Niedobór żelaza – przyczyny, objawy, skutki oraz leczenie niskiego poziomu żelaza. Dieta i suplementacja żelaza
Piotr Gmachowski

Niedobór żelaza – przyczyny, objawy, skutki oraz leczenie niskiego poziomu żelaza. Dieta i suplementacja żelaza

Żelazo jest jednym z kluczowych pierwiastków dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Niedobór żelaza może wywoływać uciążliwe objawy, jak zmęczenie, senność, nadmierne wypadanie włosów, bóle głowy, może również prowadzić do anemii. Anemię z niedoboru żelaza leczy się podawaniem preparatów doustnych żelaza bądź, w przypadku problemów z wchłanianiem, stosuje się zastrzyki lub wlewy dożylne. Jakie są przyczyny niskiego poziomu żelaza we krwi? Jak powinna wyglądać dieta przy niskim poziomie żelaza?

Niedobór żelaza – jaką rolę w organizmie pełni żelazo?

Żelazo (łac. ferrum) pełni bardzo ważną rolę w metabolizmie komórkowym. Jest składnikiem hemoglobiny, czyli białka zawartego w krwinkach czerwonych. Ponadto żelazo jest ważnym elementem w procesie transportowania tlenu i dwutlenku węgla w organizmie, a także składnikiem enzymów uczestniczących w metabolizmie komórkowym oraz mioglobiny, czyli białka wchodzącego w skład mięśni. Żelazo jest magazynowane w wątrobie, szpiku kostnym i śledzionie, pełniąc funkcje zapasowe.

Główne przyczyny niskiego poziomu żelaza we krwi

Podłożem zmniejszonego poziomu żelaza we krwi może być utrata krwi lub przewlekłe krwawienia – z przewodu pokarmowego lub podczas silnego krwawienia, np. w trakcie obfitych miesiączek. Niski poziom żelaza może wystąpić także w okresie dojrzewania, kiedy zapotrzebowanie organizmu na mikroelementy jest zwiększone lub w ciąży, w szczególności w drugim i trzecim trymestrze. Niedobór żelaza może być także spowodowany niewystarczającym spożyciem produktów bogatych w żelazo, np. podczas stosowania źle zbilansowanych diet wegańskich lub wegetariańskich. 

Kolejną przyczyną za niskiego poziomu żelaza w organizmie mogą być zaburzenia wchłaniania w jelitach obserwowane w przypadku: zabiegów chirurgicznych związanych z przewodem pokarmowym, infekcji bakteryjnej Helicobacter Pylori lub stanem zapalnym żołądka i jelit.

Należy również zwrócić uwagę na leki, które mogą być czynnikiem powodującym obniżony poziom żelaza w organizmie. Są to leki z grupy inhibitorów pompy protonowej oraz antagoniści receptora H2, stosowane często w leczeniu zgagi. 

Powiązane produkty

Niedobór żelaza – skutki

W skutek niedoboru żelaza w organizmie może dojść do niedokrwistości (anemii). Cechą charakterystyczną niedokrwistości związanej z niedoborem żelaza jest wielkość krwinek czerwonych. Erytrocyty są wtedy małe, a ilość zmagazynowanej w nich hemoglobiny jest zmniejszona. Zdolność przenoszenia tlenu przez erytrocyty do komórek organizmu jest więc ograniczona. 

Anemię rozpoznajemy, gdy poziom hemoglobiny we krwi wynosi poniżej 12 g/dl u kobiet oraz 13 g/dl u mężczyzn. Podczas interpretacji wyników badań należy zwrócić uwagę na normy przyjęte przez laboratorium wykonujące badanie krwi.

W przypadku anemii z niedoboru żelaza w wynikach badań poza obniżonym poziomem hemoglobiny widzimy także obniżony poziom ferrytyny (białka magazynującego żelazo), zmniejszoną wielkość czerwonych krwinek (erytrocytów) oraz zmniejszone stężenie żelaza

Objawy obniżonego poziomu żelaza 

Do objawów niedoboru żelaza w organizmie należą:  

  • szybka męczliwość, 
  • ogólne osłabienie, 
  • senność, apatia,
  • problemy z koncentracją, 
  • bladość skóry i błon śluzowych, m.in. spojówek,
  • cienie pod oczami,
  • bóle i zawroty głowy, 
  • przyspieszona akcja serca,
  • uczucie kołatania serca,
  • wypadanie włosów,
  • łamliwość paznokci, oraz podłużne prążki na płytce paznokciowej,
  • sucha, szorstka skóra,
  • zajady w kącikach ust,
  • osłabienie odporności i wzrost podatności na infekcje.

Dieta przy za niskim poziomie żelaza

Zapotrzebowanie organizmu na żelazo wynosi na dobę odpowiednio ok. 2 mg dla kobiet i ok. 1 mg dla mężczyzn (wchłanianiu ulega tylko cześć żelaza dostarczonego w pokarmie, dlatego wraz z dietą należy dostarczać większą ilość żelaza ok. 10–20 mg na dobę). Żelazo w pożywieniu występuje w formie jonu trójwartościowego. Taka forma występowania jonów żelaza nie jest wchłaniana  przez przewód pokarmowy. Przez działanie soku żołądkowego (także kwasu askorbinowego, czyli wit. C) forma żelaza trójwartościowego jest redukowana do formy dwuwartościowej, która jest wchłaniana w przewodzie pokarmowym.

Dlatego warto pamiętać, aby dla lepszego wchłaniania żelaza posiłki bogate w żelazo przyjmować łącznie z pokarmami bogatymi w witaminę C (np. szpinak, natka pietruszki, papryka czerwona i zielona, kiwi, cytryna, pomarańcza, czarna porzeczka). 

Dobre źródło żelaza stanowią: mięso oraz podroby mięsne, ryby (w szczególności sardynki), warzywa (np. burak, szczaw, brokuł, szpinak, por, zielony groszek,  pietruszka), owoce (np. awokado oraz porzeczki czarne, białe i czerwone, suszone jabłka i śliwki, morele, rodzynki), jaja, orzechy (np. włoskie, laskowe), produkty zbożowe (np. ryż brązowy, kasza pęczak,  gryczana i jaglana, płatki żytnie i owsiane, chleb graham), nasiona roślin strączkowych (np. groch, fasola). 

Warto zwrócić uwagę także na produkty, które mogą obniżać przyswajanie żelaza, np. kawa i herbata, produkty bogate w wapń, np. mleko. 

Niedobór żelaza – leczenie farmakologiczne 

Leczenie niskiego poziomu żelaza opiera się w pierwszej kolejności na  usunięciu przyczyny  niedoborów. Jeżeli nie występują problemy z wchłanianiem żelaza z przewodu pokarmowego, stosuje się preparaty żelaza doustne. Warto pamiętać, iż żelazo w tabletkach należy przyjmować miedzy posiłkami lub na czczo. Natomiast w przypadku złej tolerancji preparatów doustnych lub kiedy występują problemy związane z wchłanianiem żelaza z przewodu pokarmowego (np. choroby przewodu pokarmowego), stosuje się preparat żelaza podawane drogą pozajelitową. W ten sposób podaje się lek dożylnie lub domięśniowo przez wykwalifikowany personel medyczny.

Należy pamiętać, że w przypadku leczenia anemii z niedoboru żelaza wzrost stężenia hemoglobiny o ok. 2g/dl następuje po około 3 tygodniach od początku leczenia. Leczenie trwa zazwyczaj ok. 4–6 miesięcy, ponieważ organizm musi odbudować magazyny żelaza. Z tego powodu leczenie żelazem kontynuuje się przez kilkadziesiąt dni nawet po uzyskaniu prawidłowego wyniku morfologii krwi. 

W niektórych przypadkach wskazane jest profilaktyczne przyjmowanie żelaza celem zapobiegania anemii z niedoboru żelaza. Żelazo w dawce profilaktycznej (dawka profilaktyczna jest mniejsza od dawki żelaza podawanej w trakcie leczenia anemii z niedoboru żelaza) wskazane jest u kobiet ciężarnych i w okresie karmienia piersią, u wcześniaków oraz noworodków z ciąż mnogich oraz u osób, które stosują niezbilansowaną dietę bezmięsną lub ubogą w produkty mięsne. 

  1. K. Lennecke, K. Hagel, K. Przondziono, Opieka farmaceutyczna w samoleczeniu wybranych chorób, Wrocław 2012, s. 157.
  2. W. Janiec, Kompendium farmakologii, Warszawa 2010, s.256-257.
  3. C. Breymann, Iron deficiency anemia in pregnancy, „Seminars in Hematology” 2015, nr 339–347 (4).
  4. C. Camaschella, New insights into iron deficiency and iron deficiency anemia, „Blood Reviews” 2017, nr 225–233.
  5. M. Podolak–Dawidziak, Niedokrwistość z niedoboru żelaza, „mp.pl” [online], https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.15.1.2., [dostęp:] 29.02.2020.
  6. D. Wnęk, Dieta w niedokrwistości z niedoboru żelaza, „mp.pl” [online], https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/123404,dieta-w-niedokrwistosci-z-niedoboru-zelaza, [dostęp:] 29.02.2020.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • TSH – normy, za wysokie, za niskie. Interpretacja wyników

    TSH (hormon tyreotropowy) jest produkowany przez przysadkę mózgową i stymuluje tarczycę do wydzielania hormonów – trójjodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4). Oznaczenie poziomu TSH we krwi jest podstawowym badaniem, dzięki któremu można sprawdzić, czy tarczyca funkcjonuje prawidłowo. Co oznacza podwyższone TSH lub obniżony poziom tyreotropiny?

  • Wysokie ALT – czego jest objawem? Jakie są normy badania ALT?

    Prawidłowy zakres referencyjny dla aminotransferazy alaninowej zależy od wielu czynników i może różnić się w zależności od laboratorium, w którym wykonywane jest badanie. Oznaczenie poziomu ALT we krwi pozwala na wykrycie chorób wątroby i ocenę stopnia ich zaawansowania, jak również na różnicowanie określonych schorzeń wątroby między sobą. Jakie są normy ALT we krwi, jak wygląda badanie oraz czy do oznaczenia trzeba być na czczo?

  • Badanie AMH (wskaźnik rezerwy jajnikowej) – normy, cena

    Badanie AMH, czyli hormonu antymüllerowskiego, jest jednym z kluczowych elementów oceny rezerwy jajnikowej kobiety. Pozwala na ocenę liczby pęcherzyków jajnikowych, które mogą być stymulowane w ramach procedury in vitro. Na czym polega to badanie? Czy warto je wykonać? Jak interpretować wyniki?

  • Badania na niepłodność dla kobiet – jak wyglądają? Jak się przygotować?

    Niepłodność to problem, który dotyka coraz większą liczbę osób na całym świecie. Szacuje się, że nawet 15% par boryka się z problemami z zajściem w ciążę. Spośród wszystkich przyczyn niepłodności w związku 40% leży po stronie mężczyzn, 40% po stronie kobiet, a w 20% przyczyny pochodzą od obojga partnerów. Wielu z nich zwraca się o pomoc do specjalistów, którzy oferują różne metody diagnostyki i leczenia niepłodności. Jakie badania na niepłodność warto zrobić?

  • Testy na HIV dostępne bezpłatnie w POZ. Jak przebiega badanie?

    Od 5 maja 2025 roku testy na HIV można wykonać w ramach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) – bez skierowania do specjalisty i bez dodatkowych kosztów. To ważna zmiana w profilaktyce zdrowotnej, zwłaszcza że aż 17% osób zakażonych HIV nie jest świadomych swojej choroby. Warto pamiętać, że z HIV można dziś żyć normalnie i skutecznie kontrolować przebieg choroby.

  • Hemoglobina glikowana – kiedy wykonać badanie, co wykrywa i jakie są normy?

    Oznaczenie poziomu HbA1c pomocne jest w ocenie średniego stężenia glukozy we krwi w okresie ok. 2–3 miesięcy poprzedzających pobranie krwi. Badanie poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c) wykorzystywane jest przede wszystkim w diagnostyce i monitorowaniu skuteczności leczenia cukrzycy. Prawidłowy poziom hemoglobiny glikowanej wpływa na zmniejszenie ryzyka rozwoju odległych powikłań cukrzycy u pacjentów.

  • Domowe testy diagnostyczne – jakie nieprawidłowości wykryje test z apteki?

    Postęp technologiczny w przemyśle farmaceutycznym umożliwił stworzenie nowych rozwiązań diagnostyki niektórych problemów zdrowotnych w warunkach domowych. Szybkie testy diagnostyczne umożliwiają wykonanie niektórych badań w łatwy i szybki sposób bez wizyty u lekarza czy w przychodni. Testy diagnostyczne są dostępne bez recepty w aptekach stacjonarnych i internetowych oraz pozwalają na wstępną ocenę zdrowia i pewnych parametrów.

  • Lipoproteina – kluczowy czynnik ryzyka chorób krążeniowo-sercowych

    Lipoproteina to cząsteczka o budowie podobnej do cząsteczek „złego cholesterolu” LDL. Stanowi jeden z głównych czynników powstawania blaszki miażdżycowej, a zatem jest kluczowym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia, w tym udaru mózgu czy zawału serca. Jej stężenie uwarunkowane jest genetycznie i trudne do modyfikacji za pomocą leków czy zmiany trybu życia. Zaleca się, aby każda osoba przynajmniej raz w życiu oznaczyła poziom lipoproteiny w ramach profilaktyki chorób serca i układu krążenia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl