Witamina B12 (kobalamina) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar
Alicja Świątek

Witamina B12 (kobalamina) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

Witamina B12 znajduje się głównie w mięsie i w przetworach mięsnych. W takim pokarmie witamina B12 zawsze występuje w formie związanej z białkiem. Aby nastąpiło odłączenie kobalaminy, niezbędna jest pepsyna występująca w soku żołądkowym. Najbardziej narażeni na niedobór witaminy B12 są wegetarianie i weganie i to właśnie te grupy powinny suplementować kobalaminę. Jaka jest zalecane dzienna dawka witaminy B12, czym objawiają się niedobory tej witaminy i który suplement wybrać? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Witamina B12, określana powszechnie mianem kobalaminy, często nazywana jest również czerwoną witaminą, gdyż swoją budową przypomina hemoglobinę. Witamina B12 bierze udział w procesach metabolicznych, których mających na celu utrzymanie w optymalnym stanie układ nerwowy, krwiotwórczy oraz pokarmowy. Kobalamina wpływa również na właściwą kondycję skóry i włosów. Głównym jej źródłem są mięso i przetwory mięsne, dlatego wegetarianie, weganie oraz osoby eliminujące tę grupę pokarmów z diety, powinni rozważyć jej suplementację.

Kobalamina – rola witaminy B12 w organizmie

Kobalamina współtworzy czynnik hematopoezy i uczestniczący w wytwarzaniu komórek krwi w układzie krwiotwórczym. Jest kluczowa dla właściwej syntezy erytrocytów w szpiku kostnym. Witamina B12 bierze udział w prawidłowych procesach metabolicznych węglowodanów, tłuszczów, a także cząsteczek DNA. Związek ten uczestniczy również w przemianie kwasu foliowego do aktywnej postaci folianu, z którym wpływa na utrzymanie właściwego genomu. Dodatkowo kobalamina odgrywa istotną rolę w budowie osłonki mielinowej włókien nerwowych oraz tworzeniu transmiterów układu nerwowego, a tym samym warunkuje właściwe funkcjonowanie tego układu. Witamina B12 uczestniczy także w syntezie dwóch ważnych enzymów potrzebnych do metabolizmu metioniny i koenzymu A, co z kolei jest niezwykle istotne dla szeregu reakcji biochemicznych, w tym przemian białek, tłuszczów i hormonów, a ponadto DNA i RNA.

Dawkowanie witaminy B12

Zalecane dobowe spożycie kobalaminy dla osoby dorosłej wynosi około 2,4 µg, natomiast produkty lecznicze dopuszczone do obrotu na terytorium Polski zawierają dawki 100 – 1000 µg. Na tej podstawie Zespół do spraw Suplementów Diety zaproponował maksymalną ilość witaminy B12 w suplementach diety przeznaczonych dla dorosłych na poziomie 100 µg/dobę. Zazwyczaj zaleca się stosowanie produktów doustnych zawierających witaminę B12 w trakcie posiłku.

Objawy i skutki niedoboru witaminy B12

Przy standardowej diecie, nieeliminującej mięsa, dzienna norma kobalaminy dostarczana jest wraz ze spożywanym pokarmem. Niedobory witaminy 12 mogą natomiast wystąpić u osób, które wykluczają mięso z codziennego jadłospisu – weganie, wegetarianie – oraz ludzie cierpiący na zaburzenia wchłaniania lub anemię złośliwą (choroba Addisona-Biermera). Obniżony poziom witaminy B12 występuje również u osób starszych, a jego częstotliwość rośnie wraz z wiekiem. Zazwyczaj jest to spowodowane zaburzonym wchłanianiem tej substancji z pożywienia. W stanie poważnego obniżenia poziomu witaminy B12 może dojść do niebezpiecznych dla zdrowia zaburzeń hematologicznych, neurologicznych, pokarmowych oraz psychiatrycznych. Osoby z niedoborem witaminy B12 narażone są zwłaszcza na wystąpienie nieprawidłowości ze strony układu krwiotwórczego w postaci niedokrwistości. Rzadziej mogą wystąpić parestezje, drętwienia, objaw Lhermitte’a – polegający na uczuciu przeszywającego prądu wzdłuż linii kręgosłupa podczas schylania głowy do przodu. Dodatkowo może pojawić się depresja oraz inne choroby neurologiczne i te natury psychiatrycznej. Odpowiedni poziom witaminy B12 jest także niezwykle ważny dla kobiet w ciąży, ponieważ niedostateczna ilość tego składnika może prowadzić do poronienia oraz spowodować zaburzenia syntezy DNA w komórkach płodu. U  noworodka może to wywołać zarówno wystąpienie wad cewy nerwowej – bezmózgowie lub przepuklina mózgowo-rdzeniowa, jak i trwałe inwalidztwo.

Niedobór witaminy B12 – objawy neurologiczne

Ze względu na istotny wpływ kobalaminy na właściwe funkcjonowanie układu nerwowego, jej niedobór prowadzi do licznych zaburzeń w tym układzie. Dochodzi do upośledzonej syntezy neuroprzekaźników, czyli substancji przekazujących sygnały nerwowe pomiędzy komórkami – serotoniny, dopaminy, adrenaliny czy noradrenaliny. Badania wykazały, że niedobory witaminy B12 mogą prowadzić do zwiększenia poziomu homocysteiny we krwi, a tym samym stanowić przyczynę nieprawidłowości neuropsychiatrycznych związanych z podwyższonym poziomem tego składnika. W takich przypadkach mogą pojawić się psychozy, depresja, demencja, choroba Alzheimera i stwardnienie rozsiane. Niedobory witaminy B12 objawiają się także obniżoną kondycją zarówno skóry (jest szorstka, ziemista, mogą pojawić się zmiany trądzikowe), jak i włosów (stają się łamliwe, cienkie, mogą także nadmiernie wypadać).

Doniesienia naukowe wskazują, że zasadne wydaje się stosowanie witaminy B12 we wspomaganiu leczenia chorób psychicznych z zaburzeniami poznawczymi i zmianami nastroju, o podłożu upośledzenia funkcjonowania komórek nerwowych oraz zaburzeń syntezy i działanie przekaźników nerwowych.

Objawy i skutki nadmiar witaminy B12

W badaniach wykazano, że nadmiar witaminy B12 może być bardzo szkodliwy dla zdrowia. Znacznie podwyższony poziom kobalaminy w osoczu, utrzymujący się przez dłuższy okres może prowadzić do licznych chorób, w tym groźnych zmian nowotworowych.

Jakie są najlepiej przyswajalne źródła witaminy B12?

Bogatymi źródłami witaminy B12 w pożywieniu są przede wszystkim produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak wątróbka, podroby, ryby, a także rośliny poddane fermentacji i sery długodojrzewające. W pokarmach pochodzenia zwierzęcego witamina B12 zawsze występuje w formie związanej z białkiem. Aby nastąpiło odłączenie kobalaminy, niezbędna jest pepsyna występująca w soku żołądkowym. W codziennie spożywanym pokarmie mniej więcej 60% witaminy B12 pochodzi z mięsa i ryb, a około 30% z mleka i produktów mlecznych. Eksperci z Wielkiej Brytanii ocenili, że wraz z dietą każdego dnia przyjmowane jest średnio 20 µg kobalaminy. Dodatkowo witamina B12 w niewielkim stopniu jest produkowana przez florę bakteryjną zasiedlającą przewód pokarmowy człowieka.

Suplementy – którą witaminę B12 wybrać?

Suplementy zawierające witaminę B12 są zazwyczaj stosowane profilaktycznie przez wegetarian i wegan, celem zapobiegnięcia wystąpieniu niedoboru tego składnika. Forma doustna w tym przypadku jest zazwyczaj wystarczająca, natomiast w przypadku zaburzenia wchłaniania lub w ciężkich niedoborach postać doustna jest niewystarczająca i stosuje się (pod kontrolą lekarza) witaminę B12 w formie iniekcji. Przeciętnie witamina B12 pochodząca z pożywienia wchłania się jedynie w 50%. Natomiast stosowana w suplementach witamina B12 lub jej aktywna postać – metylokobalamina – mają znacznie mniejszą wchłanialność. Zazwyczaj z przyjętej doustnie w postaci suplementu dawki 1 mg, wchłaniane i wykorzystywane w organizmie jest jedynie nie więcej niż 20 µg.

  1. J. Biernat i in., Interakcje z lekami – istotnym wskazaniem suplementacji diety witaminą B12, „ptfarm.pl” [online],  https://www.ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2014/BR%204-2014%20s_%20857-864.pdf, [dostęp:] 07.02.2021 r.
  2. A. Kośmider i in., Witamina B12 - budowa, biosynteza, funkcje i metody oznaczania, „yadda.icm.edu.pl” [online],  http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.ekon-element-000171376387, [dostęp:] 07.02.2021 r.
  3. A. A. Pilarska i in., Zaburzenie wchłaniania witaminy B 12-przyczyny, skutki i postępowanie dietetyczne, „researchgate.net” [online], https://www.researchgate.net/publication/330970390_Zaburzenie_wchlaniania_witaminy_B_12-przyczyny_skutki_i_postepowanie_dietetyczne, [dostęp:] 07.02.2021 r.
  4. J. Zabrocka i in., Niedobór witaminy B12 w wieku podeszłym – przyczyny, następstwa, podejście terapeutyczne, „akademiamedycyny.pl”  [online],  http://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/201301_Geriatria_004.pdf, [dostęp:] 07.02.2021 r.
  5. N. Barnasz i in., Witamina B12, „jagiellonskiecentruminnowacji.pl” [online],  https://www.jagiellonskiecentruminnowacji.pl/wp-content/uploads/2019/01/witamina_b12.pdf, [dostęp:] 07.02.2021 r.
  6. Praca zbiorowa, Ćwiczenia laboratoryjne – teoria, „chemia.ug.edu.pl” [online], https://chemia.ug.edu.pl/sites/default/files/_nodes/strona-chemia/37048/files/nat3t.pdf, [dostęp:] 07.02.2021 r.
  7. Praca zbiorowa, Witaminy prawda i mity, „biotechnologia.wpt.uni.opole.pl” [online],  http://biotechnologia.wpt.uni.opole.pl/wp-content/uploads/WITAMINY-PRAWDA-I-MITY.pdf, [dostęp:] 07.02.2021 r.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak poprawnie suplementować witaminę D?

    Witamina D3 odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu, a jej prawidłowy poziom jest niezbędny dla zachowania zdrowia. Witamina D3 jest przede wszystkim znana z regulowania poziomu wapnia i fosforu, co warunkuje zachowanie zdrowych kości oraz zapobiega osteoporozie i krzywicy. Jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego, krążenia i zachowania zdrowia psychicznego. Może być również pomocna w terapiach chorób skórnych. Pomimo że witamina D może być wytwarzana naturalnie w organizmie ludzkim poprzez syntezę skórną, często okazuje się to niewystarczające – wówczas należy rozpocząć jej suplementację.

  • Łupież w ciąży – przyczyny. Jak sobie radzić? Czym myć głowę?

    W okresie ciąży następuje szereg zmian w organizmie kobiety, np. zmiany hormonalne czy stres, które mogą prowadzić do pojawienia się łupieżu. Wówczas można rozpocząć samodzielną terapię poprzez stosowanie delikatnych dermokosmetyków o działaniu przeciwłupieżowym lub naturalnych metod, które mogą okazać się skuteczne i wystarczające. Jednak niekiedy pomimo stosowanych preparatów i kuracji przeciwłupieżowych problem nie znika. Należy wtedy skonsultować się z dermatologiem, znaleźć przyczynę choroby i dobrać właściwe leczenie.

  • Ranking najlepszych wcierek na porost włosów

    Odkryj najlepsze produkty pobudzające wzrost włosów i ograniczające ich wypadanie. Nasz ranking to kompendium skutecznych i łatwych w zastosowaniu formuł, które pobudzą cebulki włosów do wzrostu, odżywią skórę głowy i zagwarantują wzrost zdrowszych, gęstszych włosów.

  • Synbiotyki – kiedy je stosować? Czym się różnią od probiotyków i prebiotyków?

    Wielu ekspertów wskazuje, że stosowanie probiotyku i prebiotyku w postaci jednego produktu, czyli synbiotyku, przynosi większe korzyści niż stosowanie samego probiotyku. Synbiotyki regenerują florę jelitową oraz wzmacniają odporność, a także przynoszą dodatkowe korzyści dla organizmu, ponieważ wspomagają leczenie licznych chorób. Kiedy należy stosować synbiotyki? Jak dobrać odpowiednią dawkę?

  • Alergeny w domu – objawy i skuteczne sposoby na usunięcie alergenów z otoczenia

    W każdym domu występują alergeny, które mogą niekorzystnie oddziaływać na zdrowie mieszkańców. Wśród domowych alergenów znajdują się: roztocza kurzu domowego, pleśnie, karaluchy i sierść zwierząt. Na jakie objawy zwrócić uwagę? Jak usunąć alergeny z domu?

  • Uprawnienia farmaceuty – recepty na szczepienia, dostęp do Internetowego Konta Pacjenta

    Od 14 lutego 2025 roku farmaceuci w Polsce mogą wystawiać recepty na refundowane szczepionki. Szczepienie musi odbyć się w aptece, w której została wystawiona recepta. Pacjent może również udostępnić farmaceucie lub aptece swoje IKP. Wprowadzone zmiany zapewnią szybszy i lepszy dostęp do refundowanych szczepień.

  • Czym jest pokrzywka? Przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

    Pokrzywka jest niegroźnym schorzeniem skóry wywołanym najczęściej reakcją alergiczną. Objawia się swędzącymi bąblami na skórze, które przypominają ślady po poparzeniu pokrzywą. Jakie są jej przyczyny i co zrobić, gdy się pojawi? Na czym polega leczenie pokrzywki?

  • Uczulenie na komary. Jakie są objawy i przyczyny alergii na komary?

    Komary mają zdolność do przenoszenia niebezpiecznych chorób, takich jak malaria, wirus Zachodniego Nilu, wirus chikungunya czy wirus dengi. Stanowią więc zagrożenie zarówno dla ludzi, jak i zwierząt, jednak złą sławę zyskały głównie z powodu nieprzyjemnych ukąszeń. Kąsają wyłącznie samice komarów, wabione do skóry człowieka przez ciepło ciała, pot, zapachy oraz dwutlenek węgla. Podczas ukłucia samica wprowadza ślinę do krwiobiegu, aby zapobiec krzepnięciu krwi i umożliwić pobranie pokarmu. Kontakt trwający minimum sześć sekund może wywołać reakcję miejscową — zaczerwienienie, świąd i obrzęk.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl