Niedobór żelaza – przyczyny, objawy, skutki oraz leczenie niskiego poziomu żelaza. Dieta i suplementacja żelaza
Piotr Gmachowski

Niedobór żelaza – przyczyny, objawy, skutki oraz leczenie niskiego poziomu żelaza. Dieta i suplementacja żelaza

Żelazo jest jednym z kluczowych pierwiastków dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Niedobór żelaza może wywoływać uciążliwe objawy, jak zmęczenie, senność, nadmierne wypadanie włosów, bóle głowy, może również prowadzić do anemii. Anemię z niedoboru żelaza leczy się podawaniem preparatów doustnych żelaza bądź, w przypadku problemów z wchłanianiem, stosuje się zastrzyki lub wlewy dożylne. Jakie są przyczyny niskiego poziomu żelaza we krwi? Jak powinna wyglądać dieta przy niskim poziomie żelaza?

Niedobór żelaza – jaką rolę w organizmie pełni żelazo?

Żelazo (łac. ferrum) pełni bardzo ważną rolę w metabolizmie komórkowym. Jest składnikiem hemoglobiny, czyli białka zawartego w krwinkach czerwonych. Ponadto żelazo jest ważnym elementem w procesie transportowania tlenu i dwutlenku węgla w organizmie, a także składnikiem enzymów uczestniczących w metabolizmie komórkowym oraz mioglobiny, czyli białka wchodzącego w skład mięśni. Żelazo jest magazynowane w wątrobie, szpiku kostnym i śledzionie, pełniąc funkcje zapasowe.

Główne przyczyny niskiego poziomu żelaza we krwi

Podłożem zmniejszonego poziomu żelaza we krwi może być utrata krwi lub przewlekłe krwawienia – z przewodu pokarmowego lub podczas silnego krwawienia, np. w trakcie obfitych miesiączek. Niski poziom żelaza może wystąpić także w okresie dojrzewania, kiedy zapotrzebowanie organizmu na mikroelementy jest zwiększone lub w ciąży, w szczególności w drugim i trzecim trymestrze. Niedobór żelaza może być także spowodowany niewystarczającym spożyciem produktów bogatych w żelazo, np. podczas stosowania źle zbilansowanych diet wegańskich lub wegetariańskich. 

Kolejną przyczyną za niskiego poziomu żelaza w organizmie mogą być zaburzenia wchłaniania w jelitach obserwowane w przypadku: zabiegów chirurgicznych związanych z przewodem pokarmowym, infekcji bakteryjnej Helicobacter Pylori lub stanem zapalnym żołądka i jelit.

Należy również zwrócić uwagę na leki, które mogą być czynnikiem powodującym obniżony poziom żelaza w organizmie. Są to leki z grupy inhibitorów pompy protonowej oraz antagoniści receptora H2, stosowane często w leczeniu zgagi. 

Powiązane produkty

Niedobór żelaza – skutki

W skutek niedoboru żelaza w organizmie może dojść do niedokrwistości (anemii). Cechą charakterystyczną niedokrwistości związanej z niedoborem żelaza jest wielkość krwinek czerwonych. Erytrocyty są wtedy małe, a ilość zmagazynowanej w nich hemoglobiny jest zmniejszona. Zdolność przenoszenia tlenu przez erytrocyty do komórek organizmu jest więc ograniczona. 

Anemię rozpoznajemy, gdy poziom hemoglobiny we krwi wynosi poniżej 12 g/dl u kobiet oraz 13 g/dl u mężczyzn. Podczas interpretacji wyników badań należy zwrócić uwagę na normy przyjęte przez laboratorium wykonujące badanie krwi.

W przypadku anemii z niedoboru żelaza w wynikach badań poza obniżonym poziomem hemoglobiny widzimy także obniżony poziom ferrytyny (białka magazynującego żelazo), zmniejszoną wielkość czerwonych krwinek (erytrocytów) oraz zmniejszone stężenie żelaza

Objawy obniżonego poziomu żelaza 

Do objawów niedoboru żelaza w organizmie należą:  

  • szybka męczliwość, 
  • ogólne osłabienie, 
  • senność, apatia,
  • problemy z koncentracją, 
  • bladość skóry i błon śluzowych, m.in. spojówek,
  • cienie pod oczami,
  • bóle i zawroty głowy, 
  • przyspieszona akcja serca,
  • uczucie kołatania serca,
  • wypadanie włosów,
  • łamliwość paznokci, oraz podłużne prążki na płytce paznokciowej,
  • sucha, szorstka skóra,
  • zajady w kącikach ust,
  • osłabienie odporności i wzrost podatności na infekcje.

Dieta przy za niskim poziomie żelaza

Zapotrzebowanie organizmu na żelazo wynosi na dobę odpowiednio ok. 2 mg dla kobiet i ok. 1 mg dla mężczyzn (wchłanianiu ulega tylko cześć żelaza dostarczonego w pokarmie, dlatego wraz z dietą należy dostarczać większą ilość żelaza ok. 10–20 mg na dobę). Żelazo w pożywieniu występuje w formie jonu trójwartościowego. Taka forma występowania jonów żelaza nie jest wchłaniana  przez przewód pokarmowy. Przez działanie soku żołądkowego (także kwasu askorbinowego, czyli wit. C) forma żelaza trójwartościowego jest redukowana do formy dwuwartościowej, która jest wchłaniana w przewodzie pokarmowym.

Dlatego warto pamiętać, aby dla lepszego wchłaniania żelaza posiłki bogate w żelazo przyjmować łącznie z pokarmami bogatymi w witaminę C (np. szpinak, natka pietruszki, papryka czerwona i zielona, kiwi, cytryna, pomarańcza, czarna porzeczka). 

Dobre źródło żelaza stanowią: mięso oraz podroby mięsne, ryby (w szczególności sardynki), warzywa (np. burak, szczaw, brokuł, szpinak, por, zielony groszek,  pietruszka), owoce (np. awokado oraz porzeczki czarne, białe i czerwone, suszone jabłka i śliwki, morele, rodzynki), jaja, orzechy (np. włoskie, laskowe), produkty zbożowe (np. ryż brązowy, kasza pęczak,  gryczana i jaglana, płatki żytnie i owsiane, chleb graham), nasiona roślin strączkowych (np. groch, fasola). 

Warto zwrócić uwagę także na produkty, które mogą obniżać przyswajanie żelaza, np. kawa i herbata, produkty bogate w wapń, np. mleko. 

Niedobór żelaza – leczenie farmakologiczne 

Leczenie niskiego poziomu żelaza opiera się w pierwszej kolejności na  usunięciu przyczyny  niedoborów. Jeżeli nie występują problemy z wchłanianiem żelaza z przewodu pokarmowego, stosuje się preparaty żelaza doustne. Warto pamiętać, iż żelazo w tabletkach należy przyjmować miedzy posiłkami lub na czczo. Natomiast w przypadku złej tolerancji preparatów doustnych lub kiedy występują problemy związane z wchłanianiem żelaza z przewodu pokarmowego (np. choroby przewodu pokarmowego), stosuje się preparat żelaza podawane drogą pozajelitową. W ten sposób podaje się lek dożylnie lub domięśniowo przez wykwalifikowany personel medyczny.

Należy pamiętać, że w przypadku leczenia anemii z niedoboru żelaza wzrost stężenia hemoglobiny o ok. 2g/dl następuje po około 3 tygodniach od początku leczenia. Leczenie trwa zazwyczaj ok. 4–6 miesięcy, ponieważ organizm musi odbudować magazyny żelaza. Z tego powodu leczenie żelazem kontynuuje się przez kilkadziesiąt dni nawet po uzyskaniu prawidłowego wyniku morfologii krwi. 

W niektórych przypadkach wskazane jest profilaktyczne przyjmowanie żelaza celem zapobiegania anemii z niedoboru żelaza. Żelazo w dawce profilaktycznej (dawka profilaktyczna jest mniejsza od dawki żelaza podawanej w trakcie leczenia anemii z niedoboru żelaza) wskazane jest u kobiet ciężarnych i w okresie karmienia piersią, u wcześniaków oraz noworodków z ciąż mnogich oraz u osób, które stosują niezbilansowaną dietę bezmięsną lub ubogą w produkty mięsne. 

  1. K. Lennecke, K. Hagel, K. Przondziono, Opieka farmaceutyczna w samoleczeniu wybranych chorób, Wrocław 2012, s. 157.
  2. W. Janiec, Kompendium farmakologii, Warszawa 2010, s.256-257.
  3. C. Breymann, Iron deficiency anemia in pregnancy, „Seminars in Hematology” 2015, nr 339–347 (4).
  4. C. Camaschella, New insights into iron deficiency and iron deficiency anemia, „Blood Reviews” 2017, nr 225–233.
  5. M. Podolak–Dawidziak, Niedokrwistość z niedoboru żelaza, „mp.pl” [online], https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.15.1.2., [dostęp:] 29.02.2020.
  6. D. Wnęk, Dieta w niedokrwistości z niedoboru żelaza, „mp.pl” [online], https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/123404,dieta-w-niedokrwistosci-z-niedoboru-zelaza, [dostęp:] 29.02.2020.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Podwyższona prolaktyna (hiperprolaktynemia) – przyczyny i objawy

    Hiperprolaktynemia może być jednym z objawów guza przysadki (łac. prolactinoma), chorób podwzgórza, zaburzeń funkcji gruczołu tarczycowego (np. niewyrównania niedoczynności tarczycy), niewydolności nerek, ale także ciąży. Objawami, które powinny skłonić pacjenta do zbadania poziomu PRL, są zaburzenia miesiączkowania, trudności z zajściem w ciążę, mlekotok, uderzenia gorąca, trądzik lub zauważalnie obniżone libido. Leczenie hiperprolaktynemii polega głównie na farmakoterapii i leczeniu przyczynowym podwyższonego stężenia PRL, czyli choroby, która wywołała ten stan.

  • APTT – czas kaolinowo-kefalinowy, normy i wskazania. Kiedy należy wykonać badanie?

    APTT to jeden z parametrów krwi, którego oznaczenie jest bardzo ważne w ocenie stopnia krzepliwości krwi pacjenta, u którego planowana jest operacja chirurgiczna lub który jest leczony z powodu chorób natury zakrzepowo-zatorowej. Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na czas częściowej tromboplastyny po aktywacji mogą być choroby wątroby lub zaburzenia ilości witaminy K w organizmie. Jak wygląda badanie APTT, czy jest refundowane i jak się do niego przygotować?

  • D-dimery – wskazania, normy, podwyższone. Poziom d-dimerów a zakrzepica

    Badanie d-dimerów we krwi jest jednym z głównych parametrów wykorzystywanych w diagnostyce chorób zakrzepowych takich jak zakrzepica żył głębokich dolnych czy zatorowość płucna. Skrzepy krwi znajdujące się w naczyniach krwionośnych mogą zamknąć światło tych przewodów i doprowadzić w ten sposób do bardzo poważnych komplikacji zdrowotnych. Wyróżnia się cztery podstawowe metody oznaczania stężenia d-dimerów we krwi (metoda lateksowa, immunoenzymatyczna, aglutynacji pełnej krwi i wykorzystująca przeciwciała znakowane technetem). Kiedy wykonać badanie, ile kosztuje oznaczenie stężenia d-dimerów, jak się do niego przygotować? Odpowiadamy w niniejszym artykule.

  • Cholesterol HDL – badanie, normy. Co oznacza obniżony poziom „dobrego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu HDL jest jednym z głównych oznaczeń zlecanych osobom, u których ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych jest wysokie. Pacjenci chorujący na cukrzycę, po przebytym zawale serca, palacze oraz kobiety przyjmujące hormonalną terapię antykoncepcyjną, beta-blokery lub retinoidy powinni częściej oznaczać poziom dobrego cholesterolu i jego stosunek do LDL. Badaniami dodatkowymi, które zaleca się wykonać przy oznaczeniu HDL, są stężenia cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów. Jak należy się przygotować do oznaczenia poziomu HDL? Ile kosztuje badanie? Czy może być refundowane? Czy aby zbadać poziom cholesterolu HDL, trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Erytropoetyna (EPO) – badanie, normy, interpretacja wyników

    Badanie erytropoetyny (EPO) jest wskazane podczas prowadzenia procesu diagnostycznego chorób krwi i nerek. Dzięki analizie poziomu erytropoetyny możliwe jest kontrolowanie odpowiedzi na wdrożone leczenie anemii, nadkrwistości i niedokrwistości. Wysoki poziom EPO jest charakterystyczny dla sportowców, którzy swoje treningi odbywają w terenach górskich, ale także, co ciekawe, dla osób palących papierosy. Badanie poziomu erytropoetyny często towarzyszy analizie morfologii krwi i hematokrytowi. Jaka jest norma EPO we krwi, czy do badania erytropoetyny należy zgłosić się na czczo i czy stosowanie EPO przez sportowców jest równoznaczne ze stosowaniem dopingu? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol LDL – badanie, normy, podwyższony. Jak obniżyć zbyt wysoki poziom „złego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu LDL jest jednym z elementów tzw. lipidogramu, który zaleca się wykonywać minimum raz do roku, w ramach badań profilaktycznych. Przeprowadzenie tego oznaczenia ma na celu potwierdzenie wydolności lub dysfunkcji pracy wątroby. Na zaburzenia ilości „złego cholesterolu” wpływa szereg czynników, które są związane głównie z dietą i stylem życia. Jak wygląda badanie, jakie są normy cholesterolu LDL, ile kosztuje oznaczenie i czy na pobranie krwi trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol całkowity – badanie, norma i interpretacja wyników

    Badanie poziomu cholesterolu całkowitego to jedno z podstawowych badań, które ocenia ogólny poziom cholesterolu we krwi. Cholesterol całkowity to suma cholesterolu LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości), cholesterolu HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości) oraz cholesterolu VLDL (lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości).

  • Lipidogram (profil lipidowy). Badanie, normy, przygotowanie

    Lipidy, czyli tłuszcze, to najważniejsze źródło energii w diecie człowieka. Jako składniki błon komórkowych i rozpuszczalniki niektórych substancji, np. witamin i hormonów, pełnią kluczową rolę w utrzymaniu równowagi ludzkiego organizmu. Zaburzenia lipidowe występujące u pacjentów z nadwagą, otyłością lub obciążonym wywiadem rodzinnym mogą skutkować schorzeniami układu krwionośnego i sercowo-naczyniowego oraz podwyższać ryzyko udaru mózgu.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij