Niedobór witaminy B12 – przyczyny, objawy, skutki niskiego poziomu witaminy B12

15.03.2020

Witamina B12 (kobalamina) pełni istotną rolę w organizmie, m. in. reguluje produkcję czerwonych krwinek. Witamina B12 znajduje się głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego, nie jest wytwarzana przez ludzki organizm, dlatego niedobór witaminy B12 jest dość częsty. Objawy niedoboru to np. nerwowość, depresja, zaburzenia chodu czy problemy ze wzrokiem. Jak powinna wyglądać dieta i suplementacja u osób z niskim poziomem kobalaminy?

Jaką rolę w organizmie pełni witamina B12?

Witamina B12, czyli kobalamina to cząsteczka rozpuszczalna w wodzie. W swoim składzie zawiera pierwiastek kobalt, stąd jej nazwa. Molekuła ta wchodzi w skład witamin z grupy B. Witamina B12 w przewodzie pokarmowym zwierząt jest wytwarzana przez drobnoustroje, zaś człowiek dostarczać ją musi w gotowej postaci, wraz z dietą.

Witamina B12 pełni bardzo ważną rolę w procesach wzrostu organizmu, a dokładniej w procesach dzielenia się komórek (pełni ważną rolę w reakcjach syntezy cząsteczek budujących kwasy nukleinowe, czyli puryn i pirymidyn). Kobalamina bierze także udział w procesie zwanym hematopoezą, czyli mechanizmie, w którym wytwarzane są komórki krwi oraz w procesie syntezy mieliny, czyli substancji wchodzącej w skład otoczki mielinowej na włóknach nerwowych.

Witamina B12 pełni zatem istotną funkcję w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego, układu pokarmowego (błony śluzowej), układu krwionośnego (m .in. pełni rolę regulatora w produkcji czerwonych krwinek) oraz odpowiada za stan skóry. Poziom witaminy B12 powinien zawierać się w przedziale: 148-740 pmol/l (norma ta może się różnić w zależności od laboratorium).

Przyczyny niedoboru witaminy B12

Jedną z przyczyn niedoboru witaminy B12 w organizmie mogą być zaburzenia wchłaniania. Podłożem tego typu zaburzeń są nieprawidłowości w budowie glikoproteiny wytwarzanej przez komórki śluzówki żołądka, tzw. czynnika Castle’a lub receptora, który jest odpowiedzialny za wchłanianie witaminy B12 w jelitach. Kolejną przyczyną niedoboru witaminy B12 może być operacja bariatryczna, usunięcie jelita krętego, a także całkowite lub częściowe usunięcie żołądka, np. w wyniku zabiegu chirurgicznego, w którym konieczne jest usunięcie nowotworu. Wśród przyczyn niedoboru witaminy B12 wymienia się także:

niedobór witaminy B12 w diecie,
wrodzony niedobór czynnika wewnętrznego Castle’a,
chorobę Addisona i Biermera – chorobę autoimmunologiczną, atakującą komórki błony śluzowej żołądka,
bakterię Helicobacter Pylori – stany zapalne błony śluzowej żołądka wywołane przez dany czynnik chorobotwórczy,
zespół Zollingera–Ellisona,
chorobę Leśniowskiego– Crohna,
chorobę alkoholową,
weganizm lub wegetarianizm,
zarażenie tasiemcem – nieprawidłowości flory jelitowej,
leki, które hamują wydzielanie kwasu solnego w żołądku

Niedobór witaminy B12 może być również spowodowany przez długotrwałe stosowanie niektórych leków, np.: neomycyny, metforminy, kwasu paraaminosalicylowego, cholestyraminy czy kolchicyny.

Objawy niedoboru witaminy B12

Charakterystyczną konsekwencją niedoboru witaminy B12 w organizmie jest niedokrwistość megaloblastyczna. Jest to anemia, u podłoża której leżą zaburzenia syntezy DNA w komórkach układu czerwonokrwinkowego.

Do ogólnych objawów niedokrwistości zaliczamy: ogólne osłabienie, łatwa męczliwość, problemy z koncentracją i uwagą, bladość skóry i błon śluzowych, zawroty i ból głowy, przyspieszona akcja serca, duszność.

Niedobór witaminy B12 – objawy neurologiczne

Objawy neurologiczne spowodowane niedoborem witaminy B12 w organizmie to:

zaburzenia węchu,
niedosłuch,
zaburzenia czucia skórnego,
drętwienie kończyn,
niedowład kończyn,
zaburzenia chodu, zmiana w sposobie poruszania się,
impotencja,
zaburzenia mikcji,
hipotensja ortostatyczna (zawroty głowy po nagłej zmianie pozycji ciała),
zaburzenia siły mięśniowej.

Niedobór witaminy B12 – objawy psychiatryczne

Objawy psychiatryczne spowodowane niedoborem witaminy B12 w organizmie to:
•   zaburzenia funkcji poznawczych,
•   otępienie,
•   depresja lub mania,
•   chwiejność nastroju,
•   rozdrażnienie.

Niedobór witaminy B12 – objawy ze strony przewodu pokarmowego

Do objawów niedoboru witaminy B12 pochodzących z przewodu pokarmowego możemy zaliczyć:

stopniową utratę masy ciała,
brak apetytu,
zaparcia lub biegunki,
uczucie pieczenia języka,
powiększenie i zaczerwienienie języka,
utratę smaku,
nudności.

Objawy pochodzące z układu pokarmowego mogą być spowodowane zmianami w komórkach błony śluzowej przewodu pokarmowego (jamy ustnej, żołądka oraz jelit).

Niedobór witaminy B12 – objawy skórne

Do objawów skórnych niedoboru kobalaminy w organizmie możemy zaliczyć: zażółcenie skóry (bladożółty, cytrynowy odcień skóry) oraz – u niektórych chorych – nabyte bielactwo.

Niedobór witaminy B12 – dieta

Produktami szczególnie bogatymi w witaminę B12 są te, pochodzenia zwierzęcego. Produkty pochodzenia roślinnego nie posiadają w swoim składzie witaminy B12. Do produktów szczególnie bogatych w witaminę B12 zaliczmy:

mięso oraz przetwory mięsne (wieprzowina, wołowina, wątroby oraz nerki wieprzowe, wołowe, cielęce i drobiowe, mięso indycze, mięso kurczaka, baleron, szynka, mięso królika),
ryby ( w szczególności: szczupak, a także łosoś, pstrąg i makrela),
mleko oraz przetwory mleczne (sery twarogowe, jogurty, kefiry, śmietana),
sery (np. edamski, gouda, brie),
jaja,
drożdże spożywcze.

Niedobór witaminy B12 – leczenie

Leczenie opiera się na trzech kierunkach. Pierwszym z nich jest leczenie choroby podstawowej (np. choroby pasożytnicze, choroba Leśniowskiego–Crohna, nieracjonalne stosowanie przez dłuższy czas leków, które hamują wydzielanie kwasu solnego w żołądku – antagonistów receptora H2, zmiany anatomiczne, np. przewężenia jelit).

Drugim kierunkiem leczenia niedoboru witaminy B12 jest jej suplementacja. Zapotrzebowanie dobowe na witaminę B12 u dorosłych wynosi od 10 do 15 mikrogramów. Podczas leczenia stosuje się podanie doustne preparatów witaminowych lub drogę parenteralną, czyli zastrzyki – podanie domięśniowe lub podskórne. Przyczyny niedoboru witaminy B12 to najczęściej problemy z wchłanianiem tej witaminy w przewodzie pokarmowym, dlatego też preparatów doustnych nie wykorzystuje się często. Tabletki są wykorzystywane w celu uzupełniania niedoborów, które mogą wynikać np. z niezbilansowanej diety. Przy podaniu domięśniowym lub podskórnym stosuję się dawkę 1 mg, podawaną codziennie przez okres od 7 do 14 dni. Schemat leczenia może oczywiście się różnić, w zależności od ciężkości objawów lub wyników badań laboratoryjnych. Odpowiedź na leczenie występuje zazwyczaj dość szybko.

Trzecim kierunkiem leczenia, który może pomóc w niedoborach witaminy B12 jest zmiana nawyków żywieniowych, szczególnie w przypadku kiedy właśnie one są podstawą niedoboru witaminy.

Rozpoznanie awitaminozy opiera się na objawach klinicznych niedoboru oraz wykorzystuje następujące badania:

morfologię krwi obwodowej,
badania biochemiczne: stężenie witaminy B12,
badania immunologiczne,
gastroskopię.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi

Polecane artykuły

Ból biodra – przyczyny, diagnostyka, leczenie bólu stawu biodrowego. Ćwiczenia na biodra

Ból biodra może dotknąć osoby w każdym wieku, nie tylko seniorów. Przyczynami bólu stawu biodrowego mogą być zmiany zwyrodnieniowe, ale także urazy czy rwa kulszowa. Często bólom bioder towarzyszy uczucie trzaskania bądź przeskakiwania biodra (tzw. zespół trzaskającego biodra). Leczenie bolącego biodra opiera się przede wszystkim na fizjoterapii – odpowiednio dobranych zabiegach fizykoterapeutycznych i ćwiczeniach, część z nich można wykonywać także w domu. Rzadziej stosuje się leczenie operacyjne w postaci wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego.
Czytaj dalej
PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego) – jak sobie z nim radzić?

Co miesiąc powtarza się niemal ten sam scenariusz – dopada Cię huśtawka nastrojów, nie możesz się skoncentrować, przybierasz na wadze nawet do 3 kg, czujesz się opuchnięta, piersi sprawiają Ci ból, nie możesz spać, masz migrenę, nudności, zaparcia lub biegunkę, a twarz i dekolt pokrywają się wypryskami? To tylko część z ponad 100 objawów, które świadczą o zespole napięcia przedmiesiączkowego, czyli PMS. Jak złagodzić jego objawy?
Czytaj dalej
Katar sienny – jak się objawia i jakie są sposoby na alergiczny nieżyt nosa?

Katar sienny, zwany też katarem alergicznym, to zmora uczuleniowców. Jego objawy to nie tylko cieknąca, bezbarwna wydzielina z nosa czy świąd i zaczerwienienie nosa. Katar może odbijać się na naszym samopoczuciu, jakości snu, powodować bóle głowy lub gorączkę. Czy istnieje domowy sposób na katar alergiczny? Jak go wyleczyć i ile trwa? Kiedy z katarem siennym pójść do lekarza?
Czytaj dalej
Odbijanie po jedzeniu – przyczyny i leczenie częstego odbijania po posiłku

Odbijanie jest naturalnym odruchem fizjologicznym, które zwykle nie stanowi powodu do niepokoju. Polega na wydaleniu przez usta powietrza znajdującego się w żołądku. Natomiast nadmierne odbijanie może być oznaką np. choroby refluksowej czy nietolerancji pokarmowej.
Czytaj dalej
Chromanie przestankowe – przyczyny, diagnostyka, leczenie i rehabilitacja

Chromanie przestankowe to nie jednostka chorobowa, a objaw zwężenia bądź niedrożności tętnic spowodowany najczęściej nasiloną miażdżycą. Chromanie przestankowe charakteryzuje się pojawianiem się silnego bólu kończyn dolnych oraz drętwieniem nóg podczas marszu. Dolegliwości ustępują w momencie zatrzymania i chwilowego odpoczynku. Jak wygląda diagnostyka i leczenie chromania przestankowego?
Czytaj dalej
Zaburzenia równowagi – najczęstsze przyczyny, diagnostyka i leczenie zachwiań równowagi

Przyczyn zaburzeń równowagi może być wiele, najczęściej są to schorzenia neurologiczne, takie jak choroba Parkinsona, laryngologiczne, np. choroba Meniere'a czy też zaburzenia psychiczne, m.in. nerwica. Problemy z zachowaniem równowagi mogą również pojawić się w przebiegu chorób kardiologicznych, migreny, cukrzycy, a także jako skutek zatrucia alkoholem bądź lekami. Ponieważ zaburzenia stabilności ciała mogą zwiastować również stany zagrażające życiu, takie jak guz mózgu czy udar, w przypadku nasilonych dolegliwości zawsze należy zasięgnąć porady lekarskiej.
Czytaj dalej
Kolka nerkowa – przyczyny, objawy, leczenie. Jak postępować podczas ataku kolki nerkowej?

Kolka nerkowa sama w sobie nie jest chorobą, stanowi natomiast najczęstszy objaw schorzenia polegającego na zamknięciu lub znacznym zwężeniu światła moczowodu i utrudnieniu odpływu moczu z nerki do pęcherza moczowego. Atak kolki nerkowej cechuje niezwykle silny ból w okolicy lędźwiowej, który często nie ustępuje nawet po podaniu dostępnych bez recepty środków przeciwbólowych. Objawy kolki nerkowej obejmują również bolesne parcie na mocz, nudności oraz wymioty.
Czytaj dalej
Zakwasy a DOMS – jak zapobiec bólom mięśni w trakcie i po treningu?

DOMS (delayed onset muscle soreness) to opóźniona bolesność mięśni. Jest ona skutkiem intensywnego wysiłku fizycznego, w trakcie którego dochodzi do wzmożonej pracy włókien mięśniowych (ból mięśni po treningu pojawia się przeważnie w ciągu kilkunastu godzin). Domsy nie są tym samym, co zakwasy. Drugim terminem określa się ból, uczucie pieczenia mięśni w trakcie wykonywania ćwiczeń lub niedługo po ich zakończeniu. Stan ten jest spowodowany nadmiernym kumulowaniem się mleczanu w tkance mięśniowej. Jak zapobiegać zakwasom? W jaki sposób złagodzić opóźnioną bolesność mięśni?
Czytaj dalej