Kwas foliowy (witamina B9) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar
Alicja Świątek

Kwas foliowy (witamina B9) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

Kwas foliowy to jedna z witamin grupy B, którą należy suplementować nie tylko w okresie ciąży lub jej planowania, ale także w każdym innym przypadku, kiedy nie dostarczamy jej odpowiedniej ilości wraz z pożywieniem. Witamina B9 w formie preparatu syntetycznego jest przyswajalna w 100%, zaś ta spożywana wraz z pokarmem lepiej wchłania się wówczas, kiedy produktów nie poddano wcześniej obróbce termicznej. Za co odpowiada kwas foliowy w organizmie oraz jakie są skutki niedoboru i nadmiaru witaminy B9? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Kwas foliowy (witamina B9) oraz jego aktywne metabolity w postaci folianów odgrywają bardzo istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Suplementacja kwasu foliowego zalecana jest przede wszystkim kobietom w ciąży oraz planującym bycie mamą, ponieważ znacząco zmniejsza on ryzyko wystąpienia wad rozwojowych płodu, a także obniża prawdopodobieństwo poronień. Dodatkowo kwas foliowy jest niezbędny dla właściwego działania układu nerwowego, krwiotwórczego oraz krążenia, dlatego jego prawidłowa podaż, a w przypadku niedoborów suplementacja jest niezwykle istotna dla utrzymania zdrowia.

Kwas foliowy – co to jest?

Witamina B9, czyli kwas foliowy, jest bardzo ważnym składnikiem prawidłowej diety, ponieważ wykazuje szeroki zakres aktywności biologicznej i wielokierunkowe  działanie na organizm człowieka. Substancja ta wpływa pośrednio, jak i bezpośrednio na metabolizm komórek. Aktywną postacią kwasu foliowego jest tetrahydrofolian (TH4-folian), określany także folianem. Ten biologicznie czynny metabolit kwasu foliowego odgrywa istotną rolę w licznych przemianach aminokwasów oraz innych składników, które są kluczowe dla syntezy kwasów nukleinowych. Niedostateczna ilość kwasu foliowego w organizmie może prowadzić do poważnych zaburzeń wzrostu i rozwoju organizmu oraz zakłócenia właściwego przebiegu procesów metabolicznych.

Rola kwasu foliowego w organizmie

Prawidłowy poziom kwasu foliowego w organizmie warunkuje jego właściwe funkcjonowanie. Aktywna postać kwasu foliowego pełni kluczową rolę w metabolizmie niektórych aminokwasów i kwasów nukleinowych. Witamina B9 jest niezwykle istotna dla właściwego działania układu nerwowego, a jej niedobór może prowadzić do powstawania wad cewy nerwowej. Właściwe stężenie kwasu foliowego jest bardzo istotne zwłaszcza w tkankach płodu, układu krwiotwórczego i przewodu pokarmowego, czyli we wszystkich miejscach, w których zachodzą podziały komórkowe. Ważną funkcją kwasu foliowego jest również regulowanie poziomu homocysteiny w organizmie, której nadmiar może doprowadzić do zaburzeń sercowo-naczyniowych oraz miażdżycy. Niedobór witaminy B9 może doprowadzić do niedokrwistości megaloblastycznej, leukopenii, małopłytkowości, a także powoduje wzrost ryzyka wystąpienia udaru mózgu, choroby niedokrwiennej serca oraz innych zaburzeń układu krwionośnego.

Powiązane produkty

Kwas foliowy a ciąża

Kwas foliowy i jego aktywne metabolity, czyli foliany, są jednymi ze szczególnie polecanych preparatów dla kobiet w ciąży lub planujących powiększenie rodziny, ponieważ dostarczenie w okresie ciąży odpowiedniej ilości witaminy B9 jest kluczowe dla prawidłowego rozwoju płodu. Foliany zapobiegają wystąpieniu wad cewy nerwowej oraz powstawania innych wad wrodzonych, jak chociażby uszkodzenia kończyn, serca, układu moczowego oraz warg i podniebienia. Dodatkowo odpowiedni poziom kwasu foliowego zmniejsza ryzyko poronienia.  

Sprawdź, jakie jeszcze suplementy i minerały wspomagają płodność kobiet i mężczyzn.

Kwas foliowy – norma, niedobór, nadmiar

W warunkach fizjologicznych, przy prawidłowej podaży kwasu foliowego, jego poziom w surowicy krwi waha się przedziale: 6 – 20 ng/ml. Poziom witaminy B9 poniżej 5 ng/ml w surowicy świadczy o niedostatecznym dostarczeniu tego składnika wraz z pożywieniem. Deficyt kliniczny kwasu foliowego klasyfikowany jest wówczas, gdy jego poziom w surowicy spadnie poniżej 3 ng/ml. Podstawowymi przyczynami niedoboru kwasu foliowego są:

  • niewłaściwa dieta (uboga w ten składnik),
  • zwiększone zapotrzebowanie związane z ciążą i laktacją,
  • zaburzone wchłanianie oraz metabolizm folianów,
  • długotrwałe stosowanie niektórych leków (np. przeciwbólowych, przeciwpadaczkowych, doustnych środków antykoncepcyjnych oraz antagonistów kwasu foliowego).

Obniżony poziom kwasu foliowego w organizmie skutkuje niedokrwistością megaloblastyczną oraz obniżeniem poziomu leukocytów (białych krwinek) i płytek krwi. Może to doprowadzić do zaburzeń układu sercowo-naczyniowego, pojawienia się miażdżycy oraz innych poważnych chorób.  Z kolei nadmierna suplementacja kwasu foliowego i jego pochodnych (ok. 15 mg dziennie przy braku stwierdzonych niedoborów) zazwyczaj nie powoduje działanie toksycznego. Mogą jednak wystąpić alergiczne reakcje skórne oraz łagodne objawy niepożądane ze strony przewodu pokarmowego i układu nerwowego.

Niedobór kwasu foliowego – objawy neurologiczne

Kwas foliowy odgrywa ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Związane jest to z jego udziałem w syntezie adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy, czyli kluczowych dla organizmu neurotransmiterów. W licznych badaniach wykazano korelację pomiędzy niedoborem kwasu foliowego a powstawaniem zaburzeń ze strony układu nerwowego (depresja, padaczka, psychoza, demencja oraz choroby rdzenia kręgowego i nerwów obwodowych – mieloneuropatie). Dodatkowo witamina B9 wpływa na utrzymanie prawidłowego stężenia homocysteiny we krwi.  Niedostateczna podaż folianów w diecie przekłada się na podwyższenie poziomu homocysteiny, co może spowodować miażdżycę tętnic oraz zwyrodnienia neuronów. W konsekwencji może wystąpić niedokrwienie mózgu, mikrozawały, demencja naczyń oraz choroba Alzheimera.

Co łączy kwas foliowy (witamina B9) z witaminą B12?

Podwyższony poziom witaminy B9 w organizmie maskuje początkowe objawy niedoboru witaminy B12, co może doprowadzić do opóźnionej diagnozy i rozpoczęcia leczenia.

Problem ten pojawia się u ok. 10 – 15% populacji osób powyżej 60. roku życia. Zbyt późne rozpoznanie może wówczas prowadzić do zaburzenia funkcji poznawczych. Dlatego, o ile lekarz nie zaleci inaczej,  nie zaleca się suplementowania kwasu foliowego w dawce powyżej 0,1 mg/dzień.

Najlepsze źródła kwasu foliowego. Jak suplementować kwas foliowy?

Głównym źródłem kwasu foliowego dla człowieka  jest pokarm. Jedynie znikome ilości są syntetyzowane przez mikroflorę jelitową. W naturze kwas foliowy występuje w postaci folianów. Znacznie większą ilość tych substancji można znaleźć w produktach roślinnych niż zwierzęcych. Spośród roślin najwięcej folianów dostarczają warzywa liściaste, jak sałata, szpinak, a także brokuły. Ważne, aby produkty te były nieprzetworzone, tzn. w surowej postaci, ponieważ podczas obróbki termicznej zawartość substancji czynnych ulega znacznemu obniżeniu i są one mniej przyswajalne. Aktywne metabolity kwasu foliowego można znaleźć również w wątróbce, drożdżach i jajach. Wchłanianie w przewodzie pokarmowym folianów pochodzących z naturalnych źródeł wynosi 50 – 90%. Natomiast syntetyczny kwas foliowy podawany w postaci leków i suplementów diety jest zazwyczaj w 100% przyswajalny w naszym organizmie. Na proces wchłaniania tej substancji nie wpływa natomiast pora jego stosowania, dlatego może być przyjmowany zarówno rano, jak i wieczorem.

Zapotrzebowanie na kwas foliowy jest zróżnicowane, w zależności od płci, wieku oraz stanu organizmu. Amerykańska Organizacja FDA (ang. Food and Drug Administration) ustaliła, że spożycie kwasu foliowego w odniesieniu do powyższych czynników powinno wynosić 0,07 – 0,13 mg/dzień. W przypadku kobiet planujących zajście w ciąże suplementację kwasem foliowym zaleca się rozpocząć ok. 12 tygodni przed planowaną ciążą. Zazwyczaj stosowaną dawką kwasu foliowego u kobiet w ciąży oraz w okresie laktacji jest 0,4 mg/dobę. Jednak, zwłaszcza w tej grupie kobiet odpowiednią dawkę należy skonsultować z lekarzem prowadzącym ciążę.
  1. K. Sikorska-Zimny, Występowanie oraz wpływ kwasu foliowego na organizm ludzki, „ptfarm.pl”, [online], https://www.ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2013/4/BR%204-2013%20s.%20496-501.pdf, [dostęp:] 10.01.2021 r.wes
  2. L. Kapka-Skrzypczak i in., Kwas foliowy – skutki niedoboru i zasadność suplementacji, „researchgate.net”, [online], https://www.researchgate.net/publication/339273951_Kwas_foliowy_-skutki_niedoboru_i_zasadnosc_suplementacji, [dostęp:] 10.01.2021 r.
  3. D. Bomba-Opoń i in., Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, „perinatologia.umed.pl”, [online], http://perinatologia.umed.pl/wp-content/uploads/2018/02/56597-143992-2-PB.pdf, [dostęp:] 10.01.2021 r.
  4. E. Cieślik i in., jes, „phie.pl”, [online], http://www.phie.pl/pdf/phe-2013/phe-2013-3-594.pdf, [dostęp:] 10.01.2021 r.
  5. E. Cieślik i in., Kwas foliowy – występowanie i znaczenie, „phie.pl”, [online],  http://www.phie.pl/pdf/phe-2012/phe-2012-1-001.pdf, [dostęp:] 10.01.2021 r.
  6. E. Cieślik i in., Skutki niedostatecznej podaży kwasu foliowego ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia dla kobiet w wieku rozrodczym, „h-ph.pl”, [online], http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2011/hyg-2011-4-431.pdf,   [dostęp:] 10.01.2021 r.
  7. J. Gaszyńska, Kwas foliowy – rola i zasadność suplementacji u różnych grup pacjentów, „woia.pl”, [online], https://www.woia.pl/dat/attach/836_praca-specjalizycyjna---mgr-joanna-gaszynska.pdf,  [dostęp:] 10.01.2021 r.
  8. H.Czeczot, Kwas foliowy w fizjologii i patologii, „phmd.pl”, [online], https://phmd.pl/api/files/view/2780.pdf, [dostęp:] 10.01.2021 r.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak poprawnie suplementować witaminę D?

    Witamina D3 odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu, a jej prawidłowy poziom jest niezbędny dla zachowania zdrowia. Witamina D3 jest przede wszystkim znana z regulowania poziomu wapnia i fosforu, co warunkuje zachowanie zdrowych kości oraz zapobiega osteoporozie i krzywicy. Jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego, krążenia i zachowania zdrowia psychicznego. Może być również pomocna w terapiach chorób skórnych. Pomimo że witamina D może być wytwarzana naturalnie w organizmie ludzkim poprzez syntezę skórną, często okazuje się to niewystarczające – wówczas należy rozpocząć jej suplementację.

  • Łupież w ciąży – przyczyny. Jak sobie radzić? Czym myć głowę?

    W okresie ciąży następuje szereg zmian w organizmie kobiety, np. zmiany hormonalne czy stres, które mogą prowadzić do pojawienia się łupieżu. Wówczas można rozpocząć samodzielną terapię poprzez stosowanie delikatnych dermokosmetyków o działaniu przeciwłupieżowym lub naturalnych metod, które mogą okazać się skuteczne i wystarczające. Jednak niekiedy pomimo stosowanych preparatów i kuracji przeciwłupieżowych problem nie znika. Należy wtedy skonsultować się z dermatologiem, znaleźć przyczynę choroby i dobrać właściwe leczenie.

  • Ranking najlepszych wcierek na porost włosów

    Odkryj najlepsze produkty pobudzające wzrost włosów i ograniczające ich wypadanie. Nasz ranking to kompendium skutecznych i łatwych w zastosowaniu formuł, które pobudzą cebulki włosów do wzrostu, odżywią skórę głowy i zagwarantują wzrost zdrowszych, gęstszych włosów.

  • Synbiotyki – kiedy je stosować? Czym się różnią od probiotyków i prebiotyków?

    Wielu ekspertów wskazuje, że stosowanie probiotyku i prebiotyku w postaci jednego produktu, czyli synbiotyku, przynosi większe korzyści niż stosowanie samego probiotyku. Synbiotyki regenerują florę jelitową oraz wzmacniają odporność, a także przynoszą dodatkowe korzyści dla organizmu, ponieważ wspomagają leczenie licznych chorób. Kiedy należy stosować synbiotyki? Jak dobrać odpowiednią dawkę?

  • Alergeny w domu – objawy i skuteczne sposoby na usunięcie alergenów z otoczenia

    W każdym domu występują alergeny, które mogą niekorzystnie oddziaływać na zdrowie mieszkańców. Wśród domowych alergenów znajdują się: roztocza kurzu domowego, pleśnie, karaluchy i sierść zwierząt. Na jakie objawy zwrócić uwagę? Jak usunąć alergeny z domu?

  • Uprawnienia farmaceuty – recepty na szczepienia, dostęp do Internetowego Konta Pacjenta

    Od 14 lutego 2025 roku farmaceuci w Polsce mogą wystawiać recepty na refundowane szczepionki. Szczepienie musi odbyć się w aptece, w której została wystawiona recepta. Pacjent może również udostępnić farmaceucie lub aptece swoje IKP. Wprowadzone zmiany zapewnią szybszy i lepszy dostęp do refundowanych szczepień.

  • Czym jest pokrzywka? Przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

    Pokrzywka jest niegroźnym schorzeniem skóry wywołanym najczęściej reakcją alergiczną. Objawia się swędzącymi bąblami na skórze, które przypominają ślady po poparzeniu pokrzywą. Jakie są jej przyczyny i co zrobić, gdy się pojawi? Na czym polega leczenie pokrzywki?

  • Uczulenie na komary. Jakie są objawy i przyczyny alergii na komary?

    Komary mają zdolność do przenoszenia niebezpiecznych chorób, takich jak malaria, wirus Zachodniego Nilu, wirus chikungunya czy wirus dengi. Stanowią więc zagrożenie zarówno dla ludzi, jak i zwierząt, jednak złą sławę zyskały głównie z powodu nieprzyjemnych ukąszeń. Kąsają wyłącznie samice komarów, wabione do skóry człowieka przez ciepło ciała, pot, zapachy oraz dwutlenek węgla. Podczas ukłucia samica wprowadza ślinę do krwiobiegu, aby zapobiec krzepnięciu krwi i umożliwić pobranie pokarmu. Kontakt trwający minimum sześć sekund może wywołać reakcję miejscową — zaczerwienienie, świąd i obrzęk.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl