Niedobór żelaza – przyczyny, objawy, skutki oraz leczenie niskiego poziomu żelaza. Dieta i suplementacja żelaza
Piotr Gmachowski

Niedobór żelaza – przyczyny, objawy, skutki oraz leczenie niskiego poziomu żelaza. Dieta i suplementacja żelaza

Żelazo jest jednym z kluczowych pierwiastków dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Niedobór żelaza może wywoływać uciążliwe objawy, jak zmęczenie, senność, nadmierne wypadanie włosów, bóle głowy, może również prowadzić do anemii. Anemię z niedoboru żelaza leczy się podawaniem preparatów doustnych żelaza bądź, w przypadku problemów z wchłanianiem, stosuje się zastrzyki lub wlewy dożylne. Jakie są przyczyny niskiego poziomu żelaza we krwi? Jak powinna wyglądać dieta przy niskim poziomie żelaza?

Niedobór żelaza – jaką rolę w organizmie pełni żelazo?

Żelazo (łac. ferrum) pełni bardzo ważną rolę w metabolizmie komórkowym. Jest składnikiem hemoglobiny, czyli białka zawartego w krwinkach czerwonych. Ponadto żelazo jest ważnym elementem w procesie transportowania tlenu i dwutlenku węgla w organizmie, a także składnikiem enzymów uczestniczących w metabolizmie komórkowym oraz mioglobiny, czyli białka wchodzącego w skład mięśni. Żelazo jest magazynowane w wątrobie, szpiku kostnym i śledzionie, pełniąc funkcje zapasowe.

Główne przyczyny niskiego poziomu żelaza we krwi

Podłożem zmniejszonego poziomu żelaza we krwi może być utrata krwi lub przewlekłe krwawienia – z przewodu pokarmowego lub podczas silnego krwawienia, np. w trakcie obfitych miesiączek. Niski poziom żelaza może wystąpić także w okresie dojrzewania, kiedy zapotrzebowanie organizmu na mikroelementy jest zwiększone lub w ciąży, w szczególności w drugim i trzecim trymestrze. Niedobór żelaza może być także spowodowany niewystarczającym spożyciem produktów bogatych w żelazo, np. podczas stosowania źle zbilansowanych diet wegańskich lub wegetariańskich. 

Kolejną przyczyną za niskiego poziomu żelaza w organizmie mogą być zaburzenia wchłaniania w jelitach obserwowane w przypadku: zabiegów chirurgicznych związanych z przewodem pokarmowym, infekcji bakteryjnej Helicobacter Pylori lub stanem zapalnym żołądka i jelit.

Należy również zwrócić uwagę na leki, które mogą być czynnikiem powodującym obniżony poziom żelaza w organizmie. Są to leki z grupy inhibitorów pompy protonowej oraz antagoniści receptora H2, stosowane często w leczeniu zgagi. 

Powiązane produkty

Niedobór żelaza – skutki

W skutek niedoboru żelaza w organizmie może dojść do niedokrwistości (anemii). Cechą charakterystyczną niedokrwistości związanej z niedoborem żelaza jest wielkość krwinek czerwonych. Erytrocyty są wtedy małe, a ilość zmagazynowanej w nich hemoglobiny jest zmniejszona. Zdolność przenoszenia tlenu przez erytrocyty do komórek organizmu jest więc ograniczona. 

Anemię rozpoznajemy, gdy poziom hemoglobiny we krwi wynosi poniżej 12 g/dl u kobiet oraz 13 g/dl u mężczyzn. Podczas interpretacji wyników badań należy zwrócić uwagę na normy przyjęte przez laboratorium wykonujące badanie krwi.

W przypadku anemii z niedoboru żelaza w wynikach badań poza obniżonym poziomem hemoglobiny widzimy także obniżony poziom ferrytyny (białka magazynującego żelazo), zmniejszoną wielkość czerwonych krwinek (erytrocytów) oraz zmniejszone stężenie żelaza

Objawy obniżonego poziomu żelaza 

Do objawów niedoboru żelaza w organizmie należą:  

  • szybka męczliwość, 
  • ogólne osłabienie, 
  • senność, apatia,
  • problemy z koncentracją, 
  • bladość skóry i błon śluzowych, m.in. spojówek,
  • cienie pod oczami,
  • bóle i zawroty głowy, 
  • przyspieszona akcja serca,
  • uczucie kołatania serca,
  • wypadanie włosów,
  • łamliwość paznokci, oraz podłużne prążki na płytce paznokciowej,
  • sucha, szorstka skóra,
  • zajady w kącikach ust,
  • osłabienie odporności i wzrost podatności na infekcje.

Dieta przy za niskim poziomie żelaza

Zapotrzebowanie organizmu na żelazo wynosi na dobę odpowiednio ok. 2 mg dla kobiet i ok. 1 mg dla mężczyzn (wchłanianiu ulega tylko cześć żelaza dostarczonego w pokarmie, dlatego wraz z dietą należy dostarczać większą ilość żelaza ok. 10–20 mg na dobę). Żelazo w pożywieniu występuje w formie jonu trójwartościowego. Taka forma występowania jonów żelaza nie jest wchłaniana  przez przewód pokarmowy. Przez działanie soku żołądkowego (także kwasu askorbinowego, czyli wit. C) forma żelaza trójwartościowego jest redukowana do formy dwuwartościowej, która jest wchłaniana w przewodzie pokarmowym.

Dlatego warto pamiętać, aby dla lepszego wchłaniania żelaza posiłki bogate w żelazo przyjmować łącznie z pokarmami bogatymi w witaminę C (np. szpinak, natka pietruszki, papryka czerwona i zielona, kiwi, cytryna, pomarańcza, czarna porzeczka). 

Dobre źródło żelaza stanowią: mięso oraz podroby mięsne, ryby (w szczególności sardynki), warzywa (np. burak, szczaw, brokuł, szpinak, por, zielony groszek,  pietruszka), owoce (np. awokado oraz porzeczki czarne, białe i czerwone, suszone jabłka i śliwki, morele, rodzynki), jaja, orzechy (np. włoskie, laskowe), produkty zbożowe (np. ryż brązowy, kasza pęczak,  gryczana i jaglana, płatki żytnie i owsiane, chleb graham), nasiona roślin strączkowych (np. groch, fasola). 

Warto zwrócić uwagę także na produkty, które mogą obniżać przyswajanie żelaza, np. kawa i herbata, produkty bogate w wapń, np. mleko. 

Niedobór żelaza – leczenie farmakologiczne 

Leczenie niskiego poziomu żelaza opiera się w pierwszej kolejności na  usunięciu przyczyny  niedoborów. Jeżeli nie występują problemy z wchłanianiem żelaza z przewodu pokarmowego, stosuje się preparaty żelaza doustne. Warto pamiętać, iż żelazo w tabletkach należy przyjmować miedzy posiłkami lub na czczo. Natomiast w przypadku złej tolerancji preparatów doustnych lub kiedy występują problemy związane z wchłanianiem żelaza z przewodu pokarmowego (np. choroby przewodu pokarmowego), stosuje się preparat żelaza podawane drogą pozajelitową. W ten sposób podaje się lek dożylnie lub domięśniowo przez wykwalifikowany personel medyczny.

Należy pamiętać, że w przypadku leczenia anemii z niedoboru żelaza wzrost stężenia hemoglobiny o ok. 2g/dl następuje po około 3 tygodniach od początku leczenia. Leczenie trwa zazwyczaj ok. 4–6 miesięcy, ponieważ organizm musi odbudować magazyny żelaza. Z tego powodu leczenie żelazem kontynuuje się przez kilkadziesiąt dni nawet po uzyskaniu prawidłowego wyniku morfologii krwi. 

W niektórych przypadkach wskazane jest profilaktyczne przyjmowanie żelaza celem zapobiegania anemii z niedoboru żelaza. Żelazo w dawce profilaktycznej (dawka profilaktyczna jest mniejsza od dawki żelaza podawanej w trakcie leczenia anemii z niedoboru żelaza) wskazane jest u kobiet ciężarnych i w okresie karmienia piersią, u wcześniaków oraz noworodków z ciąż mnogich oraz u osób, które stosują niezbilansowaną dietę bezmięsną lub ubogą w produkty mięsne. 

  1. K. Lennecke, K. Hagel, K. Przondziono, Opieka farmaceutyczna w samoleczeniu wybranych chorób, Wrocław 2012, s. 157.
  2. W. Janiec, Kompendium farmakologii, Warszawa 2010, s.256-257.
  3. C. Breymann, Iron deficiency anemia in pregnancy, „Seminars in Hematology” 2015, nr 339–347 (4).
  4. C. Camaschella, New insights into iron deficiency and iron deficiency anemia, „Blood Reviews” 2017, nr 225–233.
  5. M. Podolak–Dawidziak, Niedokrwistość z niedoboru żelaza, „mp.pl” [online], https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.15.1.2., [dostęp:] 29.02.2020.
  6. D. Wnęk, Dieta w niedokrwistości z niedoboru żelaza, „mp.pl” [online], https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/123404,dieta-w-niedokrwistosci-z-niedoboru-zelaza, [dostęp:] 29.02.2020.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Próby wątrobowe (ALAT i ASPAT) — co oznaczają podwyższone wyniki?

    Próby wątrobowe to enzymy, po oznaczeniu których można stwierdzić, w jakim stanie jest wątroba i czy pracuje w prawidłowy sposób. Zalicza się do nich aminotransferazy ASPAT i ALAT oraz gamma-glutamylotranspeptydazę (GGTP). ALAT i ASPAT to najczęściej oznaczane próby wątrobowe. Ich pełne nazwy to aminotransferaza alaninowa, czyli ALAT oraz aminotransferaza asparaginowa — ASPAT.

  • Prawidłowe ciśnienie i puls. Jaka jest norma?

    Serce to najważniejszy narząd w organizmie. To dzięki jego pracy można żyć. Razem z nim współpracuje cały układ krążenia — on także powinien funkcjonować prawidłowo. W innym przypadku zaczynają pojawiać się problemy zdrowotne. Z sercem i układem krążenia są bez wątpienia ściśle związane dwa pojęcia — ciśnienie tętnicze oraz puls.

  • CRP – co oznacza CRP wysokie, a co CRP niskie? O jakich chorobach może świadczyć podwyższone CRP?

    Białko C-reaktywne (CRP) to białko ostrej fazy, stanowiące czuły i szybki marker stanu zapalnego i uszkodzenia tkanek wskutek martwicy, urazu lub infekcji. Oznaczenie poziomu CRP jest wskazane w diagnostyce i monitorowaniu terapii stanów zapalnych i infekcji bakteryjnych, chorób o podłożu autoimmunologicznym i nowotworowym oraz zawału serca. Badanie stężenia CRP pozwala również na ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjentów z grupy ryzyka.

  • Rezonans magnetyczny głowy – co wykrywa, ile kosztuje, jak wygląda badanie?

    Rezonans magnetyczny (MRI) głowy to badanie, w którym wykorzystywane są właściwości pola magnetycznego. Najczęściej MRI głowy zleca się po wypadkach samochodowych i urazach głowy, a także w sytuacji pogłębienia diagnostyki neurologicznej. Główną wadą rezonansu, będącego badaniem refundowanym, jest czas oczekiwania na to prześwietlenie, liczony nawet w miesiącach. 

  • Rezonans magnetyczny kręgosłupa – przebieg badania, wskazania, cena

    Rezonans magnetyczny kręgosłupa to badanie pozwalające na ocenę elementów kostnych tego obszaru, jego tkanek miękkich oraz rdzenia kręgowego. Dzięki niemu możliwe jest wykrycie wszelkich zmian zapalnych, zwyrodnieniowych i nowotworowych. Najczęściej bada się pacjentów, którzy zgłaszają się do neurologa z bólami pleców i drętwieniem kończyn – zarówno rąk, jak i nóg. Częstym wskazaniem do badania jest także uraz kręgosłupa. Ile kosztuje MRI, jak długo trwa badanie i czy kobiety w ciąży mogą przystąpić do rezonansu magnetycznego kręgosłupa? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • IgE całkowite – wskazania do badania poziomu immunoglobuliny typu E (IgE), normy, wyniki

    Przeciwciała klasy IgE, obok przeciwciał klasy IgG, IgM, IgA i IgD, należą do jednej z pięciu podklas immunoglobulin wytwarzanych przez komórki układu odpornościowego. Cząsteczki immunoglobulin klasy IgE wytwarzane są w odpowiedzi na alergeny i obecność pasożytów. Badanie poziomu IgE całkowitego wykonywane jest w przebiegu diagnostyki alergii, atopii i parazytoz (obecność pasożytów w organizmie). Poziom IgE całkowitego zależy od wieku pacjenta, najniższy jest u noworodków i niemowląt, a maksimum osiąga pomiędzy 10. a 15. rokiem życia pacjenta.

  • Badanie poziomu witaminy D, metabolit 25(OH). Normy, cena, interpretacja wyników

    Witamina D bierze udział w gospodarce wapniowo-fosforanowej organizmu, wpływa również na prawidłową budowę i funkcję kości. Oznaczenie poziomu witaminy D ma zastosowanie m.in. w diagnostyce i leczeniu osteoporozy, osteomalacji i krzywicy, chorób wątroby i nerek, a także w monitorowaniu leczenia kortykosteroidami, lekami immunosupresyjnymi i przeciwpadaczkowymi oraz suplementacji witaminą D u pacjentów, którym ją zlecono.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij