Domowe sposoby na zaparcia – jak radzić sobie z problemami z wypróżnianiem? Zioła i leki na zaparcia

Domowe sposoby na zaparcia, nazywane potocznie zatwardzeniem, obejmują przede wszystkim zmianę stylu życia – włączenie do diety większej ilości produktów zawierających błonnik, wypijanie większej ilości płynów oraz regularną aktywność fizyczną. Na problemy z wypróżnianiem można także zastosować preparaty ziołowe mające właściwości przeczyszczające (np. liście senesu, kłącze rzewienia). Wśród leków bez recepty na zaparcia znajdują się natomiast środki: pęczniejące (np. siemię lniane), osmotyczne (np. laktuloza), zmiękczające (np. glicerol) oraz drażniące (np. olej rycynowy).

1. Czym są zaparcia?
2. Dieta na zaparcia
3. Co trzeba pić przy zatwardzeniu
4. Zatwardzenie a aktywność fizyczna
5. Zioła na zaparcia
6. Leki bez recepty na problemy z wypróżnianiem

Czym są zaparcia?

Zaparcia to przedłużone zaleganie treści pokarmowej w końcowym odcinku przewodu pokarmowego. Zaparciem określa się także utrudnione wydalanie stolca. Przyczyn problemów z wypróżnianiem może być wiele, od sytuacji przypadkowych, np. zaparcia w podróży, poprzez niewłaściwą dietę zawierającą zbyt małą ilość błonnika pokarmowego i płynów, aż po poważne schorzenia, takie jak niedrożność jelit. Zatwardzenia częściej dotykają kobiety niż mężczyzn, nierzadko występuje także zatwardzenie u dziecka.

Dieta na zaparcia

Pacjenci borykający się z problemami zaparć powinni w szczególności zwrócić uwagę na swoją dietę – jadłospis powinien zawierać duże ilości błonnika (włókna pokarmowego), czyli substancji nieulegających trawieniu. Wskazane jest jednak, aby pamiętać, żeby przy zwiększeniu ilości błonnika w diecie, zwiększyć także ilość spożywanych w ciągu dnia płynów.

Wśród produktów, które są szczególnie bogate w błonnik znajdują się:

• pieczywo ciemne (z pełnego ziarna),
• kasza gryczana,
• kasza jaglana,
• ryż brązowy,
• płatki owsiane,
• płatki jęczmienne,
• owoce suszone, np.: suszone śliwki (kilka sztuk na czczo), morele, rodzynki,
• świeże owoce, np.: jabłka, pomarańcze, banany,
• warzywa strączkowe.

Do diety osób, u których występują zaparcia warto włączyć także otręby pszenne oraz siemię lniane. Dzienna zawartość błonnika w diecie powinna wynosić od 30 do 40 gramów. Błonnik zawarty w diecie, poprzez wypełnienie przewodu pokarmowego, daje uczucie sytości oraz reguluje jego pracę, zapobiegając w ten sposób zaparciom. Dietę w zaparciach należy zmieniać stopniowo i ostrożnie, w szczególności, kiedy w diecie pacjenta wcześniej nie występowały duże ilości błonnika. Objawem niepożądanym diety bogatej w błonnik mogą być wzdęcia związane z dużą ilością gazów, które powstają w procesie fermentacji włókien błonnika.

Co pić przy zatwardzeniu

Istotną kwestią podczas leczenia dolegliwości związanych z zaparciami jest odpowiednia ilość wypijanych płynów. Mniejsza ilość napojów, zwłaszcza wody, sprawia, że stolce uzyskują twardą i trudną do wydalenia konsystencję. Zaleca się wypijanie od 2 do 3 litrów płynów dziennie. Warto korzystać z wody mineralnej, soków owocowych lub warzywnych bezpośrednio wyciskanych, najlepiej z cząstkami (szczególnie trafnym wyborem będzie sok z kiszonej kapusty lub ze śliwek), a także z herbat owocowych lub ziołowych. Wypróżnienie może ułatwić szklanka wody z sokiem z cytryny wypita rankiem, na czczo. Warto pamiętać, iż stosując w diecie środki pęczniejące, np. otręby pszenne, owsiane, siemię lniane należy spożywać duże ilości płynów (2–3 litry dziennie).

Przy zaparciach wskazane są także fermentowane produkty mleczne, które zawierają dobroczynne bifidobakterie i pałeczki kwasu mlekowego:

• jogurty,
• kefiry,
• zsiadłe mleko.

Zatwardzenie a aktywność fizyczna

Bardzo ważną kwestią w walce z dolegliwościami zaparć jest aktywność fizyczna. Przy siedzącym trybie życia, pasaż treści jelitowej jest spowolniony, co może prowadzić do występowania problemów z wypróżnianiem, dlatego tak ważne są regularne ćwiczenia dostosowane do indywidualnych możliwości. Warto korzystać z prostych form aktywności, takich jak:

• spacery,
• jazda na rowerze,
• bieganie,
• pływanie
• ćwiczenia cardio.

Zioła na zaparcia

Na problemy z wypróżnianiem można zastosować zioła. Występują one zazwyczaj w postaci ziół do zaparzania lub tabletek. Roślinne środki przeczyszczające swoje działanie zawdzięczają występowaniem glikozydów antrachinonowych. Zaliczamy je do grupy środków działających drażniąco na jelito grube. Związki te występują w:

• liściach senesu,
• kłączu rzewienia,
• korzeniu kruszyny,
• korzeniu szakłaku amerykańskiego,
• alonie – zagęszczonym soku aloesu.

Glikozydy antrachinonowe w okrężnicy pod wpływem bakterii ulegają hydrolizie. Następnie, po wchłonięciu powstałych związków, następuje wywieranie bezpośredniego działania pobudzającego na sploty nerwowe błony mięśniowej jelita. W ten sposób zostaje pobudzona perystaltyka jelit. Działanie przeczyszczające zauważa się po około 8.–12. godzinach od zastosowania preparatów. Glikozydy antrachinonowe nie powinny być stosowane przez kobiety w okresie ciąży, ze względu na fakt, iż związki te powodują przekrwienie narządów miednicy mniejszej.

Leki bez recepty na problemy z wypróżnianiem

Wśród domowych sposobów na walkę z uciążliwymi zaparciami znajdują się środki dostępne bez recepty – leki na zaparcia. Wyróżniamy środki przeczyszczające pęczniejące, osmotyczne, zmiękczające oraz drażniące.

Pęczniejące leki przeczyszczające 

W grupie pęczniejących leków przeczyszczających znajdują się śluzy roślinne zaliczane do rozpuszczalnej frakcji błonnika (występujące np. w nasionach babki jajowatej, babki płesznik, nasionach lnu). Działanie substancji z tej grupy polega na zwiększeniu objętości mas kałowych na skutek chłonięcia wody. Dzięki temu mechanizmowi zostaje pobudzony pasaż jelit. Plusem stosowania śluzów roślinnych na problemy z wypróżnianiem jest fakt, że działają one delikatniej niż leki syntetyczne, ponieważ nie powodują skurczów jelit. Ponieważ pobudzają perystaltykę jelit w sposób łagodny, można je stosować w profilaktyce zaparć.

Osmotyczne leki przeczyszczające

Leki przeczyszczające osmotyczne powodują zatrzymanie wody w jelitach, co zmiękcza masy kałowe i ułatwia wypróżnianie. Do tej grupy leków zaliczamy:

• solne środki przeczyszczające, np. siarczan magnezu – sól gorzka – mechanizm działania polega na zatrzymaniu oraz powodowaniu przenikania wody do światła jelita, dzięki czemu przyspieszony zostaje pasaż treści jelitowej, działanie solnych środków przeczyszczających zauważa się po około 2–4 godzinach po podaniu doustnym,
• makrogole (polietylenoglikole) – mechanizm działania tych związków jest podobny do działania solnych środków przeczyszczających,
• laktulozę – czyli półsyntetyczny disacharyd, mechanizm działania tego związku jest podobny do wyżej wymienionej soli i makrogoli, aby laktuloza wykazała właściwości osmotyczne musi nastąpić jej rozkład w jelicie grubym oraz fermentacja, wytworzony kwas mlekowy oraz octowy działają przeczyszczająco.

Zmiękczające (poślizgowe) środki przeczyszczające

Do leków przeczyszczających zmiękczających kał zaliczamy:

• parafinę ciekłą – nie wchłania się z przewodu pokarmowego, mechanizm działania polega na pokrywaniu powierzchni mas kałowych i błony śluzowej jelita cienką warstwą, co w konsekwencji powoduje rozmiękczenie mas kałowych i ułatwienie wypróżnienia,
• dokuzan sodowy – środek powierzchniowo czynny, który ułatwia wnikanie wody oraz tłuszczu w głąb mas kałowych, co w konsekwencji powoduje zwiększenie objętości i zmianę konsystencji kału, ułatwiając defekację,
• glicerol – stosowany w postaci czopków, działa miejscowo drażniąco, pobudza perystaltykę jelit i ułatwia wypróżnianie.

Drażniące leki przeczyszczające

Drażniące leki przeczyszczające możemy podzielić na dwie grupy w zależności od punktu uchwytu:

• środku działające drażniąco na jelito cienkie – do grupy tej zaliczmy olej rycynowy,
• środki działające drażniąco na jelito grube – do tej grupy zaliczamy wymienione wcześniej środki roślinne zawierające glikozydy antrachinonowe oraz bisakodyl.