Niedobór witaminy B12 – przyczyny, objawy, skutki niskiego poziomu witaminy B12
Piotr Gmachowski

Niedobór witaminy B12 – przyczyny, objawy, skutki niskiego poziomu witaminy B12

Witamina B12 (kobalamina) pełni istotną rolę w organizmie, m. in. reguluje produkcję czerwonych krwinek. Znajduje się głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego, nie jest wytwarzana przez ludzki organizm, dlatego niedobór witaminy B12 jest dość częsty. Objawy niedoboru to np. nerwowość, depresja, zaburzenia chodu czy problemy ze wzrokiem. Jak powinna wyglądać dieta i suplementacja u osób z niskim poziomem kobalaminy?

Jaką rolę w organizmie pełni witamina B12?

Witamina B12, czyli kobalamina, to cząsteczka rozpuszczalna w wodzie. W swoim składzie zawiera pierwiastek kobalt, stąd jej nazwa. Molekuła ta wchodzi w skład witamin z grupy B. Witamina B12 w przewodzie pokarmowym zwierząt jest wytwarzana przez drobnoustroje, zaś człowiek dostarczać ją musi w gotowej postaci, wraz z dietą. 

Witamina B12 pełni bardzo ważną rolę w procesach wzrostu organizmu, a dokładniej w procesach dzielenia się komórek (pełni ważną rolę w reakcjach syntezy cząsteczek budujących kwasy nukleinowe, czyli puryn i pirymidyn). Kobalamina bierze także udział w procesie zwanym hematopoezą, czyli mechanizmie, w którym wytwarzane są komórki krwi oraz w procesie syntezy mieliny, czyli substancji wchodzącej w skład otoczki mielinowej na włóknach nerwowych. 

Witamina B12 pełni zatem istotną funkcję w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego, układu pokarmowego (błony śluzowej), układu krwionośnego (m. in. pełni rolę regulatora w produkcji czerwonych krwinek) oraz odpowiada za stan skóry. Poziom witaminy B12 powinien zawierać się w przedziale: 148-740 pmol/l (norma ta może się różnić w zależności od laboratorium).

Przyczyny niedoboru witaminy B12

Jedną z przyczyn niedoboru witaminy B12 w organizmie mogą być zaburzenia wchłaniania. Podłożem tego typu zaburzeń są nieprawidłowości w budowie glikoproteiny wytwarzanej przez komórki śluzówki żołądka, tzw. czynnika Castle’a lub receptora, który jest odpowiedzialny za wchłanianie witaminy B12 w jelitach. Kolejną przyczyną niedoboru witaminy B12 może być operacja bariatryczna, usunięcie jelita krętego, a także całkowite lub częściowe usunięcie żołądka, np. w wyniku zabiegu chirurgicznego, w którym konieczne jest usunięcie nowotworu.  Wśród przyczyn niedoboru witaminy B12 wymienia się także:

  • niedobór witaminy B12 w diecie,
  • wrodzony niedobór czynnika wewnętrznego Castle’a,
  • chorobę Addisona i Biermera – chorobę autoimmunologiczną, atakującą komórki błony śluzowej żołądka,
  • bakterię Helicobacter Pylori – stany zapalne błony śluzowej żołądka wywołane przez dany czynnik chorobotwórczy,
  • zespół Zollingera–Ellisona,
  • chorobę Leśniowskiego– Crohna,
  • chorobę alkoholową,
  • weganizm lub wegetarianizm,
  • zarażenie tasiemcem – nieprawidłowości flory jelitowej,
  • leki, które hamują wydzielanie kwasu solnego w żołądku.

Niedobór witaminy B12 może być również spowodowany przez długotrwałe stosowanie niektórych leków, np.: neomycyny, metforminy, kwasu paraaminosalicylowego, cholestyraminy czy kolchicyny.

Powiązane produkty

Objawy niedoboru witaminy B12 

Charakterystyczną konsekwencją niedoboru witaminy B12 w organizmie jest niedokrwistość megaloblastyczna. Jest to  anemia, u podłoża której leżą zaburzenia  syntezy DNA w komórkach układu czerwonokrwinkowego.

Do ogólnych objawów niedokrwistości zaliczamy: ogólne osłabienie, łatwa męczliwość, problemy z koncentracją i uwagą, bladość skóry i błon śluzowych, zawroty i ból głowy, przyspieszona akcja serca, duszność.

Niedobór witaminy B12 – objawy neurologiczne

Objawy neurologiczne spowodowane niedoborem witaminy B12 w organizmie to:

  • zaburzenia węchu,
  • niedosłuch,
  • zaburzenia czucia skórnego,
  • drętwienie kończyn,
  • niedowład kończyn,
  • zaburzenia chodu, zmiana w sposobie poruszania się,
  • impotencja,
  • zaburzenia mikcji,
  • hipotensja ortostatyczna (zawroty głowy po nagłej zmianie pozycji ciała),
  • zaburzenia siły mięśniowej.

Niedobór witaminy B12 – objawy psychiatryczne

Objawy psychiatryczne spowodowane niedoborem witaminy B12 w organizmie to:

  • zaburzenia funkcji poznawczych,
  • otępienie,
  • depresja lub mania,
  • chwiejność nastroju, 
  • rozdrażnienie.

Niedobór witaminy B12 – objawy ze strony przewodu pokarmowego

Do objawów niedoboru witaminy B12 pochodzących z przewodu pokarmowego możemy zaliczyć:

  • stopniową utratę masy ciała,
  • brak apetytu,
  • zaparcia lub biegunki,
  • uczucie pieczenia języka,
  • powiększenie i zaczerwienienie języka,
  • utratę smaku,
  • nudności.

Objawy pochodzące z układu pokarmowego mogą być spowodowane zmianami w komórkach błony śluzowej przewodu pokarmowego (jamy ustnej,  żołądka oraz jelit).

Niedobór witaminy B12 – objawy skórne

Do objawów skórnych niedoboru kobalaminy w organizmie możemy zaliczyć: zażółcenie skóry (bladożółty, cytrynowy odcień skóry) oraz – u niektórych chorych – nabyte bielactwo.

Niedobór witaminy B12 – dieta

Produktami szczególnie bogatymi w witaminę B12 są te, pochodzenia zwierzęcego. Produkty pochodzenia roślinnego nie posiadają w swoim składzie witaminy B12. Do produktów szczególnie bogatych w witaminę B12 zaliczmy:

  • mięso oraz przetwory mięsne (wieprzowina, wołowina, wątroby oraz nerki wieprzowe, wołowe, cielęce i drobiowe, mięso indycze, mięso kurczaka,  baleron, szynka, mięso królika),
  • ryby ( w szczególności: szczupak, a także łosoś, pstrąg i makrela),
  • mleko oraz przetwory mleczne (sery twarogowe, jogurty, kefiry, śmietana),
  • sery  (np. edamski, gouda, brie),
  • jaja,
  • drożdże spożywcze.

Niedobór witaminy B12 – leczenie

Leczenie opiera się na trzech kierunkach. Pierwszym z nich jest leczenie choroby podstawowej (np. choroby pasożytnicze,  choroba Leśniowskiego–Crohna, nieracjonalne  stosowanie przez dłuższy czas leków, które hamują wydzielanie kwasu solnego w żołądku – antagonistów receptora H2, zmiany anatomiczne, np. przewężenia jelit). 

Drugim kierunkiem leczenia niedoboru witaminy B12 jest jej  suplementacja. Zapotrzebowanie dobowe na witaminę B12 u dorosłych wynosi od 10 do 15 mikrogramów. Podczas leczenia stosuje się podanie doustne preparatów witaminowych lub drogę parenteralną, czyli zastrzyki – podanie domięśniowe lub podskórne. Przyczyny niedoboru witaminy B12 to najczęściej problemy z wchłanianiem tej witaminy w przewodzie pokarmowym, dlatego też preparatów doustnych nie wykorzystuje się często. Tabletki są wykorzystywane w celu uzupełniania niedoborów, które mogą wynikać np. z niezbilansowanej diety. Przy podaniu domięśniowym lub podskórnym stosuję się dawkę 1 mg, podawaną codziennie przez okres od 7 do 14 dni. Schemat leczenia może oczywiście się różnić, w zależności od ciężkości objawów lub wyników badań laboratoryjnych. Odpowiedź na leczenie występuje zazwyczaj dość szybko.

Trzecim kierunkiem leczenia, który może pomóc w niedoborach witaminy B12 jest zmiana nawyków żywieniowych, szczególnie w przypadku kiedy właśnie one są podstawą niedoboru witaminy.

Rozpoznanie awitaminozy opiera się na objawach klinicznych niedoboru oraz wykorzystuje następujące badania: 

  • morfologię krwi obwodowej,
  • badania biochemiczne: stężenie witaminy B12,
  • badania immunologiczne,
  • gastroskopię.
  1. R. C. Langan, A. J. Goodbred, Vitamin B12 deficiency: recognition and management, „American Family Physician” 2017 (6), s.  384–389.
  2. R. Oh , D. L. Brown, Vitamin B12 deficiency, „American Family Physician” 2003 (5), s. 979–86.
  3. K. Lennecke, K. Hagel, K. Przondziono, Opieka farmaceutyczna w samoleczeniu wybranych chorób, Wrocław 2012, s. 163.
  4. W. Janiec, Kompendium farmakologii, Warszawa 2010, s. 258.
  5. M. Podolak–Dawidziak, Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12, „mp.pl” [online], https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.15.1.4, [dostęp:] 08.03.2020.
  6. K. Sułek, Niedokrwistości megaloblastyczne, „podyplomie.pl” [online], https://podyplomie.pl/wiedza/wielka–interna/727,niedokrwistosci–megaloblastyczne, [dostęp:] 08.03.2020.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Ból nerek – objawy, leczenie i przyczyny. Jak złagodzić ból nerek?

    Ból nerek jest dolegliwością, która może być spowodowana różnymi czynnikami – od infekcji po choroby przewlekłe. Jeśli wystąpi, warto skonsultować się z lekarzem, aby zdiagnozować przyczynę i podjąć odpowiednie leczenie. Jakie badania wykonać, gdy bolą nerki? Co przyniesie ulgę w bólu?

  • Odleżyny – rodzaje i stopnie odleżyn oraz ich klasyfikacja

    Odleżyny to jedno z najpoważniejszych powikłań długotrwałego unieruchomienia, stanowiące istotne wyzwanie w opiece medycznej. Ich powstawanie związane jest z długotrwałym uciskiem na tkanki, które prowadzi do niedokrwienia i martwicy. Czym są odleżyny i jak powstają? Jakie plastry należy stosować w leczeniu odleżyn?

  • Uczulenie na komary. Jakie są objawy i przyczyny alergii na komary?

    Komary mają zdolność do przenoszenia niebezpiecznych chorób, takich jak malaria, wirus Zachodniego Nilu, wirus chikungunya czy wirus dengi. Stanowią więc zagrożenie zarówno dla ludzi, jak i zwierząt, jednak złą sławę zyskały głównie z powodu nieprzyjemnych ukąszeń. Kąsają wyłącznie samice komarów, wabione do skóry człowieka przez ciepło ciała, pot, zapachy oraz dwutlenek węgla. Podczas ukłucia samica wprowadza ślinę do krwiobiegu, aby zapobiec krzepnięciu krwi i umożliwić pobranie pokarmu. Kontakt trwający minimum sześć sekund może wywołać reakcję miejscową — zaczerwienienie, świąd i obrzęk.

  • Rumień alergiczny – przyczyny, objawy i leczenie

    Rumień alergiczny stanowi jedną z najczęstszych manifestacji skórnych reakcji alergicznych organizmu. Charakteryzuje się pojawieniem się miejscowego zaczerwienienia skóry w odpowiedzi na kontakt z alergenem. Mechanizm powstawania rumienia jest złożony i obejmuje kaskadę reakcji immunologicznych prowadzących do uwalniania mediatorów zapalnych – głównie histaminy, która powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie ich przepuszczalności. Rumień może wystąpić u osób w każdym wieku, także u dzieci, a jego umiejscowienie może obejmować różne partie ciała, m.in. twarz, tułów czy kończyny. W zależności od czynnika wywołującego oraz indywidualnych predyspozycji pacjenta rumień może przybierać różne formy – od łagodnych i krótkotrwałych zmian po przewlekłe dolegliwości istotnie obniżające jakość życia.

  • Uczulenie na truskawki u dzieci i dorosłych – objawy i leczenie

    Alergia na truskawki może wystąpić zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Najczęstszą reakcją alergiczną na ten owoc są zmiany skórne i dolegliwości w jamie ustnej, ale mogą także pojawić się objawy ze strony układu pokarmowego i inne symptomy. Jak wygląda rozpoznanie i leczenie uczulenia na truskawki?

  • Zespół odstawienny (abstynencyjny) – objawy, czas trwania, leczenie

    Zespół odstawienny to reakcja organizmu na odstawienie substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol, narkotyki oraz leki. Objawia się różnorodnymi dolegliwościami fizycznymi i psychicznymi, które mogą być intensywne i trudne do zniesienia. Jakie są najczęstsze symptomy? Jak długo trwa ten stan? Jakie metody leczenia pomagają złagodzić jego przebieg?

  • Komar tygrysi – czy jest groźny? Jak rozpoznać komara tygrysiego i jego ugryzienie?

    Komar tygrysi to jeden z najbardziej inwazyjnych gatunków komarów na świecie, którego obecność stwierdzono już na niemal wszystkich kontynentach – także w Europie. Jego ukłucia nie tylko wywołują silne reakcje skórne, ale mogą również prowadzić do przeniesienia niebezpiecznych wirusów tropikalnych. Wraz z postępującym ociepleniem klimatu oraz rozwojem globalizacji rośnie ryzyko, że komar tygrysi zadomowi się również w Polsce.

  • Neuropatia cukrzycowa – jedno z najczęstszych powikłań cukrzycy

    Neuropatia cukrzycowa stanowi najbardziej rozpowszechnione powikłanie diabetologiczne, dotykające znaczny odsetek osób zmagających się z cukrzycą. Patologia ta charakteryzuje się postępującym uszkodzeniem nerwów obwodowych, wywołanym długotrwale utrzymującym się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Konsekwencje ignorowania wczesnych symptomów oraz niewłaściwej kontroli glikemii mogą okazać się dramatyczne – od przewlekłego bólu znacząco obniżającego jakość życia, przez owrzodzenia kończyn dolnych, aż po konieczność amputacji stopy czy zwiększone ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych. W poniższym artykule przedstawiamy kompleksową analizę tego powikłania, jego mechanizmów rozwoju, objawów klinicznych oraz współczesnych możliwości terapeutycznych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl