych.

  • Grypa typu A – objawy, przebieg, leczenie, powikłania

    Grypa typu A to jedna z najczęściej występujących odmian wirusa grypy, która charakteryzuje się dużą zdolnością do mutacji i rozprzestrzeniania się w populacji. Jest to choroba sezonowa, która co roku dotyka miliony ludzi na całym świecie, niejednokrotnie wywołując epidemie lub pandemie. Objawy grypy typu A często pojawiają się nagle i mogą mieć poważne konsekwencje dla zdrowia, zwłaszcza u osób starszych, dzieci oraz osób z obniżoną odpornością. W artykule przedstawiamy charakterystyczne objawy grypy typu A, jej przebieg, metody leczenia oraz możliwe powikłania, które mogą wystąpić w wyniku niewłaściwego lub opóźnionego leczenia. Dowiesz się także, jak zapobiegać tej chorobie i dlaczego szczepienia odgrywają kluczową rolę w ochronie przed wirusem.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.