Krwinki czerwone krążące w ludzkim organizmie
Katarzyna Gintowt-Juchniewicz

Anemia – przyczyny, rodzaje, objawy, leczenie niedokrwistości

Anemia (niedokrwistość) to stan, w którym obniżenie ilości czerwonych krwinek bądź zbyt niska zawartość hemoglobiny w erytrocytach powodują niedostateczne utlenowanie tkanek. Przyczyny takiego stanu mogą być różne, najczęściej jest to niedobór żelaza, rzadziej niedobór kwasu foliowego i/lub witaminy B12. Inne czynniki powodujące niedokrwistość to np. utrata dużej ilości krwi czy choroby przewlekłe (nowotworowe, zapalne, zakażenia). Objawy anemii to głównie: osłabienie, bladość skóry, permanentne uczucie zimna, przyspieszony rytm serca, zawroty głowy. 

Anemia – na czym polega? Definicja WHO 

Anemia to inaczej niedokrwistość. Może być spowodowana przez wiele czynników, najczęściej są to zaburzenia bezpośrednio dotyczące krwi i jej składników. Najważniejszym z nich jest hemoglobina, czyli fragment czerwonej krwinki, który jest odpowiedzialny za tzw. wymianę gazową, co można w uproszczeniu przedstawić jako transport tlenu utlenowaną krwią z płuc do każdej komórki naszego ciała oraz powrót nadmiaru dwutlenku węgla. 

Według definicji WHO niedokrwistość możemy rozpoznać, gdy stężenie hemoglobiny spada poniżej normy.

Anemia to stężenie hemoglobiny poniżej:

  1. Łagodna anemia rozpoznawana jest przy wartościach: u mężczyzn <12g/dl, u kobiet <13g/dl, u kobiet ciężarnych <11g/dl.
  2. Umiarkowana niedokrwistość rozpoznawana jest przy wartości 8-9,9 g/dl.
  3. Ciężka niedokrwistość rozpoznawana jest przy wartości 6,5-7,9 g/dl.
  4. Zagrażająca życiu niedokrwistość rozpoznawana przy wartości <6,5 g/dl.

Anemia – rodzaje niedokrwistości

Po ocenie laboratoryjnej hematokrytu (jest to wskaźnik obrazujący stosunek objętościowy krwinek czerwonych do krwi pełnej) i określeniu stężenia hemoglobiny, specjalista może już rozpoznać anemię, ale na tym proces diagnostyczny się nie kończy. Aby wdrożyć odpowiednie leczenie, należy zróżnicować, jaki rodzaj niedokrwistości występuje u pacjenta. Większość z typów daje podobne objawy, a ma zupełnie inną przyczynę. 

Wśród niedokrwistości (anemii) wyróżniamy:

  1. Niedokrwistości pokrwotoczne – spowodowane utratą dużej ilości krwi.
  2. Niedokrwistości spowodowane zaburzeniami w wytwarzaniu erytrocytów:
  • Niedokrwistości spowodowane niedoborami – najczęściej występuje niedokrwistość z niedoboru żelaza, rzadziej z niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego.
  • Niedokrwistości aplastyczne – ich przyczyną są niepełnowartościowe lub nieprawidłowo zbudowane krwinki czerwone, a także granulocyty i krwinki płytkowe. Ten rodzaj anemii występuje, gdy funkcje szpiku kostnego są upośledzone – jest to aplazja szpiku, inaczej niedokrwistość aplastyczna lub anemia aplastyczna. Niedokrwistości aplastyczne mogą być spowodowane toksynami, lekami czy promieniowaniem jonizującym oraz radioterapią.
  • Niedokrwistości hipoplastyczne – dotyczą przede wszystkim zmniejszonej produkcji krwinek czerwonych, ewentualnie z niewielkim uszkodzeniem granulocytów i układu płytkotwórczego. Niedokrwistość hipoplastyczna wrodzona to zespół Blackfana-Diamonda.
  • Niedokrwistości syderoblastyczne – ich przyczyną jest nieprawidłowa produkcja hemu (żelazoporfiryny) – składnika hemoglobiny, który nadaje białku (i krwi) czerwony kolor. Prowadzi to do zwiększenia liczby syderoblastów pierścieniowatych. Są one rodzajem erytroblastów, czyli komórek produkowanych w szpiku kostnym, z których powstają erytrocyty. 
  • Niedokrwistości megaloblastyczne – ich podłożem jest nieprawidłowa synteza DNA przy prawidłowej syntezie białek i RNA, która powoduje, że krwinki czerwone są znacznie większe niż u osób zdrowych, mają także nieprawidłową budowę oraz szybciej obumierają. Przyczyny takiego stanu to niedobór witaminy B12 i/lub kwasu foliowego.
  1. Niedokrwistości związane ze skróconym czasem życia erytrocytów:

Niedokrwistości hemolityczne – ich przyczyną jest przedwczesny i nieprawidłowy proces rozpadu erytrocytów – hemoliza (proces rozpadu krwinek czerwonych) jest szybsza niż zdolność odnawiania szpiku. Warto wspomnieć, że u zdrowej osoby krwinki czerwone żyją około 120 dni. Wyróżnia się:

  • zespoły hemolityczne wrodzone,
  • zespoły hemolityczne nabyte
  • zespoły hemolityczne mieszane. 

Powiązane produkty

Niedokrwistość z niedoboru żelaza (mikrocytarna) – najczęstsza postać anemii. Czym się charakteryzuje?

Niedokrwistość z niedoboru żelaza (łac. anaemia sydreopenia) jest najczęstszą postacią anemii – żelazo (Fe) jest pierwiastkiem będącym podstawowym składnikiem hemoglobiny. Anemia syderopeniczna może być wynikiem przewlekłego krwawienia, na skutek którego dochodzi do zużycia ustrojowych zapasów żelaza.

Czynnikami predysponującymi do anemii są przewlekłe krwawienia z górnego i dolnego odcinka układu pokarmowego czy układu moczowego, a u kobiet dodatkowo obfite krwawienia miesiączkowe. Często niedokrwistość z niedoboru żelaza dotyczy także osób starszych z chorobami współistniejącymi lub rozwijającym się procesem nowotworowym czy też po operacjach z dużą utratą krwi. Innymi przyczynami anemii mikrocytarnej mogą być: ograniczone wchłanianie pierwiastka z przewodu pokarmowego, a także niedostateczna podaż żelaza w diecie czy wyniszczenie organizmu (np. w anoreksji).

Przeczytaj więcej na temat przyczyn i objawów niedoboru żelaza.

Anemia – objawy 

Podstawowe objawy anemii to ogólne osłabienie organizmu i szybsza niż wcześniej męczliwość. Pacjentowi z niedokrwistością doskwierać będzie słabsza koncentracja, mogą pojawić się bóle i zawroty głowy, kołatanie serca, duszności. Lekarz w badaniu fizykalnym może stwierdzić bladość skóry i błon śluzowych, przyspieszenie akcji serca (tachykardię) oraz niskie ciśnienie tętnicze krwi.

Dodatkowo mogą wystąpić: wzmożone wypadanie włosów, suchość skóry, kruchość paznokci i pękanie kącików ust, nadmierna senność. W ciężkiej anemii może dochodzić do omdleń i utraty przytomności. 

Anemia – diagnostyka

Lekarz może podejrzewać anemię już po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem (na podstawie objawów). Kolejnym krokiem jest wykluczenie innych chorób i poszerzenie diagnostyki. W pakiecie badań krwi w kierunku anemii zazwyczaj znajdują się:

  • morfologia krwi
  • stężenie żelaza, 
  • stężenie ferrytyny, 
  • TIBC (całkowita zdolność wiązania żelaza),
  • transferyna.

Dodatkowo przy wskazaniach oznacza się poziom witaminy B12 i kwasu foliowego. Na podstawie wyników można rozpoznać, z jakim rodzajem niedokrwistości mamy do czynienia.

Przeczytaj również, jakie są objawy i skutki niedoboru witaminy B12.

Anemia – leczenie

Leczenie anemii jest uzależnione od jej przyczyny. Podstawową metodą leczenia anemii z niedoboru żelaza jest stosowanie doustnych preparatów z tym pierwiastkiem. Należy je przyjmować na czczo lub pomiędzy posiłkami w dawce 150-200 mg. Terapia jest dosyć długa, gdyż należy ją stosować do uzyskania prawidłowych wyników badań krwi, a następnie kontynuować przez kolejne trzy miesiące, by uzupełnić braki pierwiastka w organizmie. W trakcie leczenia należy wykonywać kontrolną morfologię. 

W skrajnych przypadkach niezbędne jest podawanie żelaza dożylnie. W stanie zagrożenia życia przetacza się krew, podaje osocze lub wykonuje przeszczep szpiku kostnego.

Czym jest niedokrwistość chorób przewlekłych? 

Niedokrwistość chorób przewlekłych to rodzaj anemii, który towarzyszy chorobom nowotworowym, zapalnym, zakażeniom. W tym rodzaju niedokrwistości dochodzi do zaburzenia produkcji erytrocytów, na skutek tego krwinki czerwone żyją krócej. Jest to drugi co do częstości występowania rodzaj anemii, zaraz po niedokrwistości z niedoboru żelaza. 

Anemia sierpowata, inaczej niedokrwistość sierpowata, jest chorobą dziedziczną. Przyczyną objawów jest nieprawidłowa budowa hemoglobiny. Co ciekawe, nosiciele genu odpowiadającego za występowanie tego rodzaju anemii są odporni na malarię, dlatego na terenach występowania malarii żyje bardzo dużo osób chorujących na anemię sierpowatą lub będących nosicielami.

Niedokrwistość jest jednym z głównych objawów białaczki. W tej chorobie dochodzi do zmniejszenia linii komórkowych, w tym do zmniejszenia liczby czerwonych krwinek w organizmie. Dlatego u chorych z nowotworami krwi łatwo zauważyć, osłabienie, bladość czy spadek wydolności.

Anemia w ciąży

Ciąża i okres karmienia piersią to okres, gdy zapotrzebowanie organizmu na wiele substancji zwiększa się, w tym zapotrzebowanie na żelazo. Jeżeli stężenie hemoglobiny w ciąży spada poniżej 11 mg/dl, niezbędne jest wprowadzenie leczenia. 

Zignorowana niedokrwistość z niedoboru żelaza może przyczyniać się do poronień, przedwczesnych porodów, zmniejszenia masy urodzeniowej dziecka. Może dojść również do krwawień oraz zakażeń poporodowych.

Również noworodek może mieć niedobór tego pierwiastka – anemia u dzieci od pierwszych dni życia może powodować zmniejszenie apetytu, zahamowanie wzrostu i masy ciała, opóźnienie rozwoju oraz nawracające infekcje.

Dowiedz się więcej na temat przyczyn, objawów i leczenia anemii u dzieci.

Anemia – zapobieganie

By zapobiec anemii powinno się spożywać produkty bogate w żelazo, takie jak czerwone mięso, rośliny strączkowe czy warzywa liściaste. Pamiętajmy również, że kawa i herbata ograniczają wchłanianie żelaza, także postarajmy się ograniczyć ilość wypijanych filiżanek tych napojów.

Odpowiednia dieta zawierająca 10-15 mg żelaza jest niezbędna, lecz musimy pamiętać, że tylko około 10% spożywanej ilości wchłonie się do naszego organizmu.

  1. A. Szczeklik (red.), Interna Szczeklika. Choroby wewnętrzne, MP, Kraków 2019
  2. S. Taylor, D. Rampton, Leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza – zagadnienia praktyczne, „Med. Prakt.” 2015, nr 6, s. 12–24.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Inhalacje dla dzieci – jak zrobić to dobrze?

    Inhalacja to jedna z podstawowych metod leczenia chorób dróg oddechowych u dzieci. Dzięki tej metodzie możliwe jest miejscowe podawanie leków, które mają za zadanie skutecznie redukować objawy i tym samym pomagać w leczeniu. Jakie korzyści może przynieść inhalacja oraz kto nie powinien być poddawany inhalacjom?

  • Niedoczynność tarczycy i Hashimoto. Objawy, leczenie, suplementacja

    W praktyce medycznej niedoczynność tarczycy i choroba Hashimoto są ze sobą ściśle powiązane, dlatego ich wzajemne zrozumienie jest kluczowe dla właściwego leczenia oraz skutecznej terapii. Niedoczynność tarczycy, niezależnie od przyczyny, prowadzi do zaburzenia produkcji hormonów tarczycy, co może mieć poważne konsekwencje zdrowotne, ponieważ wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Choroba Hashimoto jest natomiast jedną z głównych przyczyn niedoczynności tarczycy.

  • Wirus hMPV – jakie są objawy zakażenia? Kto jest szczególnie narażony? Jak leczyć?

    Zimowe miesiące to okres wzmożonego ryzyka chorób układu oddechowego, który często nazywany jest sezonem wysokim. Ostatnio coraz częściej mówi się o wirusie hMPV, szczególnie w Chinach. Od kilkunastu godzin temat ten zyskuje na znaczeniu również w Europie – pierwsze przypadki infekcji wirusem wykryto w Portugalii.

  • Mykoplazma u dzieci i dorosłych – przyczyny, objawy, leczenie

    Mykoplazma to popularne określenie zakażenia wywołanego przez bakterię Mycoplasma pneumoniae, które dotyka głównie dzieci i młodzieży. Jego objawy dotyczą najczęściej górnych dróg oddechowych, ale infekcja może też mieć postać zapalenia płuc (mykoplazmatyczne zapalenie płuc).

  • Gradówka – co to jest i jak wygląda? Przyczyny, objawy, leczenie

    Gradówka jest jednym z najczęściej występujących schorzeń okulistycznych i dotyka osoby w różnym wieku. Jakie są przyczyny i objawy gradówki? Jakie mogą być konsekwencje dla zdrowia, jeśli nie jest odpowiednio leczona?

  • Grypa typu B – objawy, leczenie, możliwe powikłania

    Grypa typu B to sezonowa infekcja wirusowa, która często atakuje w miesiącach jesienno-zimowych. Charakteryzuje się nagłym początkiem, wysoką gorączką, bólem mięśni i osłabieniem, które mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie. Chociaż większość przypadków przebiega łagodnie, nieleczona grypa typu B może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak zapalenie płuc czy zaostrzenie chorób przewlekłych. Dowiedz się, jak rozpoznać objawy, skutecznie leczyć infekcję i minimalizować ryzyko komplikacji.

  • Ptasia grypa – przyczyny, objawy u ludzi, leczenie

    Ptasia grypa to zakaźna choroba wirusowa wywoływana przez różne szczepy wirusa grypy typu A, które naturalnie występują w populacjach ptaków. Wirusy te mogą przenosić się między ptakami, a w określonych przypadkach mogą zakażać także inne gatunki, w tym ludzi.

  • Grypa w ciąży – zagrożenia, objawy, leczenie i profilaktyka

    Grypa oraz inne infekcje wirusowe często wywołują niepokój u kobiet będących w ciąży. Zakażenie wirusem grypy u osób dorosłych przebiega zwykle dosyć łagodnie, jednakże w przypadku kobiet ciężarnych choroba może mieć cięższy przebieg oraz negatywnie wpływać na dziecko. Z tego względu w rekomendacjach lekarzy ginekologów kładzie się nacisk przede wszystkim na profilaktykę i ochronę przyszłych mam przed zakażeniem grypą, aby uniknąć poważnych powikłań.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.